Пәнді оқыту жөніндегі әдістемелік нұсқаулар

1.Диалектология ғылымының негізгі нысаны.

2.Говорлар мен диалектілердің пайда болуы.

3.Жергілікті тіл ерекшеліктерінің әдеби тілді байытудағы рөлі.

1. 
   Жаңа лингвистикалық терминдердің анықтамасын жазып, мағыналарын терең түсіндіру.
   
2. 
   Басты-басты ұғымдар туралы конспектілер жазу.
   
3. 
   Көркем әдебиеттен тілдік ерекшеліктерге мысалдар келтіру.
   

1. 
   Ревалюциядан бұрынғы - Н.И.Ильминский, В.В.Радлов, П.М.Мелиоранский, Н.Р.Катанов, В.В.Катаринский, М.Терентьевтердің қазақ тіліндегі диалектілері туралы пікірлері. Ш.Сарыбаев, О.Нақысбеков, Ә.Нұрмағанбетов т.б. еңбектері мен ой- тұжырымдары.
   
2. 
   Ревалюцияға дейін бастырған ауыз әдебиеті нұсқаларында жергілікті тіл ерекшеліктерінің қоса қамтылуы. (Батырлар жырлары, мақал – мәтелдер. т.б.)
   

1. Зат, құбылыс атауларын білдіретін сөздер.

2. Әдеби тілде баламасы бар доминанттар.

3. 
   Сәйкесті, сәйкессіз диалектілік ерекшеліктер.
   

1. 
   Ауызша баяндау. Әдебиеттер тізімінде берілген шығармалармен толығырақ танысу.
   
2. 
   Ғалымдар зерттеулерінен өзіне керекті, маңызды жерлерін конспекті жазу
   

1. 
   Балық шаруашылығымен байланысты сөздер.
   
1. 
   Бау – бақша шаруашылығымен байланысты сөздер.
   
2. 
   Су шаруашылығымен байланысты сөздер.
   
3. 
   Мақта және темекі шаруашылығымен байланысты сөздер.
   

1. 
   Ауызша сұрақ, жауап, кәсіби сөздерді топтастыру
   

1. 
   Кірме сөздердің ену жолдары
   
2. 
   Орыс, араб-парсы, моңғол, туысқан түркі және қытай тілдерінен енген сөздер
   

Карточкалар түрінде

1. 
   Дауысты дыбыстарға байланысты ерекшеліктер
   
2. 
   Дауыссыз дыбыстарға байланысты ерекшеліктер
   
3. 
   Кейбір дыбыстардың тұрақсыздығы
   

1. 
   Септік, тәуелдік, жіктік жалғауларына байланысты ерекшеліктер
   
2. 
   Етістік тұлғаларына байланысты ерекшеліктер
   
3. 
   Есімдіктердің тұлғалық ерекшеліктері
   

1. 
   Үстеу сөздер, түрлері, ерекшеліктері
   
2. 
   Шылау сөздер, түрлері, ерекшеліктері
   

1. Зат есім тудыратын жұрнақтар

2. Сын есім тудыратын жұрнақтар

3. Етістік тудыратын жұрнақтар

1. 
   Лингвистикалық географияның зерттеу әдісі
   
2. 
   Түркі тілдерін лингвистикалық география тұрғысынан зерттеу
   
3. 
   Изоглостық белгілер (изофон, изолексема, изоморфема, изосинтагма)
   

1.Жалпы лексикографияның салалары.

2.Алғашқы диалектологиялық сөздіктер.(С.Аманжолов,Ж.Досқараев)

3.Қазақ тілінің диалектологиялық сөздіктері.А.1969,А1991,1999,2001

1.Фонетикалық ерекшеліктер

2.Лексикалық ерекшеліктер

3.Грамматикалық ерекшеліктер

1. Фонетикалық ерекшеліктер.

2.Лексикалық ерекшеліктер

3.Грамматикалық ерекшеліктер

1.С.Аманжоловтың өмірі мен қызметі

2.Ж.Досқараев,Н.Сауранбаев,Ғ.Мұсабаев еңбектері.

3.Академик Ш.Сарыбаевтың орны

1.Қазақ пен монғол тілдерінің ара қатынасы туралы.

2.Қазақ пен қытай тілдеріне ортақ сөздер.

Әдістемелік нұсқау: Сабақтың мазмұны бойынша берілген сұрақтарға дайындалу және көркем әдебиеттерден және мерзімді баспасөзден мысалдар келтіре отырып баяндау.

Әдебиет : 1,25,52,53

ОЖСӨЖ сабақтарға әдістемелік нұсқаулар

Осы курс бойынша аптасына 1 СОӨЖ қарастырылған. Бұл жұмыс кеңес және бақылау функцияларын атқарады. СОӨЖ кезінде студенттер оқытушыға өзіндік жұмысты орындау барысында пайда болған қиыншылықтар және сұрақтар бойынша жолығуларына болады. Бұндай мәселелер болмаған жағдайда, СӨОЖ-ге берілген уақыт өткен материалдар бойынша есеп беруіне және өзіндік жұмыстарды орындап тапсыруына пайдаланылады.

• 
  Диалектология ғылымының нысанымен таныстыру
  
• 
  Говор мен диалектінің пайда болуынан хабардар ету
  
• 
  Әдебиет, тарих, география ғылымдарымен байланысын көрсету
  

1. 
   Тақырып сұрақтары бойынша кесте құрастыру.
   
2. 
   Диалектология пәні бойынша глоссарий жасау.
   
3. 
   Талдау әңгіме: «Диалектология мен әдебиет сабақтастығы».
   
4. 
   Қазақ тіл біліміндегі диалектологияға қатысты зерттеу еңбектердің тізімін жасау
   

• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

• 
  .Қазан революциясына дейін зерттеген ғалымдар еңбегімен таныстыру
  
• 
  Қазан революциясынан кейін зерттеген ғалымдар еңбегімен таныстыру
  
• 
  Қазіргі диалектолог ғалымдардың еңбегімен таныстыру
  

1. Баяндама: «Қазан революциясынан кейін зерттеген ғалымдар еңбектері»;

3. 
   Ильминскийдің, Позднеевтің, Мелиоранскийдің еңбектерінен
   

3. «Тіл – халық рухы» тақырыбында ойбөліс

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. 
   Тақырып бойынша баяндама әзірлеу
   
2. 
   Салыстырмалы карточкалар дайындау
   
3. 
   Тест сұрақтарын әзірлеу
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. 
   Балық шаруашылығына байланысты ғылыми зерттеулерге шолу;
   
2. 
   Сөздікпен жұмыс
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. 
   Түркі тілдерінен орыс тіліне енген сөздер
   
2. 
   Орыстың говорынан қазақ говорына енген сөздерді анықтау.
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және пысықтау.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

1. 
   Дәріс материалдарының сұрақтары бойынша кесте құрастыру.
   
2. 
   Интернет сайттарынан қосымша материалдар жинақтау.
   
3. 
   Карточкалар жасау
   

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

1. 
   Оңтүстік сөйленісіне тән етістік, есімдік және септік жалғауларын атаңыз.
   
2. 
   Батыс сөйленісіне тән етістік, есімдік және септік жалғауларын атаңыз
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Белгілі бір студенттер орындаған тапсырмаларды түсіндіру; Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. 
   Оңтүстік сөйленісіне тән шылауларды ата;
   
2. 
   Батыс сөйленісінде кездесетін үстеулерге мысал келтір;
   
3. 
   Шығыс және орталық-солтүстік сөйленістерінде кездесетін үстеу, шылау сөздерді анықта.
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. 
   Баяндама: «Әдеби тілдегі жұрнақтардың жергілікті жерде жаңа сөз жасауға қатысы»
   
2. 
   Өнімді және өнімсіз жұрнақтарды анықтау.
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

• 
  .
  

1. 
   Диалектілік, әдеби және аралас изоглостарға мысал келтір
   
2. 
   Кең аумақты, орта аумақты, тар аумақты изоглостар бір-бірінен қалайша ерекшеленеді.
   

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  

• 
  .
  

1. 
   Қазақ диалектологиялық сөздігін кімдер жасаған?
   
2. 
   С.Аманжолов пен Ж.Досқараевтың еңбектері туралы не білесің?
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

1. 
   Батыс сөйленістерінің ерекшеліктері туралы ғалымдардың пікірлері
   
1. 
   Ертедегі ру-тайпа тілдерінің батыс сөйленісіндегі көрінісін әңгімеле
   
2. 
   ОЖСӨЖ сұрақтарының біреуі бойынша сұлба құру.
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

1. 
   Түркіменстандағы қазақтар тілінде түркімен сөздері көп пе, мысал келтір.
   
2. 
   Билингвизм дегенді қалай түсінесің? Дәлелде.
   

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.