Өзіндік оқуға ұсынылатын тақырыптар (СОЖ, СӨЖ)

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: Негізгі:

1. 
   История психологии Морозов В.С. М.,2001.
   
2. 
   История психологии Ярошевский М.Г. М.,1998.
   
3. 
   История и теория психологии Петровский А.В., Ярошевский М.Г. М.,1996
   
4. 
   Ярошевский М. Г. Психология в 20 столетии. – М., 1974
   
5. 
   Марцинковская Т. Д. История психологии. – М.,2001
   
6. 
   Марцинковская Т. Д., Ярошевский Н. Г. Сто выдающихся психологов мира. – М., 1996
   
7. 
   Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. – М, 1981
   
8. 
   Қазақ психологиясының тарихы.Жарықбаев Қ.Б.А., 1996
   
9. 
   Жарикбаев К.Б. Психологическая наука в Казахстане. – А-Ата, 1968
   
10. 
    Якунин В. А. История психологии. – СПб., 1998.
    

1. 
   Басов М. Я. Избранные психологические произведения. – М, 1975
   
2. 
   Ждан А. Н. История психологии: от античности к современности. – М., 2002
   
3. 
   Колдуэлл М. Психология. Словарь – справочник. – М.,2002
   
4. 
   Леонтьев А. И. Избранные психологические произведения. – М.. 1983
   
5. 
   Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. – М, 1981
   
6. 
   Степанов С. Психология в лицах. – М., 2001.
   
7. 
   Фрейд З. Психология бессознательного. – СПб, 2002
   
8. 
   Хегенхан Б., Олсон М. Теории научения. – СПб, 2004
   
9. 
   Шабельников В.К. Психология души. – М., 2003
   
10. 
    Шульц Д.П., Шульц С.Э. История современной психологии. – СПб, 1998
    
11. 
    Юнг К.Г. Проблемы души нашего времени. – СПб, 2002
    
12. 
    Юнг К.Г. Избранное. – М, 1998
    
13. 
    Степанов С. Психология в лицах. – М., 2001.
    
14. 
    Фрейд З. Психология бессознательного. – СПб, 2002
    

Генезис- қалыптасу, пайда болу тарихы.

1.Психология тарихының пәні және міндеттері. Оның қазіргі заманда алатын орны

2.Психология ғылымының функциялары және принциптері

3. Психология тарихының даму кезеңдері

4. Зерттеу әдістері

Қысқаша мазмұны: Психология тарихы, оның пәні, мақсаты мен міндеттері. Тарихи-психологиялық эерттеулердің әдіснамалық мәселелері. Психология тарихының дамуында жалпы ғылыми принциптерінің мәні. Психология дамуының факторлары мен заңдылықтары. Ғылым дамуының қоғам тарихымен, материалдық және рухани мәдениеттерімен, іргелес ғылымдармен байланысы. Психиканы түсінудегі негізгі әдіснамалық бағдарлар: анимизм, гиллозаизм, материализм мен идеанизм, гуманизм, рационализм мен иррационализм, элементализм мси холизм.

Әлемдік және отандық психология тарихын кезеңдерге бөлу. Психология тарихының Қазақстан және басқа елдерде зерттелуі.

1. 
   Ждан А.Н. История психологии: от античности к современности.– М., 1999
   
2. 
   Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. В 2-х том – Ростов- на-Дону, 1996
   
3. 
   Шульц Д.П., Шульц С.Э. История современной психологии – СПб., 1998
   
4. 
   Якунин В.Я. История психологии – М., 2001
   
5. 
   Ярошевский М.Г. История психология – М., 1985
   

Қабылдау және ұғым. Дербес мән ретіндегі «МЕН» - ге қарсы Локаята ілімі. Буддизм түсінігінде психика күйлердің ағыны ретінде. Лаоцззы УІ ғ.б.э.д. психиканың объектінің физикалық әсеріне тәуелділігі, адам табиғилығы туралы. Конфуций 551 – 479 б.э.д. адам табиғатының рухани – тәндік бір тұтастығы туралы. Практикалық медицина мен жаратылыстану шеңберіндегі психикалық туралы табиғи – ғылыми көзқарастар.

Ондаған ғасырға созылған орта ғасыр дәуірі нақты кезеңі жоқ. Бұл дәуірдің басына Рим империясының (V ғасыр) құлауын жатқызады. Көптеген ғалымдар орта ғасыр идеологиясының элементтері ІІІ ғасырда ақ пайда бола бастады.

Орта ғасырлық кезеңнің аяқталуын XV ғасыр кеңестік ғылымның, өмірдің қайта өрлеу уақытымен байланыстырады. Жаңа идеологиялық алғашқы белгілері XIV ғасырдың соңында пайда болды.

Ортағасырлық ғылымның маңызды сипаттамаларының бірі, дінмен байланыста болуы.

Ондаған ғасыр бойы әлеуметтік жағдай қоғам да, оның идеологиясы мен құрылымы да өзгерді. Дін мен ғылымның өзара қарым-қатынасына байланысты жағымды және жағымсыз жақтары болады.

Психология дамуы жаңа кезеңінің басында пәннің өзгерістерімен байланыста болды.

Христиандықтың пайда болуына байланысты онымен жақын еместігін дәлелдеп, оны ығыстыруы қажет болды. Сондықтан көптеген психологиялық мектептер VI ғасыр да жабық болып, Кіші Азияға көшірілді. Онда жаңа мектептер ашылды.

Антикалық мәдениетке христиан шіркеу соққы берді. IV ғасырда Александриядағы ғылыми орталық жойылды. VI ғасырдың басында Афины мектептері жабылды. Феодалдық қоғам идеологиясына христиандар басқарды.

Болашақта ғылыми психология үшін бұл түсіндірмелі принцип маңызы зор болды.

1. 
   Адамдар арасныдағы айырмашылықтар бірнеше белгімен топтастыруға болады.
   
2. 
   Айырмашылықты Гиппократ ішкі организмнен іздеді.
   

Сократтан кейін жан туралы, ақыл-ой әрекеті жаңа түсініктермен толықты. Ол Платон болды. Платон идеолистік бағытты ұстанды. Ол б.э.д. 387 жылдары Афиныда «Академия» деп аталатын «Ғылыми оқу орталығын» құрды. Ол жан мәңгілік деп санады. Ол жанды түрлі бөліктерге және функцияларға бөліп, шектеді.

Аристотель-грек философы.

Демокрит пен Платонда жан туралы арнайы еңбек жоқ. Бұл тек Аристотельде бар. Алғашқы трактаты «Жан туралы». Ол «Жан ойламайды, бірақ жан көмегімен тән ойлайды».

Ол организмді жүйе ретінде көрсеттік, іс-әрекетке деген қабілеттіліктің түрлі деңгейін көрсетеді. Аристотель енгізген қабілет түсінігі үлкен жаңалық боп енді.

Жан функцияларын:

1. 
   Вегетативті (жануар, өсімдікте, адамда бар).
   
2. 
   Сезімдік-қозғалысты (жануар мен адамдарда бар).
   
3. 
   Ақыл-ой (адамға тән).
   

Біздің эрамызға дейін мыңдаған жылдар бұрын Шығыста ұлы Египет, Үнді, Қытай т.б. идеялардың қалыптасуы қазіргі ғылыми білімдердің тууына мүмкіндік туғызды. Бұл қозғалысқа өндірістік қызметтің, материалдық мәдениеттің аса жоғары деңгейі әсер етті. Өндірістік күштердің дамуы қоғамның таптарға бөлінуіне, құлиеленуші мемлекеттің тууына себеп болды. Онда діни идеология үстемдік жасады. Оның негізгі бөлшегі болып-жанның өлмейтіндігі, денеден ұшатындығы туралы (миф) ойлар болды.

Бұл білімнің алғы шарты болып, яғни жанды дене сыртқы табиғатқа тәуелді, ал жанның қызметі-организмге тәуелділікті көрсетті.

Шығыстың көптеген елдерінде (Ежелгі Грецияда) қан айналымға аса мән беріп, өмір сүрудің негізі қанның сұйықтығына және ауа деп саналды. Қытай медицинасында дененің негізгі органы болып –жүрек саналады. Яғни ой жүрекпен, сезім-бауырмен келеді дейді. Ежелгі Үнді дәрігерлерінің көзқарастары бойынша психикалық қызметтің басты органы-жүректе орналасқан. Дәрігерлердің темперамент туралы ойлар таралады.

Адам организмі туралы жаратылыстық білімдердің дамуы діни-моральдық тыйымдарға кез болса да, психофизиологиялық құбылыстар түсінік беруге жол тапты.

Жаңа әлеуметтік сұраныстар философиялық мектептердің пайда болуына алғы шарт жасады. Философиялық бағыттар б.э.д. алғашқы мыңдаған жылдар бұрын Үнді, Қытай да қалыптасты.

Жан мәселесі этикалық мінез-құлық ретінде талқыланып, тұлғаны жетілдіру көзқарасын жақтайды. Жанның денеден көшіп, қонуын туралы көзқарас жақталды.

Осы бағытта б.э.д. VІ ғасырда пайда болған діни джайнизм және буддизм ілімінің негізгі мазмұны қалыптасты. Этникалық мәселелерді шеше отырып, екі бағыт жан құбылыстарына белгілі бір көзқарастарын білдірді.

Буддистер-белгілі бір қабылдау-ол интелектінің ықпалымен бұзылғандықтан бұл қабылдау емес.

Мимонс мектебінің бірқатар өкілдері буддистерді сынға алып, қабылдаудың екі аспектісі бар. Олар-тума және спецификалық.

Тума белгілері көптеген жеке объектілерге, спецификалық-нақты объектіге тән.

Үнділердің психологиялық ілімінде қабылдаудағы иллюзия, галююцинация, түс көру туралы мәселелер қаралады.
Студенттердің білімін бақылауға арналған сұрақтар.

Төмендегі берілген сұрақтарға психологиялық талдау жасаңдар.

Ежелгі Шығыста психологиялық ой-пікір.

Дін мен мифологиядағы психика туралы көзқарастар.
3- тақырып. Антикалықпсихология.

Сұрақтары. Платонның 427 – 347 б.э.д. жан мен таным туралы ілімі. Платон ілімінің кейінгі дәуірмен күні бүгінге дейінгі психологиялық ой – пікірлерге әсері. Гераклиттің УІ – У ғ. б.э.д. жан туралы, табиғаттың жалпы заңдарына тәуелділігі жайлы идеялар. Атомистер: Левкипп, Демокрит 460- 347 б.э.д. Эпикурдың материалистік көзқарастары. Демокрит пен өзге атомистердің психологиялық танымның кейінгі дамуына ықпалы. Аристотельдің 384 – 322 б.э.д. жан мен оның құрылымы туралы ілімі. Аристотельдің психологиялық көзқарастарының биологиялық бағдары. Грек және Рим дәргерлерінің сезім мүшелері: ми, қабылдау, темпераментті зерттеудегі ғылыми жетістіктері.(Гален, Гиппократ). Антикалық кезеңдегі психология дамуының нәтижесі.