Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
50 әдістер, МОРФОЛОГИЯ
| т.б.
НОМИНАЦИЯ (лат. nominatio - атау) - 1) атауыш қы зм е т 153 НОРМ -НОРМ а тқа р а ты н , яғни болмы сты атайтын тіл бірліктерінің жасалуы. Оның н ә ти ж е сін д е сө з, сө з тіркесі, фразеологизм, сөйлем пайда болады. Кейбір ғалымдар бұл терминді атау актілерін зерт- те й тін тіл б іл ім і саласы на қолданып жүр. Осы мағынада Н. оном асиологиям ен пара-пар және семасиологияға қарама- қарсы қойылады (қар. Семан ти ка ); 2) сөйлем түр ін д е не сөйл ем д і құруш ы б ө л ікте р түріндё берілетін атау актілерінің динами калы қ қырларын қамгитын мәселелер жиынтығы. Оларды референция теориясында қарас- тырады жэне олар семантикаға қа р а м а -қа р сы қойы лады ; 3) а та уға байланы сты жалпы мәселелердің аталуы (қар. Есім). С онымен қа та р , сө зж а са м , полисемия, ф разеологияны ң атауымен байланысты лингвис- тикалық мәселелер де жатады. Ерекше л и н гви сти ка л ы қ пән ретінде Н. теориясының нысана- сына тіл бірлікгерінің жасалуын- дағы жалпы заңды лы қтарды зе ртте у, тіл д ің, ойды ң ж әне болмыстың өзара қатынастарын зерттеу, атау негізінде жатқан б е л гіл е р д і таңдауда адам факгорының орны, атаудың тілдік техникасын зерттеу т.б. кіреді. Атау проблемасын зерттеуде ономасиологиялық не семасио- логиялық қарым-қатынас болуы мүмкін. Н. актілері үш мүшенің қатысуымен жүрғізіледі: «болмыс» -«үғы м »-«есім ». Болмыс есімнің денотаты, яғни бүкіл объекгілер қасиеттерінің жиынтығы болады. Ұғы м е с ім н ің с и гн и ф и ка ты (мағынасы) ретінде танылады. Е с ім н ің с и гн и ф и ка ты мен денотаты нақты атау актілерінде Н .-н ы ң (а та уд ы ң ) б а за л ы қ (н е г із д ік ) қүр ы л ы сы болы п есептеледі. Н. актілері сөйлеудің нәтижесі, тіл жүйесінде, тілдің қызметтік және әлеуметтік нормаларында, узуста кө р ін ісін табады. Атау нәтижелері болмысты белгілеп, сөйлемде құрылыс материалы ретгнде қолданылады. Қ а зір гі тілде Н.-ның (атаудың) әуелде болған процестері сирек кезде- седі, тілдің номинативті қоры екінш ілік Н. яғни бұрында бар болған эл е м е нтті пайдалану арқылы жасалады. Екіншілік Н.- ның туындауы тек қана этимо- л о ги я л ы қ не тар и хи талдау ке зін д е аны қталады . Ж асалу қүралдарына қарай Н. түрлері мынадай болады: сөзж асам , синтаксикалы қ транспозиция, сем антикалы қ транспозиция. Екіншілік Н.-ның негізінде адам о й ы н ы ң а ссо ц и а ц и я ж а са у қабілеті жатады. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|