§ 25 Агроөнеркәсіптік кешен. Қазақстанның ауыл
шаруашылығы, жеңіл және тамақ өнеркәсібі.
Агроөнеркәсіптік кешенін(АӨК). дамыту аграрлық саясаттың негізі болып отыр. Оның негізгі міндеті – елемізді азық – түлікпен, ал өнеркәсіпті ауыл шаруашылығы шикізаттарымен қамтамасыз ету болып отыр.
Агроөнеркәсіптік кешен
Ауыл шаруашылығы өнімдерін тасымалдау,қайта өңдеу
АӨК -нің дамуын қамтамасыз ету
Ауыл
шаруа-шылығы
жетекші сала
Ауыл шаруашылығы машиналарын жасау өнеркәсібі, минералды тыңайтқыштар өндіру кәсіпорыны
Өсім-дік
шаруашылығы
Мал
шаруашы-лығы
Жеңіл
өнер-кәсіп
Тамақ өнер-кәсібі
бау
- бақша
дәнді жемшөптік техникалық
Дәнді дақылдарға - бидай, күріш, арпа, сұлы, тары, жүгері қарақұмық жатады. Дәнді дақылдардың өзі жемшөптік және азық –түліктік болып екіге бөлінеді. Елімізде бидайдың екі түрі- жаздық бидай, күздік бидай өсіріледі. Күздік бидай еліміздің шығыс орталық, солтүстіктің қары қалың, топырағы құнарлы әрі жұмсақ тау бөктерлерінде өсіріледі
Тары – Ақтөбе, Ақмола, Павлодарда жақсы өседі
Қарақұмық – Павлодар мен Оңтүстік Алтайда өсіріледі.
Техникалық дақылдарға – шитті мақта, қант қызылшасы, күнбағыс, темекі, зығыр жатады.
Шитті мақта - бағалы талшықты дақыл. Ол Мақтаралада, Келес, Арыс өзені бойында, Түркістан, Шымкент қалалары маңында өсіріледі.
Күнбағыс – Шығыс Қазақстан мен Павлодар облыстарында өсіріледі.
Қант қызылшасы – Жамбыл, Алматы облыстарында өсіріледі.
Жүзім – Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл облысы, Арыс Сырдария өзендерінің төменгі сағасында өсіріледі.
Темекі – Алматы облысында өсіріледі.
МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ
Қой мен ешкі
|
Мүйізді ірі қара
|
Жылқы
|
Түйе
|
Құс
(млн бас)
|
12 148,6
|
2 272,3
|
1 061,8
|
113,8
|
25,0
|
Қой шаруашылығы – Оңтүстік Қазақстан, Батыс және Шығыс Қазақстанда жақсы дамыған.
Мүйізді ірі қара етті – сүтті, сүтті- етті бағыттағы шаруашылықтарға бөлінеді.
Етті – сүтті бағыттағы ірі қараны Шығыс Қазақстан, Алматы, Оңтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Солтүстік Қазақстан облыстары өсіреді
Ал сүтті – етті бағыттағы мүйізді ірі қара ны қала маңында орналасқан шаруашылықтар өсіреді. Еліміздегі асыл тұқымды мүйізді ірі қара мал түрін атасақ – сүтті – етті қырдың қызыл сиыры, алатау сиыры, талас сиыры, қазақтың етті – сүтті ақбас сиыры.
Жылқының түрлері: Жабы, адай, көшім, қостанай жылқысы болып беске бөлінеді.
Түйе шаруашылығына – Атырау, Маңғыстау, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан облыстары маманданған.
Марал шаруашылығы Қазақстан бойынша тек Шығыс Қазақстан облысының Катонқарағай ауданында дамыған.
Жібек құрты – Оңтүстік Қазақстан облысында өсіріледі.
Омарта шаруашылығы – Алтайдың, Жоңғар Алатауының, Тянь – Шаньның биік тау бөктерлерінде Шығыс Қазақстан облысындағы «Путинцево» шаруашылығында өсіріледі
ТАМАҚ ӨНЕРКӘСІБІ
Тамақ өнеркәсібінің базасы шикізатты пайдалануына қарай үш топқа бөлінеді.
Өсімдік шаруашылығының шикізаты
Мал шаруашылығының шикізаты
Өндіріс шикізаттары (тұз, минералды су, балық, теңіз өнімдері)
Тамақ өнеркәсібін орналастыруға әсер ететін факторлар шикізат пен тұтынушылар. Осы факторларға сай тамақ өнеркәсібін 3 салаға бөлуге болады.
Шикізат көзіне жақын орналасқан салалар (қант, спирт, сүт,май, консерві, крахмал, сірне)
Тұтынушыға жақын орналасқан салалар (наубайхана, сыра қайнату, сүт, макорон, кондитер)
Шикізат көзіне де тұтынушыға жақын орналасқан салалар (ет , ұн тарту, шарап жасау, темекі өңдеу т. б )
Негізгі ірі ет комбинаттары Семей, Петропавл, Орал, Алматы, Қызылорда қалаларында орналасқан. Семей еліміздегі ең ірі ет комбинаты. Елімізді ең жоғары сапалы ұнмен қамтамасыз етіп отырған қалалар Астана , Тараз, Қапшағаай, Қостанай.
Макарон зауыттары Алматы, Қарағанды, Петропав, Шымкент, Семей, Ақтөбе. Ақтөбе макарон фабрикасы Италияның технологиясымен жабдықталған
Қант зауыттары - Жамбыл, Алматы облыстарындағы Боралдай, Тараз, Шу, Мерке, Қарабұлақта құмшеке мен шақпақ қант шығарады.
Шитті мақта майын – Шымкентте шығарады.
Маргарин – Алматыда шығарылады
Балық өңдеу кәсіпорындары Атырау, Баутино, Балықшы, Зайсан, Приозерный, Балқашта.
Атырау мен Балқаш елімізді балық консервісімен қамтамасыз етуде.
Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары туралы
Жеңіл өнеркәсіп
салалары
|
Дамыған аудандары
|
Мақта тазалау
|
Оңт. Қазақстан, Шымкент, Түркістан, Мақтарал
|
Жүн жуу
|
Семей, Тараз
|
Мақта – мата
|
Алматыда
|
Трикотаж бұйымдары
|
Алматы, Қарағанды, Шымкент, Өскемен, Жезқазған
|
Шұлық
|
Семей, Қарағанды , Шымкент
|
Тері – тон, киіз басу, былғары аяқ киім, тігін тігу
|
Оралда
|
Былғары, тері илеу
|
Қызылорда, Тараз, Қостанай
|
Аяқ киім
|
Алматы. Семей, Тараз, Қарағанды,, Қызылорда , Қостанай, Талдықорған, Орал
|
Фарфор– фаянс
|
Астана, Қапшағайда
|
§ 26 Қазақстанның көлік және
коммуникация кешені.
Жалпы көлік және коммуникация кешенін су жолы,теміржол, автомобиль, әуе, құбыр және телекоммуникация құрайды. Негізгі қызметі жүк және жолаушы тасымалдау болып табылады. Елімізіде жүк тасымалдаудан 1- орынды темір жол, 2 – орынды құбыр жолы,
3 – орынды автомобиль алса, жолаушы тасымалдаудан 1- орынды автомобиль, 2 орынды темір жол, 3 – орынды әуе жолы алады.
Темір жол көлігіндегі
-Ең ескі жол – Орынбор- Твашкент теміржолы. Ол Қазақстанның Батыс мен оңтүстік аудандарын байланыстырады.
- Қазақстанның солтүстік – шығысынан оңтүстік батысына қарай Семей-Алматы-Құлан – Тараз- Шымкент- Арыс темір жолдары өтіп, оның Құлан – Семей арасындағы бөлігін Түркістан – Сібір (Түріксіб) жолы деп атайды.
- Петропавл – Ақмола- Қарағанды- Мойынты- Шу темір жолы солтүстік пен оңтүстікті қосып Трансқазақстан деп аталады.
-Ендік бағыттағы трансмагистралдарға тоқталсақ Ресейдің Орал экономикалық ауданының Қарталы станциясынан басталып
– Астана , Павлодар, арқылы өтетін Оңтүстік Сібір магистралі,
Солт. Қазақстанның Комсомол ауданы арқылы өтіп Қостанай – Көкшетауды басып өтіп Қарасу арқылы Ұлы Сібір магистраліне қосылатын Орта Сібір магистралі,
Жапонияның жеңілдетілген заемін пайдалану арқылы Ақтоғай – Достық теміржолы салынды. Бұл Трансазиялық теміржол магистралі – деп аталады.
АВТОМОБИЛЬ ЖОЛЫ
Қазақстандағы Ірі республикалық деңгейдегі автомобиль жолдарының бірі – Алматы - Бішкек – Тараз – Шымкент – Ташкент жолы. Шығыс Қазақстан эканомикалық ауданныдағы ірі өнеркәсіптік аудандарды байланыстыратын автомобиль жолы – Шығыс шеңбері –деп аталады.
СУ ЖОЛЫ Еліміздегі өзен көлігінде алты порт болса оның ірілері Павлодар, Атырау, Орал, Өскемен. Ал ірі теңіз сауда порты Ақтау порты болып табылады.
Ақтау порты арқылы Ресейден - Қытай, Орталық Азия, Иран елдеріне транзиттік жүк тасымалдау мүмкіндігі туып отыр.
ӘУЕ ЖОЛЫ – елімізде 51 әуе жай жұмыс ісьейді. Оның ең рілері Астанада, Алматыда, Қарғанды, Ақтөбеде
ҚҰБЫР ЖОЛЫ
Қазақстан аумағындағы ең алғашқы мұнай құбыры 60 км- лік
Доссор – Ракуша . Еліміздегі ең алғашқы ұзын (720 км) магистралды мұнай құбыры 1936ж Атырау мен Ресейдің Ор қаласындағы мұнай өңдеу зауыты аралығында салынды.
Қазақстан арқылы Орталық Азия- Орталық Бұхара, - Орал газ құбырлары өтеді.
Еліміздің оңтүстігін газбен қамтамасыз ететін 1317 км- лік Мүбәрәк – Шымкент – Тараз – Бішкек – Алматы газ құбыры жұмыс істеуде.
Астананы газбен қамтамасыз ету үшін 480 км - лік Ақсай –
Красный Октябрь – Қостанай – Көкшетау – Астана газ құбыры тартылуда.
V БӨЛІМ. ДҮНИЕ ЖҮЗІНІҢ ШАРУАШЫЛЫҒЫ
§ 27 ДҮНИЕЖҮЗІНІҢ ТАБИҒАТ БАЙЛЫҒЫ
Географиялық орта деп - адамзаттың тарихи даму кезеңіне және кәсіптік әрекетіне тікелей қатынасатын жер табиғатының бөлігін айтамыз.
Дүние жүзінің табиғат байлықтары туралы:
Қоршаған орта деп –қоғамның барлық тіршілік пен әрекет ету ортасын, адамды қоршаған табиғи және антропогендік ортаны қоса есептегендегі дүниені айтамыз.
Адамдардың игілігі үшін табиғаттан алынатынның бәрін – табиғат байлығы деп атаймыз. Оның түрлері: Жер ресурсы, Су ресурсы, Био ресурс, Пайдалы қазбалар, Дүниежүзілік мұхит ресурсы, Рекреациялық ресурстар.
Әлемдік жер қорының ішінде ауыл шаруашылығына жарамды жер бөлігінің көлемі жөнінен Аргентина,Франция, Үндістан, АҚШ алдыңғы орында
Минералды ресурстар немесе пайдалы қазбалар
КЕНДІ
ЖАНҒЫШ
КЕНСІЗ
Қара металл
Түсті металл
Химия-
лық шикізат
Қымбат,
Асыл тастар
Құрылыс
мате-
риалы
Темір
Марга-нец,
Хром,
никель
Мыс , боксит, қалайы,
Қор-ғасын,
мырыш
Көмір, мұнай, газ,
Торф,жан-ғыш слонец
Құм, балшық, туф, мәрмәр
Рубин, изумруд, аметист, бирюза
Фосфор-ит, калий тұзы, күкірт
Дүние жүзінің пайдалы қазбаларының таралуы туралы мәліметтер
Пайдалы қазба
|
Өндіруден дүние жүзі бойынша жетекші ел
|
Жан басына шаққанда
1 – орынды қай ел алады
|
Көбіне қайда экспорттайды
|
Мұнай
|
Сауд Арабиясы, Аравия, БАЭ, Кувейт, Латын Америкасы, Иран Африка, Ресей, Ирак, Мексика, Ұлыбритания
|
Кувейт
|
Еуропа, АҚШ, Жапония
|
Газ
|
Солтүстік Америка, Батыс Еуропа, Парсы шығанағы, Ресей, Орта Азия, Бруней, Малайзия, Норвегия, АҚШ, Канада, Аустралия, Ұлыбритания, Алжир
|
Бруней
|
Еуропа елдеріне (Ұлыбритания, Норвегия, Германия), Жапония
|
Тас көмір
|
Қытай, АҚШ, Германия, Ресей, Польша, Аустрия, Үндістан, ОАР
|
Қытай алдыңғы орында
(кокстелетін көмір)
|
Батыс Еуропа, Жапония
|
Қоң
ыр көмір
|
АҚШ, Германия, Аустралия
|
|
|
Қара металлургия
|
Бразилия, Қытай, Австралияия, Үндістан, Ресей, Украина, Польша, Чехия
|
Қытай -шойын балқытудан 1-орын , болат балқытудан 2- орында.
Жапония- болат балқытудан
1- орында
|
Жапония, Тайвань, Корея
|
Алюмини
Мыс
|
Франция, Италия, Үндістан, Аустралия, Гвинея, Ямайка, Бразилия
АҚШ, Ресей,Чили, АҚШ, Канада, Заир, Замбия
|
АҚШ, Ресей алюминий балқытудан 1- орында
АҚШ, Жапония, Ресей тазартудан
1- орында
|
|
Мар
га нец -нец
|
ТМД, Аустралия, Бразилия, Үндістан
|
|
|
Мыс
|
Африкадағы Замбия мен Заир
(мыс белдеуі), Чили, АҚШ, Канада , Ресей, Қазақстан
|
Тазартылған мыс өндіруден жетекші орынды АҚШ, Ресей, Жапония алады
|
|
§ 28 ӨНЕРКӘСІП ГЕОГРАФИЯСЫ
Отын энергетика кешені. Бастапқы энергия көздерінің қатарына мұнай менн табиғи газ, көмірдің арасалмағында күшті өзгерістер жүріп ХХ ғасырдың ортасынан бастап мұнай жетекші орынға шықты.
Сауд Арабиясы әлемдегі жетекші мұнай өндіретін ел. Ал жан басына шаққанда мұнай өндіруден Кувейт 1- орын алады.
Газ өнеркәсібі.
Газ энергетикалық мақсатта ғана емес, химиялық шикізат ретінде азот тыңайтқышы мен полимер өндірісінде пайдаланылады. Табиғи газ өндірісінің жан басына шаққандағы көрсеткіші бойынша дүние жүзінде Бруней 1- орын алады. Табиғи газды сатудан Ресей алдыңғы орында .
Көмір өнеркәсібі.Дүние жүзі бойынша көмірдің 12% ғана экспортталады. Көмір экспортында АОАР,АҚШ қана жетекші орын алады.
Электр энергетикасы саларының орналастырылуына тоқталсақ.
ЖЭС шикізат көздеріне және ірі тұтыну орталықтарына жақын орналастырылады. ЖЭС тер электр энергиясының 63 %н береді.
СЭС Ол дүние жүзінде өндірілетін электр энегиясының 20% береді. Яғни бұл дүние жүзінде өндірілетін энергияның 1 / 5 –ін береді. Энергияның бұл түрін пайдалануда АҚШ пен Ресей алдыңғы орында. Жан басына шаққанда СЭС тен Норвегия басымдылық көрсетеді
АЭС Ол дүние жүзінде өндірілетін электр энегиясының 17% береді. Францияда 80%-ын, Литвада 77, 4%- ын береді.
Соңғы кездерде сарқылмайтын балама энергия көздері ашылуда олар; жел, гелио- , геотермалдық, толысу энергиясы.
Машина жасау. Ғылымды көп қажет ететін электр техникасын жасау саласында өнім көлемі бойынша Жапония, АҚШ, Азиядағы жаңа индустриялық елдер, Қытай, Батыс Еуропа елдері жетекші орынға ие. АҚШ қарапапым құрал – жабдықтардан көрі күрделі машиналады шығаруға, Азия елдері жаппай сипаттағы компьютерлік техника мен тұрмыстық электроника, Батыс Еуропа елдері байланыс құралдары мен медициналық, өндірістік және ғылыми құрал – жабдықтар шығаруға маманданған.
Көліктік машина жасау: Автомобиль өндірісінің негізгі орталықтары – Батыс Еуропа, Солт. КАмерика, Жапония.
Әр елдің өзіндік «Автомобиль астанасы » бар. Олар: Детройт(АҚШ),Вольсфург (ГФР), Турин (Италия), Төменгі Новгород (Ресей), Нагоя-Токио(Жапония).
Кеме жасаудан : Корея, Жапония, Германия, Қытай жетекші орында.
Ұшақ өндірісінде: Сиэтль, Лос – Анджелес –тегі «Боинг» зауыттарының тобы және Тулузадағы (Франция) «Конкорд» зауыты көзге түседі.
Кей елдердің айрықша маманданған салалары бар. Мысалы Швейцария дәл көрсеткішті сағат, Жапония мен Корея аса ірі станок жасауға маманданған.
Химия өнеркәсібі.Пластмасса өндірісінде жетекші орынды 3 ел (АҚШ, Жапония, ГФР) алады. Жасанды каучук автомобиль өндірісі күшті дамыған елдерді жақсы дамыған.. Дәрі – дәрмектің д.ж бойынша 3 / 4 бөлігін АҚШ, ГФР, Ұлыбритания, Жапония береді.
Жеңіл және тамақ өнеркәсібі.Д.Ж – гі табиғи жібек пен джуттың барлығы дерлік ірі қара мал терісінің 30 % дерлік Азияның үлесіне тиеді.Зығыр өндірісінде – Қытай алдыңғы орында. Батыс Еуропа мен АҚШ бағалы киімдер мен қымбат өнімдерді шығарудан жетекші орында.
Тамақ өнеркәсібі – Швейцариялық «Нестле» және нидерландық – ағылшындық «Юнилевер» Батыс Еуропа шарап, ірімшік және сыра дайындаудан дүние жүзінде 1- орын алып негізгі тағам түрлерімен өзін - өзі қамтамасыз етеді.
Балық өнімдерін сатуда Чили мен Перу; Бразилия, Колумбмя, Индонезия, Мексика кофені; Үндістан, Қытай, Кения, Шри – Ланка шайды – Үндістан, Бразилия, Куба қантты экспорттауда алдыңғы орында.
§ 29 АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ ГЕОГРАФИЯСЫ
Дүние жүзіндегі ЭБХ – тың 46 % осында шоғырланған. . Бүгінгі таңда жерге иелік етудің бірнеше түрі тараған олар; жекеменшік, мемлекеттік меншік, кооперативтік меншік. Ауыл шаруашылығы өзінің дамуы мен өркендеу сипатына қарай 3 топқа ажыратылады.
Дәстүрлі (тұтынушы) ауыл шаруашылығында қауымдық және ру – тайпалық құрылым әлі де сақталған. Мысалы ылғалды тропиика ормандарында - аңшылық, балық аулау, мен қатар ткамыр және түйнек жемістілерді өсіріп жер өңдеуде дәстүрлі құралдар (соқа, кетпен) қолданылады. Кейде ол бір ғана дақыл түріне бағытталған. Азия- күріш, Африка – кофе мен жержаңғақ, Латын Америкасы – қант құрағы мен какао өсіруге маманданған.
Тауарлы және жартылай тауарлы дәстүрлі шаруашылық пен помещиктік латифундиялық шаруашылық – көп еңбек күшін қажет ететін сұранысқа ие салалары басым дамитын сала.
Жоғары маманданған тауарлы ауыл шаруашылығы- ауыспалы егістіктері бар, интенсивті мал шаруашылықтарынан тұратын механикаландыру мен химияландырудың шегіне жеткен индустриялық сипаттағы шаруашылық тән елдердег шаруашылық саласы.
Осы заманғы агротехникалық шараларды кеңінен пайдалану негізінде ХХ ғ- дың 60 – жылдарынан басталған «жасыл ревалюция» мақсаты мәдени өсімдіктердің өнімділігі арттыратын және егістік жерлерді пайдалану мүмкіндігін кеңейтетін дақылдардың тез пісетін сортарын шығару, суландыру шараларын ұлғайту жатады.
Дүние жүзі бойынша ауыл шаруашылығы салалары әлемдік деңгейдегі жоғары дамыған алты шаруашылық түріне бөлінеді.
Ауыл шаруашылық түрі
|
Айналысатын саласы
|
Дамыған ауданы
|
Дәнді дақылдар шаруашылығы
|
Бидай, жүгері
|
Солт. Америка, Аустралия , Еуропа (Ресей, Украина), Азия (Қытай,Қазақстан)
|
Интенсивті егіншілік
|
Дәнді, техникалық дақылдар, жеміс және бау - бақша
|
Еуропа, Солт. Америка, Азия (Қытай, Жапония)
|
Плантациялық шаруашылық
|
Жеміс, сергітпе, техникалық дақылдар
|
Латын Америкасы, Азия мен Африканың тропиктік, субтропиктік елдері
|
Экстенсивті жайылымдық мал шаруашылығы
|
Етті бағыттағы ірі қара, қой
|
АҚШ, Аргентина, Уругвай, Ресей, Қазақстан, Аустралия
|
Интенсивті мал шаруашылығы
|
Сүтті, сүтті – етті ірі қара, ет бағытында ірі қара бордақылау, шошқа және құс өсіру
|
Ұлыбритания, Германия, Украина , Ресей, АҚШ, Жаңа Зеландия
|
Интенсивті егіншілік пен мал шаруашылығы
|
Бау – бақша , жем дайындау, сүтті – етті ірі қара, шошқа және құс өсіру
|
Еуропа, Солт. Америка елдеріне Жапонияға тән
|
Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтары мен қазіргі дамыған аудандары
Шыққан орталықтары
|
Басты мәдени дақылдары
|
Қазіргі мәдени дақыл аты
|
Қазіргі дамыған аудандары
|
Жерорта теңізі
|
Арпа, зығыр, жүзім, апельсин, зәйтүн, құрма
|
Зығыр
|
Ресей мен Беларуссия
|
Джут
|
Үндістан, Бангладеш
|
Цитрус
|
АҚШ, Бразилия, Испани, Италия, Қытай, Жапония
|
Оңт. батыс Азия
|
Бидай, қарабидай, арпа, сұлы, кендір, бұршақ, қызылша ,жүзім
|
Бидай
|
Алдыңғы үштікті Қытай, АҚШ, Үндістан құрайды
|
Жүзім
|
Италия, Фрнанция, Испания, АҚШ
|
Батыс Африка
|
Күріш, тары, ямс, май пальмасы, қарбыз, қауын
|
|
|
Эфиопия
|
Бидай, арпа, сорго, тары, кофе, мақта, банан
|
Мақтадан
|
1- орынды Азия елдері,
2- Америка,
3-Африка иеленеді.
|
Кофе
|
Бразилия мен Колумбия көп өсіреді.
|
Табиғи каучук
|
Тайланд, Индонезия, Малайазияда көп өсіріледі
|
Банан
|
Үндістан, Эквадор, Бразилия, Филиппин, Мексика
|
Шығыс Азия
|
Күріш, соя бұршағы, гаолян, арпа, тары, шабдалы, абрикос
|
Соя
|
1-орынды АҚШ,
Бразилия мен Аргентина 2-3 орындарды алады.
|
Оңт –шығ. Азия
|
Күріш, ямс, таро, саго, банан, қант құрағы
|
Күріш -
|
1- орынды Қытай, сосын Үндістан, Жапония, Индонезия, Египет жылына екі рет өнім жинайды.
|
Қант құрағы
|
Латын Америкасы елдері өсіреді, Бразилия, Үндістан, Қытайда өндіреді
|
Қант қызылшасы
|
Франция, АҚШ, Ресей, Украинада өсіреді.
|
Эфиопия
|
Бидай, арпа, сорго, тары, кофе, мақта, банан
|
Мақтадан
|
1- орынды Азия елдері,
2- Америка,
3-Африка иеленеді.
|
Кофе
|
Бразилия мен Колумбия көп өсіреді.
|
Орталық Америка
|
Жүгері, маниок, батат, жержаңғақ, какао, сизаль, мақта, темекі
|
Жержаңғақтан
|
Үндістан,
|
Зәйтүннен
|
Италия,
|
Күнбағыстан
|
Ресей алдыңғы 1-орында.
|
какао
|
Африкадағы Кот –д Ивуар, одан кейін Бразилия, Гана, Индонезия, Нигерия жатады
|
Анд тауы
|
Жүгері, картоп, асбұршақ, мақта, күнбағыс
|
Картоп
|
1-орынды Ресей,
2- Польша,
3- Қытай алады
|
Виннипег қаласын «бидай астанасы» деп атайды.
Дәнді дақылдар өсіруден 1- орынды АҚШ ты басып озған Қытай, 3- орынды Үндістан, 4-орынды Ресей, 5- орынды Франция иеленеді.
Мал шаруашылығы.
Дүние жүзіндегі етті ең көп өндіретін елдерге – АҚШ, Қытай, Бразилия, Аргентина, Ресей жатады.
Сүттен АҚШ, Ресей, Үндістан, Бразилия, Батыс Еуропа елдері жатады.
Ірі жайылымы бола тұра ұйқы ауруының қоздырғышын тарататын цеце шыбынынан қорыққан Африка ірі қара өсірмейді. Тек осы ауруға шалдықпайтын Зебу ғана өсіріледі.
Шошқа өсіруден Қытай 1- орында.
Қой шаруашылығының ет- жүн бағытындағы саласы Солт. Және Оңт. Американың , Австралия мен Оңт. Еуропаның, Орталық және Орта Азияның, Оңтүстік Африканың қоңыржай және субтропикалық белдеулерінде жақсы дамыған.
Қаракөл елтірісін – Алдыңғы және Орта Азия, Оңтүстік Афырика елдері жолға қойған.
Дүние жүзіндегі қойы ең көп ел – Аустралия, одан кейін Қытай.
Құстың саны жөнінен Қытай, АҚШ, Ресей, жұмыртқа өсіруден Қытай, АҚШ,Жапония, Жапония, Ресей, Үндістан көзге түседі.
Түйе мен ешкі - Африка мен Азияда,
Қодас – Орталық Азияда, Бұғы – солтүстіктегі тундрада, өсіріледі.
Балық аулау әлемнің барлық елінде де бар. Бірақ жартысынан астамы 6 елдің Жапония, Қытай, АҚШ, Чили, Перу, Ресей үлесіне тиеді.
Достарыңызбен бөлісу: |