Тұтылу бір аспан денесінің екінші денені тасалауы немесе өзі жарық шығармайтын аспан денесі көлеңкесінің сондай екінші бір денеге түсуі салдарынан болады. Мысалы, Күннің тұтылуы оны Ай тасалағанда, Айдың тұтылуы оған Жердің көлеңкесі түскенде, планета серіктерінің Тұтылуы олар планета көлеңкесіне енгенде, ал қосжұлдыз жүйесіндегі тұтылу олардың бір-бірін тасалаған кезінде болады.
Айдың шала тұтылуы Ай Жердің көлеңкесіне енген уақытта басталып, 3,75 сағатқа созылады. Осы уақыттың орта шенінде Ай толық тұтылып, ол 1,75 сағатқа созылады. Толық тұтылу кезінде жер атмосферасынан шағылған Күн сәулесінің шамалы мөлшерінің Ай бетіне түсуі салдарынан Ай беті күңгірттенеді. Күн тұтылу тек жаңа Ай, ал Ай тұтылу тек толған ай кезінде (бірақ олардың әрқайсысында емес, тек Күн мен Айдың аспан сферасындағы көрінерлік жолы қиылысатын Ай орбитасының түйіндеріне Күн мен Ай айтарлықтай жақын келгенде) ғана болады.
Айдың гравитациялық аймағы(приливы и отливы)
4-5 миллиард жыл бұрын Ай жерге жақындау болған. Ал казір Жерден 400 мың км алыста.Қатты соққыдан Жер өз осьнан 23 градусқа қисайды.,сонын арқасында казір Жер бетінде 4 кезең, 4 маусымдық мерзім, яғни қыс, жаз, көктем, күз айлары бар.Ай өз осьнда 24 сағат айналады.Айдың жақындығы мухиттардың толқындарын көтереді. Бір жылда Ай мен күн бір –бірінен 3,8 см алыстайды.
Айдағы адам
Нил Армстронг Айға алғаш рет 1966 жылы ұшып, арада 3 жыл уақыт өткен соң «Аполлон-11» кемесін басқарып айда бағындырады. Ия, Армстронг Айға ұшқан алғашқы адам болды. Мұны американдықтар айтып қана қоймай, дәлелдеді.
 
Армстронгтың Ай бетін шарлап, ту тіккенін баяндайтын бейнебаян да бар. Алайда Айға ең бірінші Армстронгтың аяқ басқандығына күмән келтіретін фактілер де жоқ емес.Сонымен қатар Кеңестер Одағы Ай бетіне өздігінен жүретін бірнеше «Луноход» автоматын бірінші болып қондырды. Олар Ай бетін суретке түсіріп, Жерге қацйта оралатын қондырғыға Ай топырағынын үлгілерін салып беріп отырды.Айда ауа жоқ сондықтан астронавтар әдейленген скафандарлар киеді, ал басына шлем көздерін қорғау үшін Жердегідей .Тартылыс күші жоқ болғандықтан космонавтар ұшып жүреді.Ал Жерде болса бұл скафандірлермен қозғалу оңайға тимес еді.Айда атмосфера жоқ сондықтан ешқашанда жел болмайды. Луноходтың ізі сол қалпымен қалады. Ауа жоқ болғандықтан күн түсіп тұрсада аспан үнемі қараңғы , жұлдыздар айқын көрінеді1972 жылы.желтоқсан айында Айға соңғы «Аполлон-17» кемесі қондырылды, содан бері Айға ешкім барған жоқ.
Достарыңызбен бөлісу: |
