5.ХІХ ғасырдың ІІ жартысында қазақ даласындағы саяси ой пікірлер
(Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев).
XІX ғысырдың ІІ жартысында қазақ даласында саясиәлеуметтік, экономикалық жағдай өте ауыр болды. 1822 жылы Ресей патшасының жарлығынан кейін қазақ даласында хандық институт толығымен жойылды. Қазақ елі Ресей империясының құрамына губерния ретінде кірді. Елдегі саяси билік түгелімен Ресей шенеуніктерінің қолына көшті. Губерниялардың басшысы генералгубернаторлар патша жарлығымен бекітіліп отырды. Жергілікті қазақтарға бұл шен (губернаторлық) түгелімен бұйырмады. Қазақтар тіпті уезд басшысы болуға да құқықтары болмады. Қазақ халқы отаршылықтың қамытын біржолата киді. Отаршылық қазақтарды ең бастысы саяси тәуелсіздіктен айырды. Хандық билікпен бірге елдің қоғамдық статусы да жойылды.Елдегі феодалдық-рулық тартыстар мен жанжалдар және патша үкіметінен шен-шекпен дәмелі сұлтандар елдің берекесін алды. Оған ішкі Ресейден қазақ даласына қоныс аударып келген шаруалардың жергілікті халыққа қысым көрсетіп, шұрайлы жерлерін тартып алуы тағы қосылды. Бір сөзбен айтқанда, отарлау саясаты басталды. Мұның барлығы да, мүлгіп жатқан қазақ қоғамына әсер етпей қоймады. Әсіресе, орыс патшасының қазақ жеріне саяси тұтқындарды жер аударуы бұл процеске жаңаша серпін берді. Ел ішінде көзі ашық, орыстың жер аударылып келген зиялы қауымымен араласа бастаған алдыңғы қатарлы өкілдері сол заманға байланысты өз ойларын білдіре бастады.
Достарыңызбен бөлісу: |
