Сабақтың тақырыбы: Денелердің электрленуі. Электр зарядының сақталу заңы. Сабақтың мақсаты

І. Электрлену құбылысы туралы түсінік беру, денелердің электрлік өзара әрекеттесу қабілетіне ие болуын сипаттайтын электр заряды ұғымын енгізу, тұйық жүйедегі электр зарядының сақталу заңын тұжырымдау.

ІІ. Оқушылардың қызығушылығын арттыру, танымдық-шығармашылық қабілеттерін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру.

ІІІ. Адамгершілікке, ұқыптылыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

1. Жылу алмасу жоқ кезінде болатын процесс қалай аталады? (адиабаталық)

2. Табиғаттағы процестердің қайтымсыздығын көрсететін термодинамиканың нешінші заңы? (екінші)

3. Отынның ішкі энергиясының механикалық энергияға ауысуы.

4. Шын мәніндегі жылу машинасындағы үш құрамды бөлікті атаңдар. (қыздырғыш, жұмыстық дене, суытқыш)

5. ПӘК қандай әріппен белгіленеді? (η эта)

6. Қазіргі кездегі жылу қозғалтқыштарының ең көп ПӘК-і қанша? (50%)

7. Жылу машиналары қоршаған ортаға зиян келтіре ме? (иә)

1. Адиабаталық процесс деген не? (жылу алмасу жоқ кезінде болатын процесс)

2. Қарапайым жылу қозғалтқыш деген не? (нағыз кептелген, жоғары-төмен қозғала алатын, поршені бар цилиндр)

3. Алғашқы бу машинасы қашан ойлап табылды? (XVIII ғасырдың 90 ж.)

4. Айдың орташа радиусы. (1738 км)

5. Бірінші болып Айға кімдер және қашан түсірілді? (1969 ж. Н. Армстронг пен Олдрин түсірілді.)

1. Термодинамиканың нешінші бастамасы табиғаттағы процестердің қайтымсыздығын көрсетеді? (екінші)

2. Энергиясы толығымен механикалық жұмысқа айналдыра алатын жылу машинасының жасалуын жоққа шығара ма? (иә)

1. Термодинамикалық жүйе өздігінен жылулық тепе-теңдікке ұмтыла ма?

2.

3.

5.

6.

2. Желтоқсандық қаһарман қыз.

3. Ұзындықтың өлшем бірлігі.

4. Денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын шама.

5. 1991 ж. 16-желтоқсан Қазақстан Республикасының ... күні деп жарияланды.

6. Шеңбердің бойындағы кез келген нүктені оның центрімен қосатын кесінді.

Пластмасса тарақты, қаламды киімге үйкегенде қағаз қиындыларын өзіне тартады. Құрғақ шүберекпен сүртілген айна, шыны тозаңды, ұсақ бөлшектерді өзіне тартады. Киімді шешкенде шытырлаған дыбыс естіледі, қараңғыда жарқыл да байқалады. Бұл неліктен? Ертедегі гректер құрғақ, қатты шайыр күйдегі сары янтарь («электрон» деген грек сөзі) өндірген. Оның ерекше қасиетін байқаған. Янтарьды теріге, жүнге үйкегенде ол біраз шашты, жапырақты, талшықты өзіне тартқан. Осы шайырды электрон, оған қатысты құбылысты денелердің электрленуі деген.

Дененің өзіне басқа денені тарту қабілетіне ие болуы оның электрленуі болып табылады. «Электрон» сөзінен «электр» деген термин шықты. Электрлену барысында электрлік күштер әрекет етеді. Денелердің электрлену құбылысы түрлі текті екі дене жанасқанда байқалады. Денелердің электрленуі үйкеліс арқылы, соқтығысқанда және жарылыс кезінде байқалады. Электрлену кезінде түрлі заттардан жасалған денелер электрлік өзара әрекеттесу қабілетіне ие болады. Осы қасиетін электр заряды деп аталатын физикалық шамамен сипаттайды.

Электрлік әрекеттесу қабілетіне ие болуы денелердің электрленуі.

Үйкеліс нәтижесінде электр заряды пайда болады. Қарама-қарсы зарядтардың бірдей мөлшері пайда болады.

Зарядтың екі тегі оң және теріс. Аттас зарядтар (таңбалары бірдей) бір-бірінен тебіледі. Әр аттас зарядтар бір-біріне тартылады.

№1. «Электрон» сөзі қандай сөзден алынған? (янтарь)

№2. «Электрон» сөзінен қандай термин шыққан? (электр)

№3. Денелердің басқа денелерді өзіне тарту қабілетіне ие болуы. (электрлену)

№4. Денелердің өзара электрлік әрекеттесу қабілетіне ие болуын сипаттайтын физикалық шама. (электр заряды)

№5. Модулі өзара тең, бірақ таңбасы қарама-қарсы зарядтардың қосындысы ... . (0-ге тең)

№6. q₁ + q₂ + … q_n = const. (электр зарядының сақталу заңы)

«Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында».Н.Ә.Назарбаев