Лекцияның тақырыбы: Ғылыми термин гносеологиялық пәннің таңбалық түрленісі ретінде.
Жоспар: 1. Ғылыми термин гносеологиялық пәннің таңбалық түрленісі ретінде.
Әдебиеттер: 1.Гумбольдт В. о различии строения человеческих языков и его влиянии на духовное развитие человеческого рода (извлечения) // Звегинцев В.А. История языкознания xix-xx веков в очерках и извлечениях. М. – любое издание // http://destructioen.narod.ru/gumboldt_ctrojenye_jasykov.htm 2.Мечковская Н.Б., Плотников Б.А., Супрун А.Е. Общее языкознание. Сущность и история языка. – Минск, 1993. http://www.livelib.ru/book/1000308529
3.Общее языкознание. Внутренняя структура языка. Под общей ред. Серебренникова Б.А. http://www.classes.ru/grammar/115.Serebrennikov
4.Общее языкознание. Методы лингвистических исследований. Под общей ред. Серебренникова Б.А. http://www.pedlib.ru/katalogy/katalog.php?id=13
Қосымша әдебиеттер 1. Соссюр Ф. де. Труды по языкознанию. М., 1977
7.Гумбольдт В. фон. Избранные работы по языкознанию. М., 1984
8.Булгаков С. Первообраз и образ. Сочинения в двух томах, т. 2. Философия имени. СПб, 1999
9.Кассирер Э. Познание и действительность. СПб, 1912
Тіл мен мәдениет онтологиялық қауымдастығының негізінде байланысқан, идеалдық олардың өмір сүруінің объетивті формасы барып табылады. Тіл мен мәдениет – адамның дүниетанымын көрсететін сананың (идеалды) формасы. Табиғи тіл өз мәнінде халықтың материалдық және рухани мәдениетінің көрінісі мен жүзекге асырылуының ұлттық формасы болып табылады. Кейінгі қағида ХІХ ғасырдағы ұлы неміс галымы В фон Гумболдттың (1767-1835) еңбектернде дамыған. «Язык и философия культуры» кітабында ол тілді «халық рұхының» көрінісі ретінде қарыстырады, тіл арқылы халық рұхын ұрпақтарына табыстайды. Тіл «әлем сүретін» тілдік емес шындықты таныстырудың ұлттық тәсілісінің, ұлттық ішкі форманың жаңғырағы ретінде жасақтайды.
Американдық ғылымдар Э. Сепир мен Б. Уорфтың лингвистикалық қатынастылық болжамында бұл ой одан дамып, тереңдеді. Оның кейбір кағидалары сынға ұшырағанмен тілдің сол тілде сөйлейтін халықтың ойын танытатыны, әр тілдің ақиқатты өзіне тән тәсілмен жеткізетіні, демек өзіндік «әлемдің тілдік суретімен» айырықшалатыны жөніндегі негізі тезисі мойындалып, ХХ ғасырдың екінші жартысында лингвистика ғылымында жаңа басымдылықтардың жасақталуына елеулі ықпал жасады. Б. Ли Уорф өзінің «Отношение норм поведения и мышления к языку» мақаласында «Мы расчленяем природу в направлении, подсказанном нашим языком», - деп жазады (1960).
Солай бола тұрса да, тіл мен мәдениеттің өзара ықпалдастығы туралы мәселете асқан соқтықпен келу керек, себебі олар түрлі семиотикалық жүйелер болып табылады. В.А. Звегинцев мәдениет құбыластары мен тіл құрылымы фактілерінің арасында тікелей себепті тәуелдіктің жоқ екенін, алайда, олардың арасында жалпы тәуелдіктің күмәнсіз болатының, соның салдарынан мәдениеттегі өзгерістің тілде жанама түрде жаңғыратының ескерткен. Тіл бағынышты және құрылымды ұйымдастырылған күрделі семиотикалық жүйе ретінде баяу, қиын өзгерсе де, ал мәдениет барынша үдемелі және оның көптеген салаларында өзгеріс біршама тез өтеді. Жалпыбелгілі бір фактінің құбылыстың бекітілу беріктігінің объективті критерийлерінің бірін мәдениет феномен ретінде көрмеуге болмайды. Жоғырада айтылғаннан шығатын қорытынды, біріншіден, мәдениет құбылыстарын фактілердің тілде жаңғыруы арқылы талдаудың, екіншіден, тілдік фактілерді терең тілдік емес компонент арқылы немесе дискурс арқылы түсіндірудің кешенді жолы «тіл - мәдениет - ұлт» проблемасын шешудің мейлінші өзекті және перспекивалық бағыты болып көрінеді.
Бұл жол лингвокультурологияда өткіріледі, оған В.В. Воробьев жаңа «мәдениет пен тілдің өзара байланысы мен әрекеттестігіне зерттейтіп және заманауи басылымдықтар мен мәдени қондырғыларға (норма мен жалпы адамзат құндылықтар жүйесіне) бағдар ұстай отырып, жүйелі әдістердің көмегімен осы үрдісті тілдік және тілдік емес (мәдени) мазмұн бірлігіне бірліктердің тұтас құрылымы ретінде көренетін синтез тіпті жаңа ғылым» деген анықтама береді (1997, 36 б.). Әрине, лингвокультурология тілдің, мәдениеттің, этностың өзара әрекеттестігі проблемаларын зекрттейтін жалғыз және жаңа «туған» ғылым емес.
