Тәжірибелік бөлім Іс жүзінде реакция ферменттерінің катализденуі жылдамдық реакция қоспасынан кететін субстрат мөлшері немесе белгілі бір уақыт аралығында жинақталған өнім мөлшері ретінде қабылданады. Каталазамен жұмыс кезінде өнімнің (оттектің) жиналу жылдамдығын өлшеу ыңғайлы. 30 секундта босатылған оттегі көпіршіктерінің саны бойынша реакцияның бастапқы жылдамдығын есептеуге болады.
Материалдар мен жабдықтар: Жапқыштары бар сынауықтар – 4 дана
Тамшуыр – 2 дана
Өлшейтін стақан – 2 дана
Газды бұрғыш түтікшелер – 4 дана
Секундомер
Су моншасы
Ашытқы суспензиясы
0,1 М CuSO4 ерітіндісі
Дистильденген H2O Пайдаланылған құрылғы төмендегі суретте көрсетілген.
Ашытқы суспензиясы фермент көзі ретінде пайдаланылды. Жарты минуттық аралықта шығарылған көпіршіктердің саны есептеліп, әр реакция қоспасы үшін екі минут ішінде тіркелді.
Пайдаланылған реакция қоспалары және алынған нәтижелер төмендегі кестеде көрсетілген.
1-кесте. Ферменттің жұмысы кезінде ауыр металдардың тұздарын қолданудың әсері
1-тәжірибе
Сынауық нөмірі
1
2
3
4
Дистильденген су (см3)
3,9
3,4
2,9
2,4
0,1 CuSO4
0,1
0,1
0,1
0,1
H2O мөлшері (мл)
1,0
1,5
2,0
2,5
Ашытқы саңырауқұлақ езіндісі(см3)
1,0
1,0
1,0
1,0
Реакцияның бастапқы жылдамдығы (30 cекундта бөлінген көпіршік саны)
0,10
4,00
7,00
7,50
2-кесте. Ферментті ингибиторсыз қолданудың әсері.
2-тәжірибе
Сынауық нөмірі
1
2
3
4
Дистильденген су (см3)
3,9
3,4
2,9
2,4
H2O мөлшері (мл)
1,0
1,5
2,0
2,5
Ашытқы саңырауқұлақ езіндісі (см3)
1,0
1,0
1,0
1,0
Реакцияның бастапқы жылдамдығы (30 cекундта бөлінген көпіршік саны)
0,25
8,50
12,00
13,50
Тәжірибе нәтижелері мыс тұздарын қолданғандағы реакцияның бастапқы жылдамдығы фермент ингибиторсыз жұмыс істеген жағдайға қарағанда әлдеқайда төмен екенін көрсетті.
«Әртүрлі өсімдік жасушаларында фотосинтездеуші пигменттердің болуын зерттеу» зертханалық жұмысы
Өсімдік жапырағының түсі маңызды морфологиялық белгілердің бірі болып табылады. Өсімдік жапырағында негізгі төрт пигмент: хлорофилл a, хлорофилл b, ксантофилл, каратиноид кездеседі. Жасыл өсімдік пигменттері жарық энергиясын сіңіріп, химиялық энергияға айналдырады. Жарықты сіңіруге әртүрлі пигменттер қатысады. Жапырақтағы пигменттердің қоспасын хроматография қағазы бойынша түсті жолақтарға бөлуге болады.
Хроматография әдісі таңдалған еріткіштегі молекулалардың әртүрлі ерігіштігіне байланысты молекулаларды ажыратады. Хроматографиялық әдістің негізін салушы орыс ботанигі М.С.Цвет «Хроматография грекше «түсті жазу» дегенді білдіреді. Бұл әдіс арқылы жапырақ пигменттерінің сұйық қоспасын әртүрлі компоненттерге бөлуге болады» деген.
Бұл тәжірибе өсімдік жапырағынан фотосинтетикалық пигменттерді шығарып алуды және хроматографиялық немесе сүзгі қағаздарын қолдану арқылы пигмент түрлерін өзара бөліп ажыратуды көрсетеді.
Жапырақтағы пигменттер қоспасын хроматография қағазы арқылы ұқсас компоненттерге бөлуге болады. Қоспа құрамындағы полярлы заттар целлюлозамен әрекеттесіп, тез тежеліп қалады. Ал полярлығы төмен заттар алдыға қарай жылжи береді. Пигменттер қағазға сіңеді де, еріткіштің капиллярлық әрекеті оларды қағазға қарай тартады. Әр пигменттің бастапқы сызықтан жылжу қашықтығы әртүрлі болады. Еріткіште пигменттердің еруі бірдей болмайды. Ерігіштігі жоғары пигменттер (каратиноид) ерітінді шекарасына жақын орналасса, аз еритін пигмент қысқа қашықтыққа жылжып, бастапқы сызыққа жақын орналасады. Бөлінген компоненттердің үлгісі хроматограммада түрлі түсті жолақ түрінде көрінеді. Еріткіште хлорофилл а пигментінің ерігіштігі хлорофилл b пигментіне қарағанда жоғары болып келеді. Ал ксантофилл пигментінің ерігіштігі хлорофилл b пигментінен жоғары.
Rf (ұстап қалу коэффициенті) мәнін есептеу арқылы бір түрге жататын өсімдік жапырақтарының пигмент түрі мен санын немесе екі түрлі өсімдік жапырақ пигменттерін салыстырып анықтауға болады. Rf (ұстап қалу коэффициенті) мәнін пигмент жылжыған қашықтық/ерітінді жылжыған қашық арқылы анықтайды.
Rf (ұстап қалу коэффициенті) мәнін есептеу формуласы:
