Микроэкономика

балмұздақтың мөлшерінің келемін белгілеп

сұраныс қисығын сызыңдар;

ә) балмұздақтың бағасы 12 теңге. Егер бұл баға 3

теңгеге төмендесе, онда сұраныстың көлемі қалай

өзгереді?

б) әрбір баға деңгейінде балмұздаққа кететін

шығынды тап, кестені толтыр;

в) вертикальді оське шығынды, горизонтальді оське

сұраныс көлемін белгілеп балмұздақтың

шығынының қисығын сыз;

г) әрбір баға деңгейіндегі сұраныстың бағалық икем-

ділік коэффрциентін тап, кестені толтыр;

ғ) қай бағада табыс балмұздақ сатудан барынша

көп болады?

д) қай бағада сұраныстың бағалық икемділік коэф-

фициенті 1-ге тең болады?

ж) қай баға деңгейінде сұраныс икемді болады?

2. 3.2-кестеде азық-түлік тағамдары, шарап және

сыраға сүраныстың бағалық және қиылысқан

икемділіктерінің коэффициентгері берілген.

86

3.2-кесте

86

	Коэффициенттер
Тауарлар	Бағалық икемділік	Мына тауарларға сұрныстың қиылысқан икемділігі:
		тағамдар	шарап	сыра
Тағамдар	0 25	X	0,06	0,01
Шарап	1,2	0 13	X	0,27
Сыра	0,85	0,07	0,41	X

Осы кестедегі көрсеткіштерге байланысты мына

сұрақтарға жауап бер:

а) қай тауарға сұраныс икемді, ал қайсысына

икемсіз?

бағасының өзгеруі қандай өзгеріс әкеледі? Кестедегі

тағамдармен басқа да тауардың арасындағы байланыс

туралы қандай қорытындыға келуге болады?

б) 3.1-суретте шарапқа деген сұраныс қисығы

көрсетілген. Егер баға төмендегідей болып өзгерсе,

1) тағамдардың бағасы ессе;

2) сыраның бағасы жоғарыласа;

3) 3.2-суреттегі РБ мен dd сұраныс қисықтарының

қайсысы ұзақ мерзімдегі электр энергиясына

сұранысты көрсетеді. Жауабынды дәлелде.

сұраныс қисығы.

3.3-кестеде отбасының 2 жылдағы шығындарының құрылымы көрсетілген (А, Ә, Қ тауарларына баға өзгермейді). Кестені толтыр.

3.3-кесше

Сатып алынатын тауарлар	Сатып алуға кеткен шығындар (теңге)		Отбасы бюдже-тіндегі үлесі (%)		Сұраныстың табыстық икемділігі	Тауардың сипаттамасы
	1-жыл	2-жыл	1-жыл	2-жыл
А тауары
Ә тауары
Б тауары
В тауары
Барлығы	1000	2000	100	100

ЕСЕПТЕР

1-есеп. Затқа деген сұраныстың көлемі 1000 дана делік, ал бағалық икемділік коэффицентінің мәні Ер = -0,3 -ке тең. Егер тауардың бағасы 250 теңге болса, онда 0 = ар + b сұраныс функциясындағы а және b-лардың мәндері қандай болады?

2-есеп. Қой етіне деген сұраныс функциясы төменде келтірілген:

0_о=20- 0,02Р_к + 0,01Р_т + 0,0031.

89

Мұнда, 0₀ - қой етіне деген сұраныстың жылдық

Р_Т - жалпы табыстың мөлшері.

Осы функцияға сүйене отырьш, келесі сұрақтарға

жауап беріңіз:

1) қой еті мен тауық еті бір-бірін алмастыратын

тауарлар ма?

2) қой еті бағалы зат па?

3) егер қой етінің бағасы 1000 сом, тауық етінің

бағасы 800 сом, ал табыстың мөлшері 30000

сом болса, онда сұраныстың көлемі қандай болады?

4) егер қой етінің бағасы 750 сомға дейін арзандап,

басқа жағдайлар өзгермесе, онда сұраныс қалай

өзгерер еді?

5) қой етінің бағасы 1000 сомнан 750 сомға дейін

арзандағанда, сұраныстың бағалық икемділік ко-

эффиценті неге тең болады?

О = 10000 дана болса, онда O_D = а₀ +а₁р - сұраныс пен О_S - bо +b₁р- - ұсыныс қисықтары қандай болатын анықтаңыз.

мұнда, р₁ - сиыр етінің бағасы;

89

3-тарау. Сұраныс және ұсыныс икемділігі

Егер сиыр етінің сатылатын мөлшері О = 300 кг, сиыр етінің бағасы Р₁ = 6 теңге, қой етінің бағасы р₂ = 8 теңге, ал икемділік коэффиценттері Е_D = -0,4, Е_S = 0,25, Е қилысқан = 0,15 болса, онда жоғарыда келтірілген сұраныс пен ұсыныс функцияларының нақты түрлері қандай болатынын анықтаңыз.

5-есеп. Сұраныстың икемділік коэффиценттері белгілі болып, табыс пен тауардың бағасы бірдей уақытта өзгеретін болса, сұраныс көлемі қалай өзгереді?

3.1-кесте

Тауарлардың түрлері	Сұраныстың бағалық икемділігі (ЕР)	Сұраныстың табыстық икемділіп (ЕІ)	Болжамдылық өзгерістері, %
			тауардың бағасы	халықтың табысы
1	-2,2	+0,3	+4	+3
2	-1,1	-1,4	-2	+5
3	-3,3	+2,6	-6	+1
4	-0,6	-0,9	-2	-3
5	-2,8	+0,8	+4	-5
-6	-0,4	-3,2	+3	-7

6-есеп. Табыс 30%-ке жоғарылаған уақытта француз шампанына деген сұраныс бір айда 3-тен 5 бетелкеге дейін жоғарылады. Француз шампаны бағалы тауар ма, жоқ па?

7-есеп. Бағалық икемділік коэффициентінің мәні Е_Р = -2,5 деп жорамалдайық. Ал кіржуғыш машиналарға деген сұраныс 20%-ке төмендесе, баға қанша процентке өзгерді деп айтуға болады?

8-есеп. Видеомагнитофонға деген сұраныс қисығының бұрыштық коэффициенті барлық нүктесінде 0,5-ке тең. Егер Алматы қаласында 300 теңге бағамен 600 дана видемагнитофон сатылса, онда осы қалада оларға деген бағаның сұраныс икемділігі қандай? Егер сатушылар бағаны 1 %-ке түсірсе, онда олардың осы тауарды сатудан түсіретін түсімі қандай болады?

90

9-есеп. Белгілі бір затқа деген сұраныс функциясы мынадай делік:

Баға нешеге тең болғанда сұраныстың бағалық икемділігі -0,5 болады?

92

3,6-кесте

Мұнда, Р_а — автомобильдің бағасы, мың теңге;

теңге.

мұнда, O_D — сұраныс көлемі, млн.дана;

O_S ~ ұсыныс көлемі, млн. дана;

Р — баға, теңге.

93

3-тарау. Сұраныс және үсыныс икемділігі

Егер осы тауардың әр данасына 1 теңгеден салық салатын болса және салықты сатушы төлейді деп ұйғарсақ, онда тепе-теңдік баға (салық мөлшерін қоспағандағы және қосқандағы) мен тендестік көлемі қалай анықталады? График түрінде көрсетіңіз.

18-есеп. Халықтың етке деген сүранысы төмендегідей болып және ол икемділік көрсеткіштері арқылы бейнеленсе:

Е_Р = 0,4 — бағалық икемділік коэффиценті;

Е, =0,3- табыстық икемділік коэффиценті, онда еттің бағасы 5% өсіп, халықтың табысы 10% өскен жағдайда етке деген сүраныс қалай өзгерер еді?

СҰРАҚТАРДЫҢ ДҰРЫС ЖАУАБЫН ТАБЫҢЫЗ

1. Сұраныстың бағалық икемділік коэффиценті мына жағдайды сипаттайды:

а) тауарға деген сұраныс көлемі 1%-ке өзгергенде

осы тауардың бағасы неше %-ке өзгеретінін

көрсетеді;

ә) тауардың бағасы 1%-ке өзгергенде тұтынушы та-

бысының неше %-ке өзгеретінін сипаттайды;

б) тауардың бағасы 1%-ке өзгергенде осы тауарға

деген сұраныс көлемі неше %-ке өзгеретінін

көрсетеді;

в) тауарға деген сүраныс көлемі 1%-ке өзгергенде

тұтынушы табысының өзгеруін сипатгайды.

2. Тауардың бағасы өзгерсе де жалпы түсім бұрынғы

қалпында өзгермей қалса, онда сұраныстың бағалық

икемділік коэффициенті:

а) 1-ден көп;

ә) 1-ден аз;

б) 0-ге тең;

в) 1-ге тең;

г) шексіздікке ұмтылады дейміз.

94

3. Сұраныс бағаның өзгеруіне икемді болса,

а) жалпы табысты өсіреді;

ә) жалпы табысты кемітеді;

б) жалпы табысты өзгертпейді.

4. Сұраныс бағаның өзгеруіне икемсіз болса,

онда бағаның төмендеуі:

а) жалпы табысты кемітеді;

ә) жалпы табысты өзгертпейді;

б) жалпы табысты өсіреді.

5. Сұраныстың бағалық икемділік коэффициенті 1-

а) жалпы табысты өсіреді;

ә) жалпы табысты кемітеді;

б) жалпы табысты өзгертпейді.

6. Сұраныс қисықтары төменде суретге келтірілгендей

делік. Онда:

а) D₁ қисығының икемділік коэффициенті D₂ –

ге қарағанда жоғары болады;

ә) D₂ қисығының икемділік коэффициенті 1) -ге қарағанда жоғары болады;

б) қайсысының икемлілік коэффициенті

жоғары болатьшын болжау қиын.

7. Тауардың бағасьтың 1%-ке төмендеуі осы

тауарға деген сұраныс көлемін 2%-ке

көбейтсе, онда сұраныс:

а) икемсіз;

ә) икемді;

б) гасемділігі 1-ге тең;

в) өте икемсіз;

г) өте икемді дейміз.

95

3-тарау. Сураныс ікәне \сыныс икемділігі

8. Төмендегі суретте берілген сұраныс қисығының

а) өте икемді;

ә) икемді;

б) икемсіз;

в) өте икемсіа

9. Сұраныс қисығы төмендегі

суретте көрсетілгендей болса, бұндай сұранысты:

а) икемсіз;

ә) икемді;

б) өте икемсіз;

в) өте икемді;

г) икемділігі 1-ге тең дейміз.

10. Бензинге, шаштараз, медицина және почта қыз-

меттеріне, нан және түз тағамдарьша деген

нарықтық сұраныс қандай болады:

а) өте икемді;

ә) икемді;

б) икемсіз;

в) өте икемсіа

11. Тағамдарға деген сұраныс икемсіз болады, егер:

а) сұраныстың бағалық икемділігі 1-ге тең болса;

ә) сұраныстың бағалық икемділігі 1-ден аз болса;

б) сұраныстың бағалық икемділігі 1-ден көп болса;

в) жоғарыда айтылғандардың бәрі дұрыс;

г) жоғарыда айтылғандардың ешқайсысы да дұрыс

емес.

12. Алмат өз шығындарын әрдайым есептеп отырады.

бұл тауарды тұтынуды 1%-ке кемітті. Демек Алмат-

тың осы тауарға деген сұранысы:

96

а) икемсіз және Алматтың бұл тауарға жұмсаған

ә) икемді және оның бұл тауарға жұмсаған шығыны

азайды;

б) икемділік 1-ге тең болғанда, шығын өзгермейді;

13. Рх = 5 теңге болғанда X тауарына деген сұраныс

100 дана болды. Осы тауардың бағасының 7 теңгеге

дейін көтерілуі сұраныс көлемін 80 данаға дейін

азайтты. Осы жағдайда сұраныстың доғалық икемділік

коэффициенті мынадай болады:

а) -10; ә) -2/3;

б) -20;

14. Сұраныстың нүктелік бағалық икемділігі -0,5. Тау-

ардың бастапқы бағасы 4 теңге, ал сұраныс көлемі 16

дана дейік. Егер баға тағы 2 теңгеге қымбаттаса, онда

өнім көлемі қай шамаға өзгереді:

а) 12,1%-ке кемиді;

ә) 14,2%-ке көбейеді;

б) 3,56% өнімге азаяды;

в) 4,14% өнімге көбейеді;

г) 4%-ке азаяды.

15. Сұраныс функциясы Оd = 10 - Р, ал үсыньтс функ-

циясы O_S = 4 + 2Р болсын дейік. Онда теңдестік

нүктесіндегі бағалық икемділік коэффициентінің

мәні:

ә) -1,32;

б) -0,1;

в) -0,5;

16. 15-сұрақтың шешуі бойынша тауарға деген сұра-

нысты:

а) икемді дейміз;

ә) икемсіз дейміз;

б) өте икемді дейміз;

в) өте икемсіз дейміз.

17. Алматы тұрғындарьшьщ салқын сұсындарға деген

сұраныс функциясы мынадай болса Оd = 3 - 2Р,

онда баға Р - 5т болғандағы сұраныс икемділігін

анықта:

ә) 5;

в) 3;

көрсетілгендей болса, онда салық ауыртпалығы:

а) тұтынушыларға түседі;

ә) өндірушілерге түседі;