Он біріншісі: Ізгілермен дос болу

Әл-Бухари мен Муслимнің екі сахих жинағында және басқа да жинақтарда Абу Муса әл-Аш’ариден жеткен хадисте Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Ізгі және ізгі емес жиналыс әтір сататын адам мен темір ұстасы сияқты. Әтір сатушыға қатысты айтар болсақ, не ол саған әтір сыйлайды, не сен одан жақсы иіс (жұқтырып) аласың. Ал темір ұстасына қатысты айтар болсақ, не ол сенің киіміңді күйдіреді, не одан жаман иіс (жұқтырып) аласың», - деп айтқан екен. 

Егер сен ізгіліктің кілті болғың келсе, онда сабырлық таныт, ізгілермен дос бол. Аллаһ Тағала былай деп айтқанындай.

وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطاً

«(Мухаммад) таңертең, кешке Раббыларына, Оның дидарын іздеп, жалбарынғандармен бірге өзің де сабыр ет. Дүние тіршілігінің сәнін қалап көзіңді басқаға аударма. Сондай-ақ Біз жүрегін Бізді еске алудан кәперсіз еткен, әуесіне ерген және ісі шектен асқан біреулерге бағынба» («Каһф» сүресі, 28).

12. Он екіншісі: Адамдармен бірге жүрген кездерде оларға насихат айту. Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Ақиқатында, дін насихат болып табылады», - деп айтқанындай.

Және айта кететін жайт: егер адам әрбір жиында ізгілік таратуға және оған шықыруға ұмтылмаса, ол ізгіліктің кілті бола алмайды. «Мені қай жерде болсам да игілікті ет» деген аятқа қатысты Ибн Каййимнің: «Адам өзі қатысатын әрбір жиналыста ізгілікті таратуға және жамандықты тоқтатуға тырыспаса, мұндай бола алмайды», - деп айтқанындай.

Әрі егер Аллаһ саған бір жақсы істі жеңілдетсе, онда бұл Аллаһтың мархаметі, өйткені бір жақсы іс өзінің ізінен басқасын шақырады. Және егер сен өз жүрегіңде қандай да бір жақсы істі істеуге деген құлшынысты байқасаң, бұл мүмкіндікті пайдалан, оны жасауға басқа бір нәрсе бөгет болып үлгермейше, оны істеп қал. Өйткені сен оны істеп үлгерсең, ол іс болмашы болса да, өзінің ізінен басқа да (жақсы істерге жол ашатын) есіктерді ашады.

Және Аллаһтың Елшісінен (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жеткен хадисте ол: «Егер адам садақа берудің есігін ашса, Аллаһ міндетті түрде оған осыны көбейтеді», - деп айтқанындай.

Сондықтан да адам жақсы істерге деген құлшынысы мен жігер-қайратын пайдалануы керек. Өйткені адамның жанына істерге деген құлшыныс та, жалығу да тән. Және егер сенің алдыңнан қандай да бір жақсылықтың есігі ашылса, кідірмей оған кір, тіпті бұл есік кішкентай болса да. Бәлкім осы кішкентай ғана (жақсылық) үлкенірек жақсылыққа алып келер. Бірте-бірте. Және өз жаныңды ізгіліксіз қалдырудан сақтан, тіпті ол ізігілік азғантай болса да, өйткені, келешекте сен оны істей алмай қалуың мүмкін.

Саған Аллаһ оразаның есігін ашты, ал басқаға Аллаһ Исламға көмектесудің есігін ашып берді. Бәлкім, сен оның істері сенің намазыңмен, оразаңмен, садақаңмен салыстыруға келмейді деп есептейтін шығарсың. Ал шындығында бұл адамның істері Аллаһтың алдында, сенің амалдарыңа қарағанда, салмақтырақ болуы мүмкін.

Маңыздысы: кімге Аллаһ жақсылықтың бір есігін ашса, сол адамның жақсылықтың бұл есігі ашылмаған әлдебіреуді жек көрмеуі.

Кейбір адамдарға Аллаһ түнде тұрып, намаз оқуды немесе ораза сияқты ғибадаттардың түрлерін жеңілдетсе, кейіннен ол істеген амалдарды істемейтін басқа адамға қарап, оны жек көреді немесе оның істерін мардымсыз деп санай бастайды. Бәлкім, сол басқа біреудің, Аллаһ пен оның арасында, өзінің істерімен тәкаппарлыққа салынған адамның амалдарына қарағанда, едәуір салмақтырақ істері бар шығар. Өйткені Аллаһқа мойынсұнудың басқа адамдардарға жалғастырылатын түрлері де, оны істеуші адаммен ғана шектелетін де түрлері болады.

Сондықтан да адам үлкенді-кішілі жақсылықтың ешбірін жек көрмесін.

Имам Малик пен ыждағатты түрде құлшылық етуші бір кісімен орын алған өте қызықты оқиға бар. Бірде бар уақыты құлшылықтан босамайтын әлгі адам имам Маликке хат жазады. Онда ол имамға сабақ беруді қоюды және бар уақытын құлшылыққа бағыштауды насихат етеді. Өйткені ол бар уақытын құлшылыққа, ал имам Малик бар уақытын білім үйретуге бағыштаған еді. Әрі бұл адам білім үйрету құлшылық етуден көп уақытты алып қояды деп есептегендіктен, имамға осылай насихат айтқан болатын.

Бұл оқиғаны имам әз-Захаби өзінің «Сияру а’ляму нубаля» кітабында келтіреді.

Имам Малик оған былай деп жауап жазады: «Ақиқатында, Аллаһ адамдарға ризықты үлестіргеніндей, амалдарды да адамдар арасында үлестірді. Бәлкім, Аллаһ біреуге намазды, ал басқа біреуге джихадты және салиқалы істердің ең жақсыларының бірі – білім таратуды ашып берген (жеңілдеткен) шығар. Ал мен Аллаһтың мен үшін ашып берген (жеңілдеткен) нәрсесіне ризамын және менің ұстанған нәрсем сенің ұстанған нәрсеңнен жаманырақ деп ойламаймын. Әрі мен біздің екеуіміз де ізгілік пен салиқалылықтың жолындамыз деп үміттенемін».

Ғалымның Әрі мен біздің екеуіміз де ізгілік пен салиқалылықтың жолындамыз деп үміттенемін», - деген сөздеріне қараңыздаршы.

Және назарларыңызды бөліңіздер, ол: «Сен түсінбейсің!» немесе «Сен мендегі нәрсеге ие емессің» немесе «Сенің ісің менің ісіммен салыстыруға келмейді!» - деген жоқ. Бірақ ол: Әрі мен біздің екеуіміз де ізгілік пен салиқалылықтың жолындамыз деп үміттенемін», - деп өте көркем және мойынсұнушы сөздерді айтты. Яғни: «Сен де, мен де ізгілікті ұстанудамыз. Бірақ, мен ұстанған ізгілікті мен ауқымдырақ көріп тұрмын», - деді. Не үшін? Өйткені оның ізгілігі, құлшылық етушінің ізгілігіне қарағанда, басқаларға жалғастырылып беріледі, ал құлшылық етушінің ізгілігі тек оның өзімен ғана шектеледі. Сондықтан да хадисте: «Ғалымның құлшылық етушілерден артықшылығы айлы түндегі Айдың басқа ғаламшарлардан артықшылығындай», - деп айтылған.

Әрі Аллаһтың Елшісінен (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл тақырыпқа сәйкес келетін көптеген дұғалары жеткен. Олардың арасында мына сөздермен аяқталатын ұлы дуға да бар: