Мазмұны Кіріспе 1 Экономикалық терминологияны ғылшын тілінен қазақ тіліне аударудың теориялық аспектілері
жүктеу/скачать 57,78 Kb.
|
stud.kz-102886
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.2 Экономикалық терминдерді аударудың түсінігі мен түрлері
| share turnover-акциялар эмиссиясы;
share subscription-акцияларға жазылу. Жоғарыда аталған өзгеріс келесі сөйлемде байқалады: The current account surplus has turned into a near deficit and a sure deficit by 2019. (Forbes) Аағымдағы шоттар бойынша сальдо теріс болды, ал 2019 жылы, сөзсіз, теріс болады. "Of" деген сылтаумен жалғанған екі зат есімінен тұратын терминдерді аудару керек болса, әдетте, аударма тілінде "зат есім + зат есім ілік септігінде" құрылымы қолданылады. Мысалы: This, along with continued outflows of capital from the country, may lead to a more volatile ruble. Елден капиталдың кетуін жалғастырумен қатар, бұл теңге бағамының құбылмалылығының өсуіне әкелуі мүмкін. 1.2 Экономикалық терминдерді аударудың түсінігі мен түрлері Белгілі болғандай, термин бұрыннан бері отандық және шетелдік философтардың, әдебиеттанушылардың, лингвистердің назарын тікелей немесе жанама түрде аударды. Терминді зерттеу саласындағы көптеген зерттеулер әлі күнге дейін оның көптеген анықтамалары бар. Лингвистикалық Энциклопедиялық сөздікте термин "білімнің немесе қызметтің арнайы саласы ұғымын білдіретін сөз немесе сөз тіркесі" ретінде айқындалады, [4] терминді түсіндірудің мұндай тәсілі А. А. Реформатский, Д. Э. Розенталь, Л. С. Бархударов және т.б. В. И. Кодуховтың анықтамасы бойынша, «термин - ғылым мен техника ұғымын, білімнің түрлі салаларын белгілеу үшін құрылған сөз немесе құрамдас атау» - деп анықталады. [5, 179 б.] А. А. Гируцкий: «Термин - бұл сөз қатаң анықталған, бір мағынада жиі кезедеседі" деп жазады. [6, 141 б.] С. В. Гриневтің айтуынша, термин арнайы ұғымдардың нақты атауы үшін қабылданатын арнайы тілдің номинативті арнайы лексикалық бірлігі (сөз немесе сөз тіркесі) ретінде сипатталады [7, 49-52 б.]. Б. Н. Головин: «Термин - бұл ғылым игілігі, ғылыми тілдік стильдің қажетті элементі» - бұл түсініктерді білдіру немесе заттарды белгілеу үшін сөз немесе сөз тіркесі, оның қатаң және дәл дефинициясының болуына, нақты семантикалық шекараларға ие және сондықтан тиісті жіктеу жүйесінің шегінде бір мағыналы болып келеді [8, 33 б.] Осылайша, терминді анықтауда әртүрлі ғалымдардың кәсіби пайдалануына байланысты әртүрлі мағынада аударылады. Лингвистикалық оқу және ғылыми әдебиетте көрсетілгендей, термин жүйелілік, дефиницияның болуы, моносемантикалыққа ұмтылу, экспрессияның болмауы, стилистикалық бейтараптылық сияқты ерекшеліктерге ие болуы тиіс. Алайда терминдердің бірқатар қасиеттері бойынша (моносемиялық, омонимдік, синонимдік) ғылыми пікірталастар жүргізіледі. Терминдердің көпшілігі (Гринев С. В., Лоте Д. С. және т.б.) және терминнің көптүрлілігі туралы айтады. Лексиконның бір бөлігі болып табылатын және тиісінше оның қызмет етуінің жалпы талаптарына бағынатын терминдер контексттерде репрезентацияланады. Көптеген ғалымдар [9, 20 б.] терминдердің қызмет ету ерекшеліктерін олардың қоршаған сөздермен, тұтас контекстпен өзара әрекеттесуін зерттеу қажеттілігін көрсетеді, Р.Ф. Пронинаның пікірі бойынша, сөздің терминологиялық мағынасы, мағыналардың қайсысы көп мағыналы термин қолданылғанын түсінуге мүмкіндік береді. Зерттеуші М. Н. Володина [10] репрезентативті-когнитивті терминмен қатар танымның әлеуметтік-коммуникативтік параметрінің көрінісі туралы айтады. Термин дегеніміз сөз немесе сөз тіркесі, ол әр түрлі салалардан белгілі бір ұғымды білдіреді [11]. Ал, экономикалық термин - бұл білімнің осы саласының логикалық дәл тұжырымдалған ұғымдарын белгілеу үшін қолданылатын және экономикалық теорияның негізін құрайтын сөз немесе сөз тіркесі болып табылатын термин. Л.И. Борисованың ойынша, экономикалық терминдердің сапалы аудармасы бүкіл әлем бойынша мамандар арасында ақпарат алмасуды жеделдетуге мүмкіндік береді. Аударма кезінде экономикалық лексиканы ескеру қажет: ақпаратты дәлдігі; қысқада нұсқа болуы; жүйелі болуы [12]. Экономикалық терминдерді аударудың негізгі мәселесі - экономикалық лексиканың аудармада бірнеше нұсқасы болуы мүмкін. Бұл факт экономикалық терминдерді бір ауыспалы және әртүрлі ауыспалы терминдерге бөлуге мүмкіндік береді. Т. С. Шулюкинаның еңбектерінде: «Бір ауыспалы терминдер -тілдегі аударманың бір нұсқасы бар терминдер. Әр түрлі аудармалы терминдер – тиісінше тілде аударманың бірнеше нұсқасы бар терминдер» - деп жазады [13]. Бір ауыспалы экономикалық терминнің мысалы ретінде "exchange risks" қарастыруға болады. Бұл фраза бір мәнді анықталады және "валюталық тәуекелдер" ретінде аударылады. "Account" терминін әртүрлі термин деп атауға болады. Ол әртүрлі мағынаға ие: есеп формуласы, журнал мақаласы (бухгалтерлік есепте); шот (бухгалтерлік есеп); (қаржылық) есеп; тіркелім; ухгалтерлік есеп; мемлекеттік бюджеттің атқарылуы туралы есеп; іскерлік кітаптар; сауда кітаптары; қаржылық операция жазбасы; биржалық мәмілелер бойынша есеп айырысу [14]. Сонымен қатар, ағылшын тіліндегі экономикалық терминологияның қазақ тіліне аударғанда айырмашылықтар болуы мүмкін екендігі үлкен мәселе болып табылады. Бұл фактіні салық жүйесі мысалында қарастыруға болады. Мысалы, ағылшын тілінде "income tax" термині бар. Қазақ тіліне ол "табыс салығы" деп аударылады және бір анықтама береді. Бұл ретте ағылшын тілінде "мұраға салық" аударымы бар "inheritance tax" терминін атап өтуге болады. Бірақ ҚР заңнамасында мұндай салық 2006 жылы жойылды. Сондықтан аудармашыға ақпараттың жалпы мәнін беру үшін жұмыс істеуге тура келеді [15]. Осылайша, Т.А.Яковлева, Л.В. Сусловалардың пікірлерінше экономикалық терминдерді аудару кезінде міндетті түрде аударманың ерекшеліктерін ескеру қажет екендігі айтылады. Бұл негізгі қиындық, өйткені терминдермен жұмыс істейтін адамға ол қабылданатын мәнмәтінді ғана емес, сонымен қатар экономикалық қызметтің қай саласына аударма бағытталғанын да ескеру қажет. Аударма кезінде ағылшын тіліндегі термин қазақ тіліндегі терминге әрдайым сәйкес келмейді [16]. Әдетте ең жалпы қабылданған және жалпы қолданылатын терминдер көптеген терминдерді құру үшін негіз ретінде қолданылады. Дегенмен, мұндай сөздер мен сөз тіркестерін аудару кезіндегі жеңілдікке, олардың есте сақтау жеңілдігіне және танымалдығына қарамастан, олар дұрыс аударманың, түсінудің және қолданудың кепілі болып табылмайды. жүктеу/скачать 57,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|