Факультативтік сабақ
Қазақ тілі
|
Уақыты: 23.10.
|
Сабақ №8
|
Мұғалім:
Койшибекова Н.К:
|
Сабақтың тақырыбы :
|
Омоним.
|
Мақсаты:
|
Омоним сөздерді бір –бірімен салыстыра отырып,
анықтамасын оқушылардың өздері ойланып шығаруға бағыт беру.
Көп мағыналы сөздер мен омонимдердің айырмашылығы ұқсастығын
анықтау. Оқушылардың танымын кеңейту, тез қабылдауға жол ашу,
өз пікірін айтуға төселдіру, ойлау қабілетін арттыру.Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру.
|
Сабақтың жабдығы:
|
суреттер , интерактивті тақта,қоржын, кеспелі карточкалар.
|
Әдісі:
|
сұрақ-жауап, Венн диаграммасы, деңгейлік тапсырма,
топпен жұмыс, топтастыру стратегиясы.
|
Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу
|
а) кезекшімен сұхбаттасу, оқушылардың назарын сабаққа аудару
ә) психологиялық ахуал
Мен бүгінгі сабағымызды эпиграфпен бастағым келеді.
«Біле бер, қанша білсең, тағы тіле,
Жетерсің мақсатына біле-біле»
Міне , балалар, алдымызға қойған мақсатымызға жету үшін
көп оқып, іздене білуіміз керек. Ендеше бір-бірімізге сәттілік
тілеп сабағымызды бастайық!
|
|
Мағынаны тану
І.Мотивациялық- бағдарлау кезеңі.
|
І. Сабақтың мақсат-міндеттерін хабарлау.
1. Марат атты суар
2. Ол нысананы көздеп тұрып атты.
- Тақтаға жазылған осы екі сөйлемдердегі атты жазылуын және қай сөз табы екенін салыстырыңдар.
Осыдан қандай ой түйдіңдер? – оқушыларға сұрақ қойдым.
Оқушылар: - біркелкі дыбысталып айтылатын, бірақ мағыналары
басқа-басқа сөздер омонимдер, - деп жауап береді.
Оқушылардың көп мағыналы сөздер мен омонимдерді ажырата
білу білім- біліктерін тексеру мақсатында «Кім жылдам?» ойынын
жүргіздім.
Ойынның шарты. Сыныпты екі топқа бөліп, 1- топты «Көп
мағыналы сөздер» 2 – топты «Омонимдер» деп аталды.
Үстелден кеспе кағаздарды тауып, қоржынға жинауы керек.
Сөздің төркіні,
Істің төркіні
|
Мысалы : 1) «Көп мағыналы сөздер» қоржынына салу
2) «Омонимдер» қоржынына салу
Ойын соңында кеспе карточкаларды дұрыс жинаған топты мадақтау.
Көп мағыналы сөздер мен омонимдердің ұқсастығы,
айырмашылығы Венн диаграммасы бойынша оқушыларға анықтаттым
Көп мағыналы сөздер
мағыналары бір-біріне
жақын, ұқсас болып,
бір ғана сөз
табына жатады.
|
Сыртқы Омонимдер
тұлғалары дыбысталуы
жағынан, біркелкі,бірақ
дыбысталуы мағыналары
жағынан басқа-басқа
ұқсас болып
келеді.Бір сөз
табына да,әр басқа
сөз табына да
қатысты болады.
|
|
II. Операциялық-орындаушылық кезең.
|
1) Жаттығу-бекіту жұмысы
а) 2-3 оқушыға тыйым сөздерді оқыттым.
ә) осы сөздердің құрамында омонимдік мағына беретін
сөздер бар-жоғын анықтау.
б) Осылардың ішінде өздері біліп, орындайтын тыйым сөздерді талдау
2)Деңгейлік тапсырмалар орындау
І деңгейлік тапсырма- берілген мәтіннен омонимді табу.Жаз өтіп, күз келді. Аманжол үй жұмысын жазды. Ол ауруханадан жазылып шықты.
ІІ деңгейлік тапсырма - қол, қыс, сіңір сөздерінің омонимдік
мағынасын көрсететіндей сөз тіркестерін құрау
ІІІ деңгейлік тапсырма- берілген тақырыптардан шағын әңгіме
Жазу немесе өлең шумақтарын құрау. Тақырыптары: «Менің анам», «Сабақ үстінде»
ІҮ.Сабақты қорытындылау
Ойды жинақтау мақсатында «Топтастыру әдісі» арқылы өз білімдерін
тиянақты қорытындылау.
Әр түрлі сұрақтарға Дыбысталуы бірдей
жауап береді
|
III.Рефлексиялық- бағалау кезеңі. Кері байланыс орнату.Не ұнады? Не білдің,
не үйрендің?, не білгің келеді?
|
ІҮ Үй тапсырмасы: Омоним сөздермен 5-6 сөйлем құрастыру.
|
Факультативтік сабақ
Қазақ тілі
|
Уақыты: 30.10.
|
Сабақ №9
|
Мұғалім:
Койшибекова Н.К:
|
Сабақтың тақырыбы :
|
Омонимдік сөздікпен жұмыс.
|
Мақсаты:
|
Оқушыларды омонимдік сөздікпен жұмыс істеуге үйрету, жаттықтыру
|
Сабақтың жабдығы:
|
интерактивті тақта, слайд, стикер, кесте, үлестірмелі қима қағаздар, суреттер.
|
Әдісі:
|
сұрақ-жауап, Венн диаграммасы, деңгейлік тапсырма,
топпен жұмыс, топтастыру стратегиясы.
|
Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу
|
«Қара жорға » биін билету арқылы сыныпта психологиялық ахуалды қалыптастыру
|
Ортаға шығып «Қара жорға» биін билеу арқылы көңіл- күйлерін көтереді.
|
|
Мағынаны тану
І.Мотивациялық- бағдарлау кезеңі.
|
1) Өткенді пысықтау :
1.Омоним дегеніміз не?
3) Омонимдік сөздікпен таныстыру.
1. Омонимдер дегеніміз не?
2.көп мағыналы сөздерден омонимдердің қандай айырмашылығы бар?
3.Мәтін дегеніміз не?
4.Ауызша тіл дегеніміз не?
5. Мәтін дегеніміз не?
6.Лексика нені зерттейді?
|
II. Операциялық-орындаушылық кезең.
|
1)Омонимдік сөздікпен жұмыс
Омонимдік сөздікті пайдалануға жаттықтыру.
Омонимдік сөздікті пайдалана отырып, «Күзгі демалыста» тақырыбына эссе жазу.
2-Барлық сөздер омоним бола ала ма?
Тақтамен жұмыс :
1) Сөздің оң жақта бір бөлігі,сол жақта екінші бөлігі берілген.екі бөлікті қосып,күрделі сөз жасау.Сөз мағыналарын түсіндіріп көру.
бел құлақ
қырық қосақ
саңырау аяқ
кемпір қазық
темір бақа
тас беу
2) Оңынан оқылса да,солынан оқылса да өзгермейтін үш әріптен тұратын он сөз ойлап жазу ( а-дан басталмайтын болсын)
Нан қақ көк тұт іні
шаш кек тот сұс құқ
3) Берілген буындардан сөз құрап жазу.
найзағай ұршық көше терезе орындық жалау балапан
4) Оңнан солға қарай оқылса да,солдан оңға қарай оқылса да өзгермейтін 5 әріптен тұратын 7 сөз ойлап жазу.
|
III.Рефлексиялық- бағалау кезеңі. Кері байланыс орнату.Не ұнады? Не білдің, не үйрендің?, не білгің келеді?
|
ІҮ Үй тапсырмасы: Сөздіктен 10 омоним сөз теріп жазу.
|
Факультативтік сабақ
Қазақ тілі
|
Уақыты: 13.11.
|
Сабақ № 10
|
Мұғалім:
Койшибекова Н.К:
|
Сабақтың тақырыбы :
|
Синоним.
|
Мақсаты:
|
оқушыларды сөз мағынасына мән беруге, сөздерді лексикалық жолмен талдай білуге үйрету;ойлау, пайымдау қабілеттерін дамыту, сөйлеу шеберлігіне, ой ұшқырлығына баулу;туған тіл әрбір елдің ұлттық мақтанышы екенін ұғындырып, келтірілген мысалдар арқылы елін, жерін, туған тілін сүйе білуге тәрбиелеу.
|
Сабақтың жабдығы:
|
интерактивті тақта, слайд, стикер, кесте, үлестірмелі қима қағаздар, суреттер.
|
Әдісі:
|
проблемалық ой тастау, баяндау, сұрақ - жауап, ізденушілік, зерттеушілік іс - әрекеттері, ойын түрлері.
|
Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу
|
«Қара жорға » биін билету арқылы сыныпта психологиялық ахуалды қалыптастыру
|
Ортаға шығып «Қара жорға» биін билеу арқылы көңіл- күйлерін көтереді.
|
|
Мағынаны тану
І.Мотивациялық- бағдарлау кезеңі.
|
Омонимдер туралы қайталау.
- Омонимдер дегеніміз не?
- Омонимдердің көп мағыналы сөздерден айырмашылығы неде?
2. Әзіл өлең құрастыру. Өлең шумақтарында міндетті түрде омоним болуы керек.
1. Зат есімдер
Кім?
Мұғалім
Ұстаз
Педагог
Оқытушы
|
2. Сын есімдер
Қандай?
қадірлі
қастерлі
құдіретті
құрметті
|
3. Етістіктер
Не істеу?
күту
кідіру
аялдау
тосу
|
4. Үстеулер
Қашан?
жуырда
таяуда
жақында
жуықта
|
-Әр бағанадағы сөздерге сұрақ қойып, бір - бірімен мағынасы және жазылуы жағынан салыстыра отырып, синонимдердің ережесін оқушылармен бірлесе отырып шығару және оны кітаптығы ережемен салыстыру.
Мағыналары бір - біріне жақын, бірақ әртүрлі дыбысталып айтылатын сөздер тобы синонимдер деп аталады. Синонимдер мынадай белгілерге орай топтастырылады:
- Балалар, өзіміз көріп отырғандай, тақтада жігіт пен таудың суреті берілген. Оларды бір - бірімен салыстырып көрейік. Аласа бойлы жігіт, бойшаң жігіт; биік тау. Осы сөздерді биік жігіт, бойшаң тау деп қолдануымызға бола ма екен? (оқушылар өз ойын айтады)
- Сонда, балалар, бұдан түйетініміз, синонимдердің өзін де дұрыс мақсатқа сай қолдануымыз керек екен.
|
II. Операциялық-орындаушылық кезең.
|
1. Сурет бойынша жұмыс. «Кім тапқыр?» ойыны.
Бұл кім?
Ұстаз, мұғалім, оқытушы
Адам, кісі. жан, пенде
Ер бала, жігіт, ұл
Қарт, кәрі, қария
Нәресте, сәби, бөбек, бала, перзент
Бұл не?
Тамақ, ас, тағам, дәм
Қандай көңіл күй?
Қуану, шаттану, мәз болу
Өкіну, опық жеу, бармағын тістеу
2. Сергіту сәті. Ерте, ерте, ертеде Лексика деген ауыл болыпты. Сол ауылда Синоним деген бай болыпты, Оның балалары өте көп екен. Бай отбасымен өте тату - тәтті өмір сүріпті. Олардың татулығы сондай, тіпті балаларының барлығы бір үйде тұрыпты. Олай болса сертіту сәтін «Тату сөздер» деп атап, сол байдың 5 ұлына және 5 қызына мағынасы ұқсас сөздерден ат қояйық.
(Күшті, Мықты, Қайратты, Қажырлы, Әлді, Сұлу, Әдемі, Әсем, Көркем, Ару)
3.Тест жұмысы.
1. Синоним дегеніміз –
А) Айтылуы мен жазылуы бірдей сөздер
В) Мағыналары қарама - қарсы сөздер
С) Жазылуы әр түрлі, мағыналары бір - біріне жуық сөздер
2. «Даңқ» сөзінің синонимін тап.
А) Мықты
В) Атақ
С) Дәулет
3. «Қадірлі, құрметті, қадірменді» синонимдік қатары қай сөз табына
жатады?
А) Сын есім
В) Зат есім
С) Үстеу
4. «Адам» сөзінің синонимін тап.
А) Шәкірт
В) Дос
С) Кісі
5. Синонимдік қатардың дұрысын тап.
А) Күлу, сықылықтау, жылау
В) Зат, мүлік, нәрсе, бұйым
С) Көне, жаңа, ескі
|
III.Рефлексиялық- бағалау кезеңі. Кері байланыс орнату.Не ұнады? Не білдің, не үйрендің?, не білгің келеді?
|
ІҮ Үй тапсырмасы: Синоним сөздермен 5-6 сөйлем құрастыру.
|
Факультативтік сабақ
Қазақ тілі
|
Уақыты: 20.11.
|
Сабақ №11
|
Мұғалім:
Койшибекова Н.К:
|
Сабақтың тақырыбы :
|
Синонимдік сөздікпен жұмыс
|
Мақсаты:
|
Синонимдік сөздікпен жұмыс істеуге үйрету, жаттықтыру
|
Сабақтың жабдығы:
|
Синонимдік сөздік
|
Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу
|
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
|
|
Мағынаны тану
І.Мотивациялық- бағдарлау кезеңі.
|
1) Өткенді пысықтау :
1.Синоним дегеніміз не?
2.Омоним дегеніміз не?
3.Бағалы,құнды,қымбат сөздері омоним сөздер ме,әлде синонимдер ме?
2) Жаңа сабақты түсіндіру.
Синонимдік қатарға енетін сөздердің бәрі бірдей бірінің орнына бірі жұмсала бермейді. Өйткені кейбіреулерінің басқа сөздермен тіркесу қабілеті шектеулі болады.Мысалы : биік пен бойшаң өзара синонимдер болғанымен,тау сөзімен тіркескенде бірінің орнына бірі қолданылмайды : биік тау деп айтылғанмен,бойшаң тау деп айтылмайды.Кәрі,қарт деген синонимдердің кәрі сөзі адамға да,малға да қатысты сөздермен тіркесе береді де,ал қарт сөзі, адамға қатысты сөздермен ғана байланысқа түседі : қарт адам деп айтуға болса,қарт жылқы деп ешқашан да айтылмайды.
3) Синонимдік сөздікпен таныстыру.
|
II. Операциялық-орындаушылық кезең.
|
1) Синонимдік сөздікпен жұмыс
Синонимдік сөздікті пайдалануға жаттықтыру.
Синонимдік сөздікті пайдалана отырып, «Күз» тақырыбына эссе жазу.
2.Қазақ тілінің синонимдер сөздігін пайдаланып, әр синонимдер сыңарларын бір вагон деп есептеп, синоним қатарларынан пойыз жасаңдар. Содан кейін сол пойызда неше вагон болғанын айтыңдар.
1 - қатарға «Туысқан» сөзі /Туыс, тума, ағайын, туған - туыс, жекжат - жұрағат, жамағайын/
2 - қатарға «Данышпан» сөзі /Ұлы, дана, ғұлама, ойшыл, білімдар, оқымысты, данагөй/
3 - қатарға «Азайту» сөзі /Алу, кеміту, шегеру, қысқарту/
Мәтінді оқып шығып, ондағы ғажап, шақ, қараулық, уәде, айла, жан сөздерінің синонимдерін табыңдар.
Ғажап – ғажайып, керемет, керім, таңғажайып;
Шақ – кезінде, уақытында;
Қараулық – әділетсіздік;
Уәде – уағда, серт, ант;
Айла – амал, тәсіл;
Жан – адам, кісі, пенде.
3. Қазақ әдебиеті мен өнерінің көрнекті қайраткері Ахмет Байтұрсыновтың туғанына биыл 140 жыл (оқушылардан Ахмет Байтұрсынов және оның шығармашылығы туралы сұралады) А. Байтұрсыновтың өлең шумақтарынан үзінді беріліп, ондағы синоним бола алатын сөздерді табу жұмысы орындалады.
Талапты жастың бірі – сен бір балам,
Келіпсің дәмің айдап Қаратайдан.
Қаңбақтай жел аударған ажырапсың,
Ел - жұрттан, туысқаннан кейін қалған.
Талапты – ізденімпаз, ынталы, талапшыл;
Ажырау – айырылу, бөліну;
Ел - жұрт – жұртшылық, көпшілік;
Туысқан – туыс, ағайын, тума, туыстас.
2) Білімді бекіту :
1. Синоним дегеніміз не?
2.Омонимдер дегеніміз не?
3.Семіру,сөзінің синонимін тап.
4.Уәде сөзінің синонимін тап.
|
III.Рефлексиялық- бағалау кезеңі. Кері байланыс орнату.Не ұнады? Не білдің, не үйрендің?, не білгің келеді?
|
ІҮ Үй тапсырмасы: Сөздіктен 6 сөз алып, солармен сөйлем құрастыру.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
