«Хронофизиология және геронтологияның таңдаулы тараулары» пәні бойынша дәрістердің қысқаша конспектісі
ГЕРОНТОЛОГИЯ. Жалпы мәліметтер. Геронтология – қартаю тұралы ғылым. Геронтологияның тараулары – фундаментальді геронтология,әлеуметтік геронтология және гериатрия. Геронтологияның даму бағыттары:
Қартайған кезіндегі ауруларды емдеу әдістері мен шаралары.
Қарттарды әлеуметтік қорғау.
Зейнеттік қамыту мәселелері.
Фундаментальдік геронтология қартаю механизмдерін зерттейді, ерте қартаюды алдын ала алу және өмір сүруді ұзарту мәселелерінмен айналысады.
Әлеуметтік геронтология қарт адамның қоғаммен арақатынасын және олардың әлеуметтік ортада өмір сүруін қарастырады.
Гериатрия – геронтологияның жеке тарауы қартайған адамдарға медициналық көмек көрсету мәселесін зерттейді.
Қазырғы заманада паспорттық жасқа керісінше келетін индивидуальді немесе биологиялық жасты айтады.Бұл адамның қартаю ерекшеліктеріне байланысты.
Қартаю бұл заңды жалпы биологиялық процесі. Биологиялық объектілерге, адамға өзін өзінен қайта қалыптасу қасиеті бар. Қартаюды организмдегі қайта орыны толмайтын құрылымдық өзгерістер пайда болатын процесс деп табылады. Сонымен қатар физиологиялық жүйелердің, ағза мүшелерінің қызметі төмендеп қоршаған ортаға бейімделуінің бұзылуына әкеліп соғады.
Геропротекция және ауруды алдын ала алу. Геронтологиямен гериатрияның мақсатының бірі өмір ұзақтылығын көтеру және қартаю механизмдерін зерттеп өмір сүру сапасын жақсарту. Осының ішінде маңызды мақсаттардың біріне жататын геропротекция деген сала болып табылады.
Геропротекция – қартаю процесін басатын факторлардың жиынтығы. Бұл ахуалдарды зерттейтін фундаментальдік геронтология бірәқ та геропротекция тек қана медициналық маңызы емес әлеуметтік мәселесінің маңыздысы деп айтуға болады. алу.
Геронтологиямен гериатрияның мақсатының бірі өмір ұзақтылығын көтеру және қартаю механизмдерін зерттеп өмір сүру сапасын жақсарту. Осының ішінде маңызды мақсаттардың біріне жататын геропротекция деген сала болып табылады.
Геропротекция өмірді ұзартуғана емес, ұзақ өмірді дені сау, сапалы, толық құндылы өмірдің болуын талап етеді.
Фундаментальдік геронтология қартаюдың клеткалық және молекулярлық негіздерін зерттейді. Соңғы кездерде маңызды жетістіктердің бірі деп апоптозды айтуға болады. Апоптоз дегеніміз клетканың бағдармаланған өлімі деп есептеледі. Әр бір бөлінуден кейін клетка қартайады, бір құрылымдард жойылады, айтайық, гендердің бөліктері, эритроциттерде, нейтрофильдерде ядролары хромосомалармен гендері бірге толық жойылып немесе бұралмаланып пішіндері кішіреді, т.б өзгерістер пайда болады.
