Курсы: 5 Пәні: Еңбек гигиенасы

1. 
   Гигиена труда. Оқулық. Н.Ф. Измеров, В.Ф. Кириллов. М.-«ГЭОТАР», 2008
   
2. 
   Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда. Оқулық. М., Медицина, 1988.
   
3. 
   Руководство по гигиене труда. Т. I, II. Н.Ф. Измеров. М.-1987.
   
4. 
   Руководство по профессиональным болезням. Н.Ф. Измеров. М.-Медицина.-1996.
   
5. 
   Российская энциклопедия по медицине труда. Н.Ф. Измерова. М.-Медицина.-2001.
   
6. 
   Измеров Н.Ф., Каскаров А.А. Медицина труда. Введение в специальность. М.-«ГЭОТАР».-2002, 390 б.
   

7. 
   «Еңбек жағдайының қауіптілігі және зияндылық көрсеткіші бойынша еңбек шарттарының класификациясы, гигиеналық бақылау критериі, еңбек үрдісінің қауыртылығы мен ауырлығы» ҚДСМ ҚР,№1.04.001.-2000, 30.11.2000 ж.
   
8. 
   Измеров Н.Ф. Актуальные проблемы медицины труда и промышленной экологии.//Медицина труда и промышленная экология.-2002-№3, б.1-8.
   

6. 
   Бақылау сұрақтары
   

1. 
   Шуға анықтама беріңіз.
   
2. 
   Шу өлшеу бірліктері?
   
3. 
   «Шулық ауру»белгілерін атаңыз.
   
4. 
   Шуды гигиеналық бағалауда қандай дыбысты диапазон қолднылады?
   
5. 
   Кеңжолақты, тональды, тұрақты, тұрақсыз, және импульсты шуға сипаттама беріңіз.
   
6. 
   Шудан қорғау заттарынажәне әдістеріне сипаттама беріңіз.
   
7. 
   Дірілге анықтама беріңіз.
   
8. 
   Жалпы және жергілікті діріл дегеніміз не?
   
9. 
   Тұрақты, тұрақсыз діріл дегеніміз не?
   
10. 
    Дііріл ауруын сипаттаңыз.
    
11. 
    Дірілмен күресу шаралары .
    
12. 
    Ультрадыбыс дегеніміз не?
    
13. 
    Ультрадыбыс диапазондарының бөлінуі?
    
14. 
    Ағзаға ультрадыбыс әсері?
    
15. 
    Ультрадыбыс параметрлерін сипаттаңыз.
    
16. 
    Ультрадыбыс нақты әсеріне профилактикалық шаралар.
    
17. 
    Инфрадыбыс дегеніміз не?
    
18. 
    Ағзаға инфрадыбыс әсері?
    
19. 
    Инфрадыбыс нормаларына сипаттама?
    
20. 
    Инфрадыбыс жеке бас қорғау заттарын атаңыз.
    

Өндірістік аэрозольдер – бұл аэродисперсті жүйелердің түрі, олар өндірістік кәсіпорындардың жұмысы салдарынан туындайды, ауа дисперсті орта болып табылады, ал дисперсті фаза ретінде – қатты және сұйық бөлшектер.

Дисперстілік – аэрозольді бөлшектердің маңызды сипаттамасы.

Пайда болуына байланысты дезинтеграцияланатын ( ұсақталатын) және конденсацияланатын аэрозольдер болып бөлінеді. Аэрозольдерге қатысты біртұтас классификация жоқ.

Дезинтеграцияланатын аэрозольдер фиброгенді әсер етеді, сондықтан шаңды бронхиттер мен пневмокониоздар тудырады. Шаңның құрамында 10% - көп бос кремний екі оксиді болса, оларды жоғары және шамалы фиброгенді шаң деп атайды, егер де жоғарыда аталып кеткен көрсеткіштен төмен болса, әлсіз фиброгенді деп аталады. Аэрозольдермен байланысқан токсикалық заттар адам ағзасында жедел және созылмалы уланулар мен аллергия туғызады.

Шаң органикалық және бейорганикалық болады. Аэрозольдерді нормалау үшін гравиметриялық көрсеткіштерді қолданады – зат массасы бойынша, 1 м³ ауадағы. Бір реттік және орташа ШРЕК – ті шаңдар болады. 1998ж – дан бері аэрозоль ШРЕК – рі фиброгенді әсері бар орташа деп саналады.

Жұмыс аймағының газдануы да, гравиметриялық әдіспен өлшенеді. Шаңдану мен газдануды бағалау ШРЕК көрсеткіштерімен қатар жүреді. Қорғаныс шаралары, өндірістік аэрозольдерден ұжымдық (технологиялық үрдістерді, құрылғыларды, вентиляциялық жүйелерді дамыту және кәсіби топтар бойынша шаңды ауырлықты санау) және жеке (шаңды ауырлықты санау, қауіпті және агрессивті заттардан қорғану үшін арнайы киім мен респираторлар қолданылады). Жоғарыда айтылған қорғаныс шараларынан басқа, фильтрлейтін және изоляцияланатын противогаздар қолданылады.

4. Иллюстрациялық материал: оқулықтар мен оқу – әдістемелік құралдар.

5. Әдебиет:

Негізгі:

1. 
   Гигиена труда. Оқулық. Н.Ф. Измеров, В.Ф. Кириллов. М.-«ГЭОТАР», 2008.
   
2. 
   Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда. Оқулық. М., Медицина, 1988.
   
3. 
   Руководство по гигиене труда. Т. I, II. Н.Ф. Измерова. М.-1987.
   

4. 
   «Еңбек жағдайының қауіптілігі және зияндылық көрсеткіші бойынша еңбек шарттарының класификациясы, гигиеналық бақылау критериі, еңбек үрдісінің қауыртылығы мен ауырлығы» ҚДСМ ҚР,№1.04.001.-2000, 30.11.2000 ж.
   
5. 
   Измеров Н.Ф. Актуальные проблемы медицины труда и промышленной экологии.//Медицина труда и промышленная экология.-2002-№3, б.1-8. Руководство по профессиональным болезням. Н.Ф. Измеров. М.-Медицина.-1996.
   
6. 
   Российская энциклопедия по медицине труда. Н.Ф. Измеров. М.-Медицина.-2001.
   
7. 
   Измеров Н.Ф., Каскаров А.А. Медицина труда. Введение в специальность. М.-«ГЭОТАР».-2002, 390 б.
   

1. 
   Аэрозоль дегеніміз не?
   
2. 
   Пайда болуына байланысты қандай аэрозольдерді ажыратады?
   
3. 
   Фиброгенді әсері бар аэрозольдерді қалай айтады?
   
4. 
   Шаң әсерінен туындайтын қандай кәсіби аурулар пайда болоды?
   
5. 
   ШРЕК –ті даярлау және ауаны бақылау, шаң құрамын анықтауға қандай әдіс қолданылады?
   
6. 
   Шаңдану мен газдану дәрежесін бағалау қалай жүргізіледі?
   
7. 
   Жұмыс аймағындағы ШРЕК қандай болады?
   
8. 
   Өндіріс аэрозольдерден ұжымдық қорғаныс шаралары?
   
9. 
   Өндірістік аэрозольдерден жеке қорғаныс шараларын атаңыз?
   
10. 
    Зиянды газдардан қандай жеке қорғаныс шараларын білесіз?
    

Вентиляция - ауаның ұйымдасқан алмасуы. Ол бөлме жағдайында белгілі ауа ортасын қалыптастыруға арналады ( температура, салыстырмалы ылғалдылық, ауа қозғалысының жылдамдылығы, сонымен қатар оның жиілігі ), осы ауа гигиеналық және технологиялық талаптарға сай болуы тиіс.

Ауаның алмасу әдісіне қарай вентиляция: жалпы алмасатын ( сорғыш және үрлегіш ), бұл уақытта ауа алмасу бүкіл бөлмеде іске асады; жергілікті сорғыш бұл жерде зияндылықтардыжою ( газдар, булар, шаң, шамадан тыс жылу) пайда болатын орында жүргізіледі; жергілікті үрлегіш, бұл жерде ауа алмасу үрленетін ауа арқылы жүзеге асады, сонымен қатар бүкіл бөлме көлемін қамтымайды, тек белгілі ауданға ғана әсер етеді.

Әсер ету көзіне байланысты, ауа алмасу табиғи жолмен алмасумен жүзеге асады және механикалық ауа вентиляторлар әсерінен алмасады. Кейде өндірісте табиғи вентиляция мен механикалық бірге қолданылады ( аралас вентиляция).

Механикалық жүйе вентиляциясы ауа рециркуляциясын қамтамасыз ете алады ( толық немесе бөлшекті). Осы уақытта вентиляционды ауа атмосфераға бөлінбейді, қайта өңделіп бөлмеге жіберіледі.

Ауаны кондиционерлеу, механикалық желдетудің ең заманауи, мінсіз түрі болып саналады. Ол температура, ылғалдылық және басқа ауа өзгерістеріне қарамай белгіленген ауаны автоматты қамтамасыз етеді.

Тазалау, жылыту және ылғалдандыру кондиционерлеу кезіндегі, негізгі үрдістердің бірі. Қажет ететін жағдайларда кондиционерлеу жүйесінде ионизациялау, дезодорациялау, ал кейбір жағдайларда ауаның ароматизациясы жүргізіледі.

Табиғи басқарылатын өндіріс бөлмелеріндегі, арнайы ойыстар мен сорғыш құрылғылар арқылы іске асатын ауа алмасуды, аэрация деп атайды.

Аэрацияны, шамадан тыс жылу бөлінетін цехтарда, егер ауадағы шаң концетрациясы рұқсат етілетін шамадан 30% - тен асатын болса.

Жалпы вентиляция бөлмеде пайда болатын булар, газдар, шаңдар, шамадан тыс жылудан және ылғалдылықты санитарлы нормалау.

Жергілікті үрмелі желдету, бөлменің бүкіл ауданын емес, тек белгілі бір аймақты ғана желдетеді. Ол ауа душтары, оазистері ретінде орнатылады.

Жергілікті: сорғыш вентиляция, зияндылықтарды жою және болдырмау үшін қолданылады.

Орналасуына және зияндылықтардың пайда болу көзіне байланысты: жабық және ашық типті сорғыштарды ажыратады.

Ауаны бөлмеден сорып алу. Ауаны бөлменің ең зиянды, концентрация жоғары, теипературасы жоғары орындарынан сорып алады.

Ауаны бөлмеге жіберу. Ауа бөлмеге вентиляция, кондиционерлеу және ауаны жылыту жүйелері арқылы адамдардың тұрақты түрде орналасатын жерлеріне жіберіледі.

Жергілікті жабық сорғыштар бөлменің ең астарлы орындарында орналастырылады. Мұндай сорғыштар көп мөлшерде зиянды заттарды, ауқымды ауа көлемінен сорып алады.

Үрмелі ауаны жылыту калориферлер арқылы іске асады. Ең кең қолданылатын таспалы калориферлер, ол бірнеше қатарлы түтікшелерден тұрады. Тегіс түтікшелі калориферлер қолданыс табады. Калориферлерде жылуды тасымалдайтын, ыстық бу немесе ыстық су.

Ауаны суыту суытқыш аппараттарда жүргізіледі, олардың келесі екі типін ажыратады: беткейлік және контактілі.

Беткейлік суытқыштарда, калориферге ұқсас, ауа түтікше беткейінің жылуын өткізеді, ол арқылы суық су немесе басқа суық агенттері ( рассолдар, аммиак, фреон және т.б.) қолданылады.

Контактілі суықтатқыштарда, суыту сумен жүргізіледі. Ауаны кептіру беткейлерде және контактілі аппараттарда жүргізіледі.

1. 
   Гигиена труда. Оқулық. Н.Ф. Измеров, В.Ф. Кириллов. М.-«ГЭОТАР», 2008.
   
2. 
   Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда. Оқулық. М., Медицина, 1988.
   
3. 
   Руководство по гигиене труда. Т. I, II. Н.Ф. Измероа. М.-1987.
   

1. 
   «Еңбек жағдайының қауіптілігі және зияндылық көрсеткіші бойынша еңбек шарттарының класификациясы, гигиеналық бақылау критериі, еңбек үрдісінің қауыртылығы мен ауырлығы» ҚДСМ ҚР,№1.04.001.-2000, 30.11.2000 ж.
   
2. 
   Измеров Н.Ф. Актуальные проблемы медицины труда и промышленной экологии.//Медицина труда и промышленная экология.-2002-№3, б.1-8. Руководство по профессиональным болезням. Н.Ф. Измеров. М.-Медицина.-1996.
   
3. 
   Российская энциклопедия по медицине труда. Н.Ф. Измерова. М.-Медицина.-2001.
   
4. 
   Измеров Н.Ф., Каскаров А.А. Медицина труда. Введение в специальность. М.-«ГЭОТАР».-2002, 390 б.
   

1. 
   Өндіріс орындарындағы вентиляция не үшін қолданылады?
   
2. 
   Вентиляцияны ұйымдастыру бойынша қалай бөлінеді?
   
3. 
   Вентиляция пайда болуына байланысты қалай бөлінеді?
   
4. 
   Ауаны кондиционерлеу дегеніміз не?
   
5. 
   Аэрацияға анықтама беріңіз?
   
6. 
   Жалпы алмасатын вентиляция дегеніміз не?
   
7. 
   Жергілікті вентиляция – үрмелі және сорғыш?
   
8. 
   Ауаны сорып алу және жіберу бөлмелерге, негізгі принциптері?
   
9. 
   Ауаны айдау үшін қандай вентиляторлар қолданылады?
   

1. 
   Тақырып №1: Еңбек ету процессі барысында (ОНЖ, қан жүйесі, жүрек-тамырлар, бұлшық ет, тыныс алу ағзалары) жекелеген ағзаларға еңбек ету процессінің әсер етуін гигиеналық-физиологиялық зерделеудің қазіргі кездегі әдістері.
   
2. 
   Дәрістің мақсаты: Студентерді ағзаның әртүрлі жүйелерінің қызметінің еңбек процесі факторымен таныстыру
   
3. 
   Дәрістің тезистері:
   

4. 
   Иллюстрациялық материал: оқулықтар және оқу – әдістемелік құралдар.
   

1. 
   Гигиена труда. Оқулық. Н.Ф. Измерова и В.Ф. Кириллова. М.-«ГЭОТАР», 2008.
   
2. 
   Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда. Оқулық М., Медицина, 1988.
   
3. 
   Руководство по гигиене труда. Т. I, II. Н.Ф. Измерова. М.-1987.
   

4. 
   «Еңбек жағдайының қауіптілігі және зияндылық көрсеткіші бойынша еңбек шарттарының класификациясы, гигиеналық бақылау критериі, еңбек үрдісінің қауыртылығы мен ауырлығы» ҚДСМ ҚР,№1.04.001.-2000, 30.11.2000 ж.
   
5. 
   Измеров Н.Ф. Актуальные проблемы медицины труда и промышленной экологии.//Медицина труда и промышленная экология.-2002-№3, с.1-8. Руководство по профессиональным болезням. Под. ред. Н.Ф. Измерова. М.-Медицина.-1996.
   
6. 
   Российская энциклопедия по медицине труда. Н.Ф. Измерова. М.-Медицина.-2001.
   
7. 
   Измеров Н.Ф., Каскаров А.А. Медицина труда. Введение в специальность. М.-«ГЭОТАР».-2002, 390 б.
   

1. 
   Жүрек-қантамыр жүйесінің реакциясын қандай функционалды сынамамен анықтайды?
   
2. 
   Өкпе вентиляциялануын қалай анықтаймыз?
   
3. 
   Пневмокимограф құралын сипаттаңыз.
   
4. 
   Энергия шығынын қалай анықтаймыз?
   
5. 
   Бұлшықет күшін қалай анықтаймыз?
   
6. 
   Көру моторикасы мен есту моторикасының жылдамдылығын анықтау?
   
7. 
   Қол треморын қалай анықтайды?
   
8. 
   Көру қабылдауының жылдамдылығын анықтау?
   
9. 
   Көрудің электірлі сезімталдығын қалай анықтайды?
   
10. 
    Қан қысымын қалай өлшейміз?
    

1. 
   Тақырып №2: Еңбек жағдайын гигиеналық-физиологиялық бағалау: еңбектің ауырлығы және кернеулігі, зияндылығы және қауіптілігі.
   
2. 
   Дәріс мақсаты: Еңбекті гигиеналық-физиологиялық бағалау жалпы түсінігін студентерге беру.
   
3. 
   Дәріс тезистері:
   

Еңбектің коллектив ортасында кездесетін еңбек ету мінезі, оның ұйымдастырылуы, бір-бірімен қарым қатынасы, жұмыс орнының ұйымдастырылуы адамның денсаулығына және жұмысқа қаблеттілігіне қолайсыз әсер етуі мүмкін. Осыған байланысты еңбек ету гигиенасы “өндірістік қауіптілік ” туралы түсінігін анықтайды.

Еңбек ету жағдайы- өндірістік орта факторларында адамның еңбек процесі орындалатын іс-әрекеті қолайсыз өндірістік факторы болып табылады.

Қолайсыз өндірістік факторлар физикалық, химиялық, биологиялық болып бөлінеді. Қауіпті өндірістік факторлар-жедел аурулар мен немесе кенеттен денсаулық жағдайының тез нашарлауына немесе өлімге әкелетін орта факторы немесе еңбек пісроцесі болып табылады. Іс-әрекеттік ұзақтығына және көлемдік мінездемесіне байланысты, жеке қолайсыз өндірістік факторлар қауіпті болуы мүмкін. Еңбек ету процесінің факторлары:

Еңбек ауырлығы –іс-әрекетті қамтамасыз ететін, ағзаның функционалдық жүйесіне (тыныс алу,жүрек- қантамыр,) және тірек-қимыл аппаратына ауырлық түсуімен көрінетін еңбек ету процесінің сипаты.

Еңбек ауырлығы физикалық,динамикалық, күшпен, ауырлықты көтеретін массамен,жалпы стереотиптік жұмыс әрекетінің санымен,статикалык күштің көлемімен,жұмыс формасының пайызымен, еңкею корпусының деңгейіне, кеңістікке кірумен байқалады.

Еңбек жүктемесі- бұл ООЖ, сезім мүшелеріне, жұмысшының эмоционалдық сферасына ауырлықтың күштің әсер етуімен анықталатын еңбек процесінің сипаттамасы. Еңбек жүктемесін анықтайтын факторларға жатады: интеллектуальды, сенсорлы, эмоциональды, күштер, күштің монотонды деңгейі, жұмыс режимі.

Кәсіптік қауіп-қатер өндірістік орта факторларымен еңбек процесінің қолайсыз әсерінің нәтижесіне денсаулық жағдайының нашарлау мүмкіндігінің жоғары болуы. Кәсіптік қауіп-қатерді бағалау- жұмысшылардың жұмысқа қаблеттіліктің жұмсалуы және денсаулық жағдайының көрсеткішіне соңғы экзпозициялық тіркеу бойынша жүргізіледі.

Уақытпен қорғау- жұмысшыларда еңбек процесі мен өндірістік ортаның қолайсыз факторларына, қауіпті іс-әрекетті төмендету арқылы: ішкі аусымдық үзілісті енгізу, еңбек күнін қысқарту, демалыс уақытын ұзарту, берілген жағдайда жұмыс стажын шектеу. Еңбек жағдайында қауіпті және қатерлі факторлардан басқа өндірістік жағдай және еңбек сипатымен анықталады. БҰҰ мәліметі бойынша жер шарының 45% тұрғыны, яғни 3 млрд адам әлемінің жұмыс күшін құрайды.

Сол күш қоғамның материалдық және экономиялық негізін құрайды. Жұмысшылардың денсаулығын сақтау- бұл тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамудың кепілі. Алайда НТП жұмысшыларға өндірістік факторлардың зияны бар екенен жоқтамайды. Қазіргі таңда қауіпті факторлар 100 мың химиялық заттар кәсіптік патологияны шақыруға қаблетті, 50 жуық физикалық сипаттағы факторлар, 200 жуық биологиялық шығу тегі, сонымен қатар физикалық және психикалық жүктемелер. ДДҰ мліметтері бойынша ғаламшар тұрғынының 40-50 %жұмыс қаупіне ұшырайды,зиянды факторлармен байланысты және күнделікті өндірісте келеңсіз жағдайлар 120млн жуық кездеседі, олардың 200мыңнан кәбісі өліммен аяқталады. Сонымен бірге тіркеуге олардан 65тен 157 млн дейін жаңа кәсіптік аурулар, олардың өсуі жоғарлауда. АҚШ та зерттеулер бойынша еңбек ағымы жағдайында 1% өледі, 6% мүгедек болып қалады, 68% жарақат алады. Бұл елде күн сайын 300 мың жаңа ксіптік аурулар тіркеледі. Күнделікті 500 ерлер және өйелдер келеңсіз жағдайлар кесірінен үйлеріне қайтпай қалады, 42% жұмысшылардың ЕЭС еңбектің жоғары ритіміне шағымданады, ал жұмыссыздықтың қаупі және еңбекке қаблеттілігін жоғалтудан қорқу үлкен жастағы жұмысшыларда стресстің дамуына алып келеді. Евросоз елдерінде 200ден 7500 жағдай 1000000 қызметкерлерде, солардың 10% қауіпті топқа, еңбекке қаблеттіліктің жоғалуы ағымында 60жұмысшы күніне және оданда көп, 1-7% түгелдей мүгедек. Алдын-алу шараларын ұйымдастыру кезінде барлық зияндылықты зерттеу қажет. Өндірісте және ауылшаруашылыкта қазіргі заманғы энергия түрлері, химиялық- синтетикалық материалдар, еңбектің интенсификация жүктеменің өсуі кәсіптік ауруларды туғызуға мүмкіндік береді.

1. 
   Гигиена труда. Оқулық. Н.Ф. Измеров, В.Ф. Кириллов. М.-«ГЭОТАР», 2008.
   
2. 
   Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда. Оқулық. М., Медицина, 1988.
   
3. 
   Руководство по гигиене труда. Т. I, II. Н.Ф. Измерова. М.-1987.
   

4. 
   «Еңбек жағдайының қауіптілігі және зияндылық көрсеткіші бойынша еңбек шарттарының класификациясы, гигиеналық бақылау критериі, еңбек үрдісінің қауыртылығы мен ауырлығы» ҚДСМ ҚР,№1.04.001.-2000, 30.11.2000 ж.
   
5. 
   Измеров Н.Ф. Актуальные проблемы медицины труда и промышленной экологии.//Медицина труда и промышленная экология.-2002-№3, б.1-8.
   
6. 
   Руководство по профессиональным болезням. Н.Ф. Измерова. М.-Медицина.-1996.
   
7. 
   Российская энциклопедия по медицине труда. Под. ред. Н.Ф. Измерова. М.-Медицина.-2001.
   
8. 
   Измеров Н.Ф., Каскаров А.А. Медицина труда. Введение в специальность. М.-«ГЭОТАР».-2002, 390 б.
   

5. 
   
   жүктеу/скачать 1,04 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: