Наурыз: Т‡ркілік д‡ниетаным мєуесі
жүктеу/скачать 1,18 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жеті(к) үн (жетіген)
- Шырақ жағу.
- Селтеткізер.
| Наурызкөже (жеті дәм)– ғаламдық құбылыстың кемелденген дәмін паш етуге арналған, Наурыз мерекесіне арнап жеті дәмнен пісірілетін ырымдық ас. Наурызкөженің мәні – «ескі» дәмдерді біріктіре отырып, жаңа жас дәм алу; әлемдік жаңа ғұмырдың басы ретіндегі жербетілік селдің (аласапыран) апатын позитивтік арнаға бұру ниетінен туылған. Наурыз басталардан бұрын Әруақ әлемінің қажетін «Иіс» рәсімімен өтеу «жеті шелпек» пісіріп, дұға оқумен жүзеге асырылған. Бұл да наурыздық ұқтырымдардың сарқыты.
Жеті(к) үн (жетіген) – ғаламдық құбылыстың кемелденген үнін паш етуге арналған, жеті дыбыстың бірігуінен шығатын қасиетті әуен; Іңірдің күш алуынан туындайтын «ыңырсудың» алдын алу ниетінен қалыптасқан рәсім. Қазырғы кезде «жетіген» сөзі қазақтың жеті ішекті саздық аспап атауы. Ежелгі түркілік «жетік үн» тіркесінен шыққан. Осылайша, кәзіргі «хор» аталатын жеті адамның жамырай ән шырқауы да, «хор» сөзінің өзі түркілік «көп дайыстың бірігуі» (қор) дегенді білдіретін ұғымнан. Көрісу – қазақтың қуаныш пен қайғыдағы ниет біріктіру ырымы, ғұрпы; адамдардың бір бірімен төс қағыстыра сәлемдесуі. Төстің өзі қазақша «көкірек» аталады да, ежелгі түркілік көк+ірек (ырақ), йағный «Көкке тиесілі қақпақ» (ірек, ырақ – қақпақ, люк; мысалы: шаң+ырақ) дегенді білдіреді. Көкіректерді түйістіру арқылы, адамдардың бір бірімен бұлайша сәлемдесуі, көкірекке ұялаған жағымды ниеттер мен бастамаларды біріктіру пыйғылынан шыққан. Шырақ жағу. Шырақ жағудың бірнеше мәні бар: Қыдыр атаның жолына жарық түсіру; отауды аластау, лас қуат пен кірден тазарту; үйдегі құт пен ырысты, жылу мен ошақты қадырлау белгісі; әруақтармен сыйласу, оларға құрмет көрсету нышаны. Шырақ жалғыз болмауы керек. Ырыс таңы. Бұл – Көктен жаңа ырыс тілеу; жаңа Уақыттың жаңарған Кеңіске (жерге) келуін тілеу, пенделік пыйғыл мен ниеттерді бір мезгілде бір арнаға тоғыстырып, Жаратқанға құрмет көрсету, оның назарына ілігу; таң атқанға дейін салтанатпен ұйқысыз өткізу ғұрпы. Наурыздың 21-нен 22-не қараған түнгі таңның алғашқы сәулесін қарсы алып, басқы таңға сәлем ету, жас сәулеге шому, алғашқы пәк қуатқа кенелу рәсімі. Ұйқыашар. Бойжеткендер тарапынан ғашық жігіттеріне арнап пісірілген, Ырыс таңын (Қыдыр түні) қарсы алу кезіндегі дастархан мәзірі. Қазақтың ежелгі дәстүрі болса да, кәзіргі заман талабына кіріктірілмей келеді. Селтеткізер. Жігіттер тарапынан бойжеткендерге арнайы, алдын ала, әзірленген сыйлық. Бұл сыйлық аталуы жағынан да, мағынасы жағынан да кәзіргі «сюрприздің» арғы тегі болып табылады, «сюр» сөзінің өзі қазақтың «сүр» - ұзақ уақыт бойы сақтаулы деген сөзіне өте жақын. Каталог: content -> uploads -> 2010 content -> «Бір ел-бір кітап» акциясы аясында Батыс Қазақстан облысы кітапханаларында өткізілген шаралар туралы ақпарат. Биылғы жылы Қр мәдениет және ақпарат министірлігі content -> Ілияс Есенберлин (1915 — 1983 жж.) 2010 -> Бағдарламасы туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 ақпандағы №550 Жарлығы 2010 -> Мағжан өмірі мен шығармашылығының елеулі кезеңдері 2010 -> Қылышты сабынан, жыланды басынан ұстау керек. Қазақтың аталы сөзі 2010 -> Қазақстан республикасындағы мемлекеттік тілдің ахуалы жөніндегі сараптамалық баян кірісп е жүктеу/скачать 1,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|