Қорыта айтқанда, аталық малдың бедеулігі (идиопатикалық бедеулік) сперматозоид ДНҚ-сының бүтіндігінің (фертильділігінің) бұзылуынан болады. Аталық малдың фертильділігі дегеніміз өмірге қабілетті ұрпақ қалдыра білу қабіліті. Фертильділік бір жағынан спермалардың саны мен сапасын анықтаса, екінші жағынан генетикалық материал болып саналады. Аналық малды қолдан ұрықтандырған кезде өнімді жануар алу жануардың көбею мүшесінің функциональдық жағдайына ғана емес, өндіруші аталық малдың спермиінің фертильділігіне де байланысты. Зерттеу нәтижелері спермиде протамин және гистон сияқты ядролық белоктар бар екеннін көрсетіп, спермада протаминдердің болуы жоғары сапалы сперми екені көрсетеді. Фертильділік бір жағынан спермалардың саны мен сапасын анықтаса, екінші жағынан генетикалық материал болып саналады. Өндіріс өнімділігін арттыру үшін малдардың фертильділігін анықтап тұрған жөн. Субфертильділіктің бір себебі хроматинніің сперматозоидтағы хроматиннің аномалиялық жағдайы болып саналады. Көп кездесетін бұзылыстар өнімділік пен эмбриональдық жағдайы ДНҚ фрагментациясына қатысты. Хроматинніңсперматозоидтағы жағдайын анықтауға әр түрлі тесттер бұқалар мен еркектердің фертильділігі мен субфертильділігі идентификациясын саралау үшін спермиді бағалайтын тура және кері әдістер бар. ДНҚ фрагментациясы – спермийлердің ұрықтандыру қабылетін бағалайтын көрсеткіш, аталық жануарлардың және олардың спермийлерінің ұрықтандыру қабылетін көрсететін аса маңызды бағалау. ДНҚ молекуласының хроматинінің бүтіндігі ұрықтану кезінде генетикалық материалдарды беруде аса маңызды көрсеткіш.
4.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Е.С.Усенбеков, Ж.Ж. Бименова, Г.С.Шманов., Ж.С.Кузембаев., Р.М.Жумаханова. Ізденістер, нәтижелер, №2 (78) 2018.
Ж.Ж.Бименова, Е.С.Усенбеков, Асыл тұқымы ірі ара малының репродуктивтік қызметін молекулярлық-гентикалық тәсілдермен бағалау. Әдістемелік нұсқаулық. 2018
