Батыс ғұн тілдері:
І. бұлғар тобы (солтүстік-батыс тобы). Оған қазіргі чуваш тілі жатады;
ІІ. оғыз тобы (оңтүстік-батыс тобы). Осы екі топтың араласуынан үш тармаққа бөлінген түркі тілдері таратылады:
1) оғыз-бұлғар тармағы:
а) гагауз тілі,
ә) балқан түркілерінің диалектілері;
2) оғыз-салжұқ тармағы:
а) Әзірбайжан тілі,
ә) түрік тілі;
3) оғыз-түрікмен тармағы:
а) түрікмен тілі,
ә) трухмен тілі;
ІІІ. қыпшақ тобы (солтүстік-шығыс тобы).
1) Қыпшақ-бұлғар тармағы:
а) татар тілі,
ә) башқұрт тілі.
2) Қыпшақ-половец тармағы:
3) Қыпшақ-ноғай тармағы:
а) қарайым тілі,
ә) ноғай тілі,
б) қарақалпақ тілі,
в) қазақ тілі;
ІV. қарлұқ тобы (оңтүстік-шығыс тобы):
а) өзбек тілі,
ә) ұйғыр тілі.
Шығыс ғұн тілдері: І. ұйғыр-оғыз тобы (солт. тобы).
1) Ұйғыр-тукюй тармағы:
а) тыва тілі,
ә) тофа (қарағас) тілі;
2) якут тармағы:
а) хакас тілі,
ә) қамасин тілі,
б) шор тілі,
в) чулым тілі,
г) сары ұйғыр тілі;
ІІ. қырғыз-қыпшақ тобы (оңтүстік тобы):
а) қырғыз тілі,
ә) алтай тілі (қ. Түркі тілдері).
Моңғол тілдеріне: моңғол, бурят, қалмақ, моғол (Ауғанстан), дағұр (Солтүстік-Шығыс Қытай), монғор, дуньсян, баоан және шираюгур (Қытайдың Ганьсу және Цинхау аймақтары) тілдері кіреді. Тұңғыс-маньчжур тілдеріне: эвенко (солон, негидаоль), эвенск, удэгей (ороч), нанай (ульс, орок), маньчжур (чжуржэн) тілдері енеді.
Орал тілдері макрошоғыры
Угро-финн тілдері:
Балтық-финн тілдері тобы: финн, ижор, карель, веппс, вод, эстон, лив (өлі тіл) тілдері;
еділ тілдері тобы: эрзя, мокша, марий тілдері;
перм тілдері тобы: коми-зырян, коми-перм, удмурт тілдері;
угор тілдері тобы: ханти (остя), манси (вогуль), венгр, саам (финн) тілдері;
самоди тілдері тобына: камасин, койбал, матор, таги, карагас (өлі тілдер) және ненец (юрако-самоед), энец (енисей-самоед), нганасан (тауги), селькуп (остяк-самоед) тілдері жатады. Драуди тілдері шоғырына: телуг, тамиль, каннада, малаялам, тулу, кодагу, кота, ирул, конд, т.б. тілдер енеді. Афразия тілдері макрошоғыры бес (немесе алты) негізі бұтаққа тармақталады: семит тілдері, көне египет тілі (өлі тіл), бербер-ливи тілдері, чад тілдері, кушит (және омот тілі болуы мүмкін) тілдері. Семит тілдері тармағына: аморей, угарит, көне еврей, финик-пуни, ескі арамей, амхар (өлі тілдер), араб (классикалық араб, атауи түбегі диалектісі, сонымен қатар, египет, сирия, судан, ирак, мағриб, хасанийа, шоа, мальта тілдері); амхар, тиграй (тигре), иврит, сокот, ассир тілдері жатқызылады.
Бербер-ливия тілдері тармағы 4 топқа бөлінеді:
шығыс тілдер тобы: сиуа, ауджила, сохна, фоджаха тілдері;
оңтүстік тілдер тобы: гхат, ахнет, тамахак, аир, тауллеммет, кель арокас, кель антессар тілдері;
батыс тілдер тобы: зенага диалектісі;
солтүстік тілдер тобы: тиндуфт, иглиуа, тазервальт, нтифа, сенхажа, шенуа, сиус, зуар. Чад тілдері тармағына: хауса, гвандар, ангас, сура, чип, герка, боккос, тангале (тангле), вардж, боггом, бад, тера, жар, марг, кильб, бана, бата, гуде, нзанги, ламанг, сукур, матакам, будума, гавар, маса (банана), нанчере, барейн тілдері жатқызылады.
Кушит тілдері тармағы бес топқа бөлінеді:
солтүстік кушит тобы: бедәуйе (беджа) тілі;
орталық кушит тілдері тобы: агав тілдері;
шығыс кушит тілдері тобы: сидамо, хадия, камбатта, алаба, сомали, байсо, бони, оромо, консо, гидоле, варази, цамай тілдері;
оңтүстік кушит тілдер тобы: ираку, горов, алагва, нгомви, сань тілдері;
батыс кушит тілдері тобы: ари-банн, шоко, дизи, каффа, моча, бваро, анфилло, воламо, бадитту тілдері.
Ибер-кавказ тілдері шоғыры үш топқа бөлінеді:
абхаз-адыгей тілдері тобы: абхаз, абазин, убых, адыгей, кабардин-черкес тілдері;
картвель тілдері тобы: грузин, мегрель, лаз (чань), сван тілдері;
нахс-дағыстан тілдері тобы: шешен, ингуш, бацби, авар, ботлих, годобер, ахвах, каратин, тиндин, чамалин, анди, лак, дарғын, лезгин тілдері.
Палеоазия тілдері шоғыры шартты түрде беске бөлінеді:
чукот-камчат тілдері тобы. Оған чукот (луораветлан), коряк (нымылан), алютор, керек, ителмен (камчадал) тілдері жатады;
эскимос-алеут тілдері тобына: эскимос, алеут тілдері жатады;
Енисей тілдері тобына котт, арин, пумпоколь (өлі тілдер), кет (енисей-остяк), ассан, сым (юг) тілдері жатады;
юкагиро-чуан тілдер тобына чуан, омок (өлі тілдер), юкагир тілдері енеді;
нивх тілі.
Қытай-Тибет тілдері шоғыры
Қытай-Тибет тілдері шоғыры — ең ірі тіл шоғырының бірі. Ол екі тармаққа бөлінеді:
шығыс (қытай-тай) тілдер тобы. Оған қытай, тай, мяо-яо, дүнген, т.б. тілдер жатқызылады;
Тибет-бирма тілдері тобы. Оған бирман, тибет, карен, хан, манипури (мейтхай), бодо (качари), цзинпо (качин), лису, таманг, невар, гурунг тілдері жатады.
Достарыңызбен бөлісу: |
