Тоғызқұмалақ үйренейік! 1 сабақ


Ойынның негізгі сипаты мен ережесі



жүктеу/скачать 67,86 Kb.
бет2/14
Дата20.01.2022
өлшемі67,86 Kb.
#129543
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Байланысты:
Тоғызқұмалақ үйренейік
То санды жиынты ба алауды спецификациясы 9-сынып Н р-С лтан , То санды жиынты ба алауды спецификациясы 9-сынып Н р-С лтан , Қорғаныста ойнау., 17., ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚАҚТЫҒЫСТАР
Ойынның негізгі сипаты мен ережесі

    1-сабақ

    Тоғызқұмалақ ойыны негізінен екі адамның арасында өтеді. Ойынды кім бастайтынын жеребе тарту арқылы анықтайды. Ойынды бастайтын ойыншыны бастаушы деп, ал қарсыласын қостаушы деп атайды. Тоғызқұмалақ ойынында қарсыластар алма-кезек жүрістер жасап отырады.

    Ойынды бастаушы ойыншы өзінің кез-келген отауынан жүре алады. Ол үшін ойыншы жүріс жасайтын отауының ішінде бір құмалақ қалдырады да, қалған құмалақтарды қолына алып, келесі оң жағындағы отаудан бастап (сағат тіліне қарама-қарсы бағытта), қолындағы құмалақтар таусылғанша бір-бірден салып шығады. Егер соңғы құмалақ қарсыластың отауларының біріне түсіп және сол отаудағы құмалақтар санын жұп жасаса онда бұл жүріс табысты болды деп есептелінеді де, ойыншы сол отаудағы құмалақтардың барлығын өзінің қазандығына салып алады.

    №1 диаграмма. 7-ші отаудан жүрген ойынды бастаған ойыншының жүрісі көрсетілген

 

                                

    9       8      7      6        5       4       3       2     1

   

   

   

  

0

0

0

0

0

 

 

 

 

 

 

 

0

0

  1       2       3       4       5        6       7       8      9

 10

 

Ендігі жүріс кезегі қара жағынан, яғни қостаушыдан. Ол да ойынды бастаушы секілді кез-келген отаудан құмалақтарды алады да, жоғарыдағыдай тәртіппен таратады. Бірақ қостаушының алғашқы жүрісі де табысты бола алады (№ 2  диаграмма) немесе жай жүріс те (табыссыз) бола алады

№2 диаграмма (табысты жүріс). Бұл жүрістер ойыншының таңдап алған ойын жоспарына байланысты 

 

                                    10

9       8      7      6      5       4       3       2     1

0

0

  

  

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

 

 

0

0

1     2       3       4       5        6       7       8      9

 10

 

№ 3 диаграмма (табыссыз жүріс)

 

 

 

 9       8      7      6        5       4       3       2     1

  

 

  

  

0

0

0

0

0

0  

0 

0 

0 

0 

0 

  

1 

0

  1       2       3       4       5        6       7       8     9

 10

 

   Егер соңғы құмалақ түскен отаудағы құмалақтар саны тақ болатын болса, немесе жүріс жасағаннан кейін соңғы құмалақ өз отауына келіп жатса (№3  диаграммадағы жағдайды ары қарай өрбітелік) онда мұндай жүрістер жай жүріс, яғни табыссыз болып есептелінеді. (№ 4  және № 5  диаграмма).

   Енді жүріс бастаушы жағында. Егер бастаушы келесі №4 диаграммадағыдай құмалақ тартса, оның 9-отаудан бастаған екінші жүрісі жай жүріс болып есептелінеді (№ 4  диаграммаға қараңыз).

№ 4 диаграмма.

 

                                   10

 9       8      7      6        5       4       3       2     1

  1

 1

  

  

1

1

1

1

0

0  

0 

0 

0 

0 

 

  

0 

 

  1       2       3       4       5        6       7       8     9

 10

 

Ал егер қостаушы өзінің екінші жүрісін 9-отаудан жүрсе (№ 5  диаграмма) ол да жай жүріс болып есептелінеді, себебі соңғы құмалақ өз отауына қайтып келді.

№5 диаграмма.

                                        10

  9          8        7        6       5        4        3        2        1

1

11

2

1

11

11

11

11

12

11

11

11

11

11

1

2

11

2

  1         2        3        4       5        6        7       8        9

                                         10

 

Ойын осылай алма-кезектесіп өрбиді. Жұп санды құмалақтар орналасқан отауларды «жабық отаулар» (яғни, ұтып алуға болмайды), ал тақ санды құмалақтар орналасқан отауларды «ашық отаулар» (яғни, ұтып алуға болады) деп атайды.

   Ойын мақсаты – қарсыластың отауынан 82 және одан да көп құмалақ ұтып, жеңіске жету болып табылады.

 

Тоғызқұмалақтың ойын ерекшеліктері 

            Тоғызқұмалақ ойынында бекітілген ережеден ауытқитын үш жағдай бар, міне осыларды ойын ерекшеліктері деп атайды.

             Бірінші ерекшелік –ойын барысында кез келген отауда бір ғана құмалақ қалғандай болса ол құмалақты алып келесі отауға жүруге болады, ал отау бос қалады. Мысал үшін төмендегі №1 диаграммаға назар аударалық:

          № 1 диаграмма

 10

 9      8      7      6      5       4       3      2      1



1

11

2

1

11

11

11

11

12

11

11

11

11

11

1

2

11

2

1      2      3     4       5       6      7       8      9

10

            Бастаушы өзінің кезекті жүрісінде 6-шы отауындағы жалғыз құмалақты келесі 7-ші отауға жүрді делік, сонда 6-шы отау бос қалады. Келесі № 2 диаграммаға қараңыз:

 № 2 диаграмма

10

9      8      7     6      5      4     3      2      1



1

11

2

1

11

11

11

11

12

11

11

11

11

11

 

3

11

2

1       2       3      4       5      6       7      8      9

 10

    Екінші ерекшелік – “тұздық” деп аталады. “Тұздық” деген – әр қарсыластың ерекше стратегиясы, ойын ережелерінің негізінде қарсыластың отауларының бірін құмалақ қалдырмай ұтып алу және ойын соңына дейін сол отауға ие болу керек. Мұны соғыс алаңынан ыңғайлы орын алу немесе белгілі бір мекен мен кеңістік өлшеміне иелік ету десе де болады. Кейде тұздық беру тактикалық тәсіл ретінде де қолданылуы мүмкін. “Тұздық” алу үшін соңғы құмалақ қарсыластың екі құмалағы бар отауларының біріне (9-шы отаудан басқасына) түсіп, ондағы құмалақтар санын алғаш рет үшке толтыруы керек. Мысалға жоғарыдағы №2 диаграммадағы ойынды әрі жалғастырсақ: Ойынды бастаушы өзінің 1-ші отауынан жүріп, қостаушының 2-ші отауынан (соңғы құмалағы түскен) 12 құмалақ ұтып алды делік ( № 3-диаграмма).

    


 № 3 диаграмма

10

 9      8     7      6     5      4      3      2     1



1

11

2

1

11

11

11

 

13

1

12

12

12

12

2

3

12

3

1      2     3      4      5     6      7     8      9

22

           

Міне осы сәтте қостаушы 5-ші отауындағы 11 құмалақты таратып, бастаушының 6-шы отауындағы құмалақтар санын алғаш рет үшке толтырады да сол отаудан  «тұздық» алады.                                                                                       

№ 4 диаграмма

 13

9     8      7      6      5     4      3      2     1



2

12

3

2

1

11

11

 

13

2

13

13

13

13

Х

3

12

3

 1      2      3     4      5      6     7      8     9

 22



  Жұп санды құмалақтар орналасқан отауларды «жабық отаулар» (яғни ұтып алуға болмайды), ал тақ санды құмалақтар орналасқан отауларды «ашық отаулар» (яғни ұтып алуға болады) деп атайды.

         Ойын мақсаты- қарсыластың отауынан 82 және одан да көп құмалақ ұтып, жеңіске жету болып табылады.

 

            Тоғызқұмалақ ойынында бекітілген ережеден ауытқитын үш жағдай бар, міне осыларды ойын ерекшеліктері деп атайды.



             Бірінші ерекшелік –ойын барысында кез келген отауда бір ғана құмалақ қалғандай болса ол құмалақты алып келесі отауға жүруге болады, ал отау бос қалады. Мысалы үшін төмендегі № 1 диаграммаға назар аударалық:

                                                                                              

№ 1 диаграмма

 10

  9      8     7      6      5      4      3     2     1

1

11

2

1

11

11

11

11

12

11

11

11

11

11

1

2

11

2

  1      2      3     4      5      6     7      8     9

10

            Бастаушы өзінің кезекті жүрісінде 6-шы отауындағы 1 құмалақты келесі 7-ші отауға жүрді делік, сонда 6-шы отау бос қалады. Келесі № 2 диаграммаға қараңыз:

                                                                                         

 № 2 диаграмма

 10

 9      8      7     6      5      4     3      2      1



1

11

2

1

11

11

11

11

12

11

11

11

11

11

 

3

11

2

1      2      3     4      5     6      7     8      9

 10

Екінші ерекшелік – «тұздық» деп аталады. «Тұздық» алу үшін  соңғы құмалақ қарсыластың  екі құмалағы бар отауларының біріне (9- шы отаудан басқасына) түсіп, ондағы құмалақтар санын алғаш рет үшке толтыруы керек. Мысалға жоғарыдағы № 6 диаграммадағы жағыдайды жалғастыралық. Ойынды бастаушы 1-ші отаудан жүріп, қостаушының 2-ші отауынан 12 құмалақ ұтып алды делік ( № 3-диаграмма).

                                                                                        

№ 3 диаграмма

10

 9      8     7      6     5      4      3      2     1



1  

11

2

1

11

11

11

 

13

1

12

12

12

12

2

3

12

3

 1      2     3      4      5     6      7     8      9

22

 

            Міне осы сәтте қостаушы 5-ші отауындағы 11 құмалақты таратып, бастаушының



6-шы отауындағы құмалақтар санын алғаш рет үшке толтырып сол отаудан  «тұздық» алады.                                                                                      

 

№ 4 диаграмма



 13

 9     8      7      6      5     4      3      2     1



2  

12

3

2

1

11

11

 

13

2

13

13

13

13

Х

3

12

3

 1      2      3     4      5      6     7      8     9

22

 

    Ойыншы «тұздық» алған отауына арнайы белгі қояды. Енді сол «тұздық» жарияланған отауға түскен құмалақтардың бәрі «тұздық» алған ойыншының қазандығына аударылып отырады.Тағы бір ескеретін жағыдай, «тұздықты» ойын барысында бір рет қана алады және аттас отаулардан «тұздық» алуға болмайды.



    Аттас отаулар деп – нөмірлері сәйкес келетін отауларды атайды.Мысалы, бастаушының1–ші отауымен қостаушының 1–ші отауы аттас, 2-ші отауымен 2-ші отауы аттас т.с.с.

   Үшінші ерекшелік - «атсырау» деп аталады. Ойын соңына қарай қай ойыншының жүретін жүрісі болмай қалса, сол ойыншы «атсырауға» ұшырады деп есептелінеді. Қарсыласын  «атсырауға» ұшыратқан ойыншы өзінің отауларында қалған құмалақтардың барлығын қазандығына салып алады, міне осыдан кейін ғана әр ойыншы өздерінің ұтып алған құмалақтарының есебін шығарады.  Төмендегі мысалға назар аударалық:

 

 № 5 диаграмма



 80

 9      8      7     6      5      4     3      2     1



2

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Х

1

 

 

7

1      2      3     4      5      6     7      8      9 

70

           

 

Жүріс қостаушыдан. Енді 4 жүрістен кейін оның отаулары түгелдей бос қалады ( № 6 диаграммадағыдай).



 

№ 6 диаграмма

 80

 9      8      7      6     5      4     3     2      1



 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

2

1

 

Х

 

 

1

7

1      2      3     4     5      6      7     8      9

70

                                                                           

 

            Енді қостаушының жүріс жасайтын бірде-бір құмалағы қалмады, яғни ол«атсырауға» ұшырады.Сондықтан да отаулардағы қалған құмалақтарды бастаушы өзінің қазандығына қосып алады да, бұл кездесу 82-80 есебімен бастаушының пайдасына шешіледі.



            Егер ойыншы өзінің қазандығына 82 және одан да көп құмалақ жинап алғаннан кейін  «атсырауға» ұшыраса, ол ойыншы «атсырауға» ұшырағанына қарамай жеңіске жеткен болып саналады.Себебі ойынның негізгі мақсаты - өз қазандығыңа 82  құмалақ жинау болып саналады.


жүктеу/скачать 67,86 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14



©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет