Қадірлі талапкер!


ҚОСЫМША Қазақ тілінде қосымшаның 2 түрі бар. Олар: жұрнақ және жалғау. ЖҰРНАҚ



жүктеу/скачать 405,66 Kb.
бет7/27
Дата14.11.2019
өлшемі405,66 Kb.
#51787
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   27
Байланысты:
KAZAK TILI ереже

ҚОСЫМША


  • Қазақ тілінде қосымшаның 2 түрі бар. Олар: жұрнақ және жалғау.

  • ЖҰРНАҚ


    • Жұрнақ өзі жалғанған сөзге жаңа мағына беріп, туынды сөз жасайды.

    • Жұрнақтың екі түрі бар: сөз тудырушы жұрнақ және сөз түрлендіруші жұрнақ.

    1. Сөз тудырушы жұрнақ түбірдің негізгі мағынасын өзгертіп оған жаңа мағына береді. (Қой+шы – қойшы, өнер+паз – өнерпаз, ой+лa – ойла, тау+лы – таулы)

    2. Сөз түрлендіруші жұрнақ өзі жалғанған сөздің бастапқы мағынасын өзгертпей, сәл түрлендіреді. (Үй+шік – үйшік, сандық+ша – сандықша, алаң+қай – алаңқай, қала+шық – қалашық.)

    • Бір сөзге бірнеше жұрнақ жалғана береді. Мысалы, жаз-у-шы-лық.

    • Бір сөзден әр түрлі жұрнақ арқылы туынды сөздер жасалады. Ондай бір түбірден жасалған сөздер түбірлес сөздер деп аталады. Мысалы, біл-ім, біл-дір, біл-гіш т.б.

    • Жұрнақ сөзге жалғаулардан бұрын жалғанады. Мысалы, кітапханалардан, оқушымын т.б.



        2. ЖАЛҒАУЛАР

    • Жалғаулар сөздерді байланыстырады.

    • Оның 4 түрі бар:

    1. Көптік жалғауы

    2. Тәуелдік жалғауы

    3. Септік жалғауы

    4. Жіктік жалғауы



    1. Көптік жалғауы – көптік мағына береді.

    -лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер.

    • Көптік жалғаулары тек қана зат есімдерге жалғанады.

    1. Тәуелдік жалғауы – меншіктілікті білдіреді.

        1. Жекеше түрі (оңаша тәуелдену)

        1. І жақ

        2. ІІ жақ



        4. ІІІ жақ

        1. -м, -ым, -ім Менің досым

        2. -ң, -ың, -ің Сенің досың

        3. -ыңыз, -іңіз, -ңыз, -ңіз Сіздің досыңыз

        4. -сы, -сі, -ы, -і Оның досы



              1. Көпше түрі (ортақ тәуелдену)

              1. І жақ

              2. ІІ жақ







              6. ІІІ жақ

              1. -мыз, -ымыз, -міз, -іміз Біздің досымыз

              2. тарың, -терің, -дарың, -дерің, -ларың, -лерің

              3. Сендердің достарың

              4. -тарыңыз, -теріңіз, -дарыңыз, -деріңіз, -ларыңыз, -леріңіз

              5. Сіздердің достарыңыз

              6. -сы, -сі, -ы, -і Олардың достары

              1. Оңаша тәуелдену

              1. Ортақ тәуелдену

              1. Менің үй-ім.

              2. Сенің үй-ің

              3. Сіздің үй-іңіз

              4. Оның үй-і

              1. Біздің үй-іміз

              2. Сендерің үй-лерің

              3. Сіздердің үй-леріңіз

              4. Олардың үй-і



    3. Септік жалғауы

        • Септік жалғаулары – сөздерді байланыстырады. Қазақ тілінде септіктің 7 түрі бар:

        1. №

        1. Септік

        1. Сұрағы

        1. Жалғауы

        1. 1

        1. Атау

        1. кім? не?

        1. Жоқ. Мектеп

        1. 2

        1. Ілік

        1. кімнің? ненің?

        1. -ның, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің Мектептің

        1. 3

        1. Барыс

        1. кімге? неге?

        1. -а, -е, -қа, -ке, -ға, -ге, -на, -не Мектепке

        1. 4

        1. Табыс

        1. кімді? нені?

        1. -ны, -ні, -ды, -ді, -ты, -ті, -н

        2. Мектепті

        1. 5

        1. Жатыс

        1. кімде? неде?

        1. -да, -де, -та, -те, -нда, -нде Мектепте

        1. 6

        1. Шығыс

        1. кімнен? неден?

        1. -дан, -ден, -тан, -тен, -нан, -нен Мектептен

        1. 7

        1. Көмектес

        1. кіммен? немен?

        1. -мен (менен), -бен (бенен), -пен (пенен) Мектеппен

    жүктеу/скачать 405,66 Kb.

    Достарыңызбен бөлісу:
    • 1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   27



    ©www.engime.org 2024
    әкімшілігінің қараңыз
        Басты бет