Семинар 30 сағат Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (ожсөЖ) -45 сағат СӨЖ 45 сағат

2. КУРС БАҒДАРЛАМАСЫ (SILLABUS).

Офис:«Театрлік – хореографиялық өнер және кітапханатану» кафедрасы

Жұмыс мекен-жайы: БҚМУ, Студенческая, 2, №4 ғимараты

Жұмыс телефоны:51-27-39 (106)

Оқу тоқсаны 15 оқу аптасынан және 2 сынақ аптасынан тұрады.

Бір аптада 2 кредит сағат қарастырылған. Әр кредит сағат 1 байланыс сағаттан (дәріс немесе практика) және 2 сағат оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысынан (ОЖСӨЖ), студенттің өзіндік жұмысынан (СӨЖ) тұрады.

Сабақтар	Өткізілу уақыты	Сабақтар	Өткізілу уақыты	Сабақтар	Өткізілу уақыты
Байланыс сағаты 1 (дәріс 1)	50 мин.	СОӨЖ 1 сағат	50 мин.	СӨЖ 1 сағат	50+50 мин.

Оқу жоспарынан көшірме:

Курс	Семестр	Кредит саны	Семинарлар	ОЖСӨЖ	СӨЖ	Барлығы	Бақылау түрі
2	4	2	15	15	15	45	Емтихан

Кредит саны – 2

Өту орны: 4 оқу ғимараты, сабақ кестесі бойынша

Әлем театрларының тарихы дамуына ерекше назар аудару қажет. Әрбір ел театрларының тарихын оқи отырып студент әдебиет пен өнер саясатына терең бойлап, театр өнерінің қалың бұқараға тигізер әсерін, рухани байлығын сезінуі тиіс.

Бұл бағдарламада шет ел, орыс, қазақ театрларының тарихымен қатар, актер мен режиссер еңбегінің қоғамдағы тәрбиелік, әлеуметтік – эстетикалық көркемдік рухани маңызы жөнінде, сонымен қатар жалпы қазақ сахна өнерінің киелі мәселелері, оның даму үрдісі мен көркемдік сипаты жайлы студенттерді оқыту әдістемелері қамтылған.

Белгілі өнер адамдарының өмірі мен шығармашалылық жолдары театр, мәдениет оқу орындарында білім алып жүрген шәкірттер қауымына ашып көрсету қажет.

Сабақ негізінен лекциялық және семинар дәрістерінен тұрады.

Семинар сабақтарындағы студенттердің жауаптары қазіргі заман театр өнерінің міндеттерімен, кездесіп отыратын қиыншылықтармен тығыз байланысты болуы тиіс.

Студенттердің білім ауқымдылығын кеңейту мақсатында қосымша сабақтар өткізу, спектакльдер талдау секілді, т.б. жұмыстарды орындауға кеңес беріледі.

Курстың қысқаша сипаттамасы: «Шет ел драмасының тарихы мен теориясы» пәні драма театрының режиссерларын оқытуда негізгі арнайы пәндерінің бірі болып табылады.

Курстың мақсаты: Курстың мақсаты студенттің жалпы білімін, ой - өрісін кеңейту, кәсіби түйсігін, өнертанушылық дүниетанымын қалыптастыру болып табылады.

Курстың міндеттері: Театр өнерінің негізгі бастауы драматургияның қалыптасу тарихымен даму желісін толық қамту арқылы студенттерде драма өнерінің түрлі бағыттары туралы түсінікті қалыптастыру. Ойлау, талдау қабілеттілігі, шығармашылық зердесі, көркем талғамы, ойды – ойға байланыстыра көркемдеп жеткізе білу тәрізді қабілеттерді жетілдіру.

Курстың мазмұны: Ежелгі театр драматургиясынан бастап қазіргі заман театры драматургиясы толық қамтылған «Шет ел драмасының тарихы мен теориясы» пәнінің оқу әдістемелік кешені дәрістерден, сыни материалдардан, тарихи деректерден, ғылыми мақалалардан құрастырылды.

Оқыту әдістемесі: Оқыту негізгі оқу материалдары қамтылған дәрістермен семинарлық сабақтар негізінде жүргізіледі және, оқу барысында түсініктер бекітіліп отырады. Студенттердің білімін бақылау үй тапсырмаларын тексеру, оқу құралдарында берілген тестілерді орындау, ауызша сұрау, жеке семестрлік тапсырмалар арқылы жүзеге асады.

Пререквизиттер: Әлемдік өнер және мәдениет саласы жөнінде түсінік. Көркем талғам. Көркем әдебиет, драма теориясын талдай білу.

Постреквизиттер: Кәсіби шығармашылықта білімі мен практиканы ұштастыра білуді үйренеді. Театр шығармаларын кең көлемде білу, талдау. Шығармашылық жұмыста білімін пайдалану дағдысын меңгеру.

Курстың мақсаты: Драматургтар шығармашылығының тууы, қалыптасуы, дамуы сатыларын театр, киім тарихы, актерлік , режиссерлік өнер туралы тарихи деректермен сабақтастыра үйрету. Ғасырлар бойы қалыптасып келе жатырған драматургтар шығармаларының негізгі элементтерін меңгеру.

2.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.
3. «Шет ел драмасының тарихы мен теориясы » пәні бойынша

тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі.

4. 
   Пәннің әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
   

тьютор Сұлтанова М.Е. Пән «Шет ел драмасының тарихы мен теориясы »

6.Семинар сабақтардың жоспары.

Жаңа аттикалық комедияларда б.д.д. IV ғасыр ортасындағы Грецияның әлеуметтік-саяси еміріндегі өзгерістер өзінше көрініс тапты. Жәңа аттикалық комедияның авторлары Аристотельдің шәкірті Теофрастың адам мінезінің барлық касиеті оның іс-әрекетінен туындайтындығы турәлы психологиялық теориясын кеңінен қолданды.

Жаңа комедияға Еврипидтің ықпалы .

әдістемелік нұсқаулар: Сұрақтар бойынша ізденіп, жазбаша түрде қағазға түсіріліп, түсінгенін айтуы керек.

Әдебиеттер:

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

Б.д.д. IV ғасырдың ортасында Грецияда алғаш рет кәсіби актерлердің «Техниттер синоды» атты театрлық жолдастық бірігу.

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер: Ежелгі Грек театрының халықтық бастаулары. Грек мифологиясы. Афин теартрының құрылысы. Актер өнерінің ерекшеліктері. (хор, маскалар, т.б.) Дионис құдайының құрметіне арналған мерекелер және грек драмасының пайда болуы.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

1. Эсхил (525 – 456 б.э.д.),

2. Софокл (шамамен б.э.д. 497 - 406)

3. Еврипид (б.э.д. 480-406 жж.)

1. Эсхил (525 – 456 б.э.д.),

2. Софокл (шамамен б.э.д. 497 - 406)

3. Еврипид (б.э.д. 480-406 жж.)

1. Эсхил (525 – 456 б.э.д.),

2. Софокл (шамамен б.э.д. 497 - 406)

3. Еврипид (б.э.д. 480-406 жж.)

ОЖСӨЖ мазмұны:

1. Эсхил (525 – 456 б.э.д.),

2. Софокл (шамамен б.э.д. 497 - 406)

3. Еврипид (б.э.д. 480-406 жж.)

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

2Тақырып Рим республикасының театры

Әдебиеттер:

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

СОӨЖ мазмұны: Әдебиеттік драманың пайда болуы. Плавт.

Менандрдың «Күңкілдек» комедиясының мазмұны. 2. Теренций.Трагик Сененаның шығармалары.

Аристофанның «Құрбақалар» комедиясының мазмұнында не туралы баяндалған.

Әдебиеттер:

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

Әдебиеттер:

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

Плавт. Теренций. Трагик Сенеканың шығармалары. Әдебиеттік мим. Понтомима. Питриха. Цирк пен амфи-театр.

Әдебиеттер:

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

СОӨЖ мазмұны:

Б.д.д. 111-11 ғасырларда ең атақты рим трагиктері Энний (б.д.д. 239-169 ж.ж.), Пакувий (б.д.д. шамамен 220-130 ж.ж.), Акций (б.д.д. шамамен 170-85 ж.ж.) шығармашылығы.

Әдебиеттік драманың пайда болуы.

Плавт. Теренций шығармалары.

Әдебиеттер:

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

Орта ғасыр театрының халықтық бастауы. Гистриондар және олардың батыс европалық театрларды қалыптастырудағы ролі.

Мистерия – орта ғасыр театрының негізгі жанры.

Миракль – әулиелер жөніндегі аңыздардың драматизациясы.

Моралите – аллегориялық жанр.

Фарс – орта ғасыр театрының ең демократиялық жанры. (б.э.д. III ғ. ортасы - б.э.д. I ғ. соңы). Аристократиялық мемлекетдәуіріндегі Рим өнерінің жалпы сипаттамасы. Әдебиеттік драманың пайда болуы. Плавт. Теренций.Трагик Сененаның шығармалары. Әдебиеттік мим.Понтомим. Питриха. Цирк пен амфи-театр.
(б.э.д. III ғ. ортасы - б.э.д. I ғ. соңы). Аристократиялық мемлекетдәуіріндегі Рим өнерінің жалпы сипаттамасы. Әдебиеттік драманың пайда болуы. Плавт. Теренций.Трагик Сененаның шығармалары. Әдебиеттік мим.Понтомим. Питриха. Цирк пен амфи-театр.

Әдебиеттер:

(б.э.д. III ғ. ортасы - б.э.д. I ғ. соңы). Аристократиялық мемлекетдәуіріндегі Рим өнерінің жалпы сипаттамасы. Әдебиеттік драманың пайда болуы. Плавт. Теренций.Трагик Сененаның шығармалары. Әдебиеттік мим.Понтомим. Питриха. Цирк пен амфи-театр.

(б.э.д. III ғ. ортасы - б.э.д. I ғ. соңы). Аристократиялық мемлекетдәуіріндегі Рим өнерінің жалпы сипаттамасы. Әдебиеттік драманың пайда болуы. Плавт. Теренций.Трагик Сененаның шығармалары. Әдебиеттік мим.Понтомим. Питриха. Цирк пен амфи-театр.

(б.э.д. III ғ. ортасы - б.э.д. I ғ. соңы). Аристократиялық мемлекетдәуіріндегі Рим өнерінің жалпы сипаттамасы. Әдебиеттік драманың пайда болуы. Плавт. Теренций.Трагик Сененаның шығармалары. Әдебиеттік мим.Понтомим. Питриха. Цирк пен амфи-театр.

Әдебиеттер:

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

СОӨЖ мазмұны:

Мистерия – орта ғасыр театрының негізгі жанры.

Миракль – әулиелер жөніндегі аңыздардың драматизациясы.

Фарс жанрында жазлған шығ армалар сипаттамасы

Әдебиеттер:

Бушуева С. Полвека итальянского театра. (1880-1930). П., 1978.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Әдебиеттер:

Бушуева С. Полвека итальянского театра. (1880-1930). П., 1978.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Ежелгі Грек театрының халықтық бастаулары. Грек мифологиясы. Афин теартрының құрылысы. Актер өнерінің ерекшеліктері. (хор, маскалар, т.б.) Дионис құдайының құрметіне арналған мерекелер және грек драмасының пайда болуы.

Ежелгі Грек театрының халықтық бастаулары. Грек мифологиясы. Афин теартрының құрылысы. Актер өнерінің ерекшеліктері. (хор, маскалар, т.б.) Дионис құдайының құрметіне арналған мерекелер және грек драмасының пайда болуы.
6 апта

Кредит сағат № 6

Семинар № 6Тақырып Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Тақырыбы: Италья театры

Дәріс мазмұны Итальядағы Ренессанс мәдениетінің пайда болуы. Италья театрының өзіндік бейнесі. XVI ғ. Италья театрындағы екі бағыт: оқу гуманистік театры және халық театры. XVI-XVII ғғ. театр ғимараты және италия театрының сахнасы. Жылжымалы декорацияларды ойлап табу. Кәсіпқой актерларды қалыптастыру. Комедия дель – арте маскалы комедияның өзіндік орындауы. Негізгі бет перделерінің сипаттамасы.

Әдебиеттер:

1.

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Бушуева С. Полвека итальянского театра. (1880-1930). П., 1978.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под редГ.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского т, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Буффонада жанры туралы.

Әдебиеттер:

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного теа. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского т, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц.в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского т, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц в 5томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Лопе де Вега (1562-1635) – испан ренессансты драмасының шыңы.

Тирсо де Молина (1592-1648) және Педро Кальдерон (1600-1681) драматургиясы.Испаниядағы кәсіпқой актерлікті қалыптастыру.

Әдебиеттер:

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского т, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

СОӨЖ мазмұны:

Мигель Сервантес (1547-1616) және оның «Нурмансия» (1588) трагедиясы.

Сервантес интермедиялары.

Лопе де Вега (1562-1635) шығармашылығы.

Кальдеронның сүйікті жанры ауто туралы. (Ауто - пролог пен интермедиямен жандандырылып, би-әндермен аяқталатын бір актілі пьесалар).

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского т, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Театральная энц в5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под редГ.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История Западноевропейского театра, (С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.
8 апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

Кредит сағат № 8

Семинар № 8Тақырып Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Тақырыбы: Қайта өрлеу дәуірінің драматургиясы.

(XVI-XVII ғғ.) Ағылшын театры драматургиясы

Семинар мазмұны: 1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:

1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:
Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Шекспирдің шығармашылығының үш кезеңі. Шекспир комедиялары, трагедиялары, романтикалық драмалары.

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного те. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Англияның ірі актеры Ричард Бербедж (1567-1619)

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного теат. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

9 апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

Кредит сағат № 9

Семинар № 9Тақырып Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Тақырыбы: Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Француз драматургтары

Семинар мазмұны: XVII ғ. Классицизм француз театрындағы басты бағыт ретінде. Никола Буалоның (1636-1711) эстетикалық теориясы.

Пьер Корнель (1606-1684) классицизмінің батырлық трагедиясының негізін салушы. Оның «Сид» (1636) трагедиясы.

Трагедиялық сахна және актерлер. Трагедияны орныдаудың классицизмдік стилі және аристократиялық сипаттамасы. Трагедиялық спектакльді шартты безендіру.

Әдебиеттер:

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Пьер Корнель (1606-1684) классицизмінің батырлық трагедиясының негізін салушы. Оның «Сид» (1636) трагедиясы.

Жан Расин (1639-1699) және оның «Федро» (1677) трагедиясы.

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного т. (Под ред. Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М.,

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:

1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:
10 апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

Кредит сағат № 10

Семинар № 10Тақырып Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Тақырыбы: Ағарту дәуірінің театры. Ағылшын драматургиясы Ағарту дәуірінің театры. (XVIII ғғ.) Ағарту дәуірінің театры. (XVIII ғғ.) Ағарту дәуірінің театры. (XVIII ғғ.) Ағарту дәуірінің театры. (XVIII ғғ.)

Семинар мазмұны:

Ағарту дәуірінің драматургиясы.

Уильям Конгрив(1670-1729)., Джордж Фаркер (1678-1707)- және оның «Егіз - бақталастар», «Офицер - тартушы» (1773) комедиясы. Ричард Шераданның «Өсекшілер мектебі» (Школа злословия) (1777) сатиралық комедиясы.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СОӨЖ мазмұны:

Ағартушылық дәуірінің драматургиясыныө негізгі тақырыптары..

Шериданның «Өсекшілер мектебі» комедиясының идеялық бағыты.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Франсуа Мари Вольтер – ағартудың алдыңғы сатысындағы француз драматургиясының орталық бейнесі.

Дени Дидро (1713-1789) драманың теоретигі және драматург, ағартудың екінші сатысындағы орталық бейне.

Итальян ағартушылығының ерекшеліктері.

Бомарше драматургиясы.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СОӨЖ мазмұны:

Вольтердің трагедиялары «Заира» және «Магомет».

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

«Дель арте» комедиясы

«Ақсүйек адам немесе Момоло. қоғамның жаны» комедиясы.

«Комедиялық театр» (1750). «Кофехана». «Жаңа пәтер» (1760), «Кьоджиндік айтысулар» (1762). «Желпуіш» (1763). «Трактирші әйел» (1753) пьесасы. «Есерсоқтар» комедиясы.

Гоцци (1720-1806) драматургиясы

«Үш апельсинге деген сүйіспеншілік». «Қарға» (1761), «Король - марал», осы жылы - «Турандот», «Әйел - жылан» (1762). «Зобейда» (1763), «Бақытты қайыршылар», «Көк құбыжық» (1764), «Жасыл торғай», «Дзеим жындардың королі» (1765), Бұдан басқа испан тәсіліндегі «Сулық пен семсер комедиялары.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Гоцци мен Гольдони арақатынасы, олардың шығармашылық бәсекелестігі.

Гоццидің «Турандот» комедиясының образдары мен идеялық – мазмұндық ерекшеліктері.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.
13апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

Кредит сағат № 13

Семинар № 13Тақырып Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Тақырыбы: XVIII ғасырдағы неміс драматургиясы

Семинар мазмұны: XVIII ғасырдағы неміс театры әлемдік мәдениетке құнды дүниелерді қосты. Неміс драматургтері - Лессинг, Гёте мен Шиллер Ағартушылық дәуіріндегі әдебиет пен театр жетістіктерінің қорытындысын шығарып, ағартушылық реализмнен XIX ғасырдағы сыни реализмге кең жол салды.

Ертедегі неміс ағартушылық классицизмнің өкілі Каролина Нейбер {1692-1760)

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СОӨЖ мазмұны:

Шиллердің ағартушы-реалист ретіндегі үлкен жетістігі - "Мария Стюарт" трагедиясы (1800).

Лессингтың "Мисс Сэра Сампсонды" пьесасының идеясы.

Гётенің «Фауст» пьесасы.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Дюманың пьесалары - романтикалық драманың кәдімгі үлгілері болды.

«Антонии» (1831), «Марго ханшайымы» (1847 ),

«Нель мұнарасы» (1832), «Кин немесе Данышпандық пен оңбағандық» (1836) пьесалары .

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Романтикалық театрдың ең ірі драматург-романтигі әрі теоретигі - Виктор Гюгоның театр өнеріне қосқан үлесі.

XIX ғасырдың бірінші жартысындағы француз мелодрамасын жазушы драматургтар.

Дюманың пьесалары «Антонии» ,«Марго ханшайым», «Нель мұнарасы» туралы деректер жинау.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.
15 апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

Кредит сағат № 15

Семинар № 15Тақырып Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Тақырыбы: Буржуазиялық революцияшыл француз драматургиясы (жалғасы)Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Семинар мазмұны:

Революцияшыл француз драматургиясы.

Бальзак (1799-1850) драматургиясы.

«Үйлену мектебі» (1839), «Вотрен» (1839), «Киноланың үміттері» (1841), «Памела Жиро» (1843), «Іскер» (1844), «Өгей ана» (1848). Әр турлі көркемдік бағыттағы драматургиялық жанрлардың тәсілдері мен түрі.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СОӨЖ мазмұны:

Фредерик-Леметр актерлер - П.Бокаж және М.Дорвальмен бірлесе отырып сахналық өнер реформасын жасаушы.

Мюссе «Венециялық түн» пьесасының идеялық маңызы.

Оноре де Бальзактың драматургиясы.

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).
8.Типтік есептеу, графикалық жұмыс, лабораторлық жұмыс, курстық проект (жұмыс) орындалуы бойынша әдістемелік нұсқаулар.

-курстық жұмыстар оқу жоспарында қарастырылмаған.

-лабораториялық сабақтар оқу жоспарында қарастырылмаған.
9.Студенттердің өзіндік жұмысына арналған материалдар:
1-15 апта

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Аникст А.А. Театр эпохи Шекспира. М., 1965.

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Бартошевич А.В. Шекспир. Англия. XX век. М., 1994.

Берковский Н.Я. Романтизм в Германий. М.. 1973.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

Бушуева С. Полвека итальянского театра. (1880-1930). П., 1978.

Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Гасснер Дж. Форма и идея в современном театре. М., 1959.

Гвоздев А.А. Западно-Европейский театр. На рубеже 19 и 20 столетия. Л., 1939,

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Гражданская З.Г. От Шекспира до Шоу. М.. 1992.

Гринцер П.А. Ехаса. М.. 1979

Гришелева Л.Д. Театр современной Японии. М., 1977.

Данилин Ю. Парижская коммуна и французский театр. М., 1963.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.

Киоко Сато. Современный драматический театр Японии. М.. 1973.

Классическая драма древней Индии, Л.. 1984.

Комеди Францез. Л.,1980.

Куликова И.С. Что такое театр абсурда? М., 1967.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Театр и драматургия Японии. М._г 1965.

Театральная энциклопедия в пяти томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Финкельштейн Е. Картель четырех. Л.-М., 1974.

Эрман В.Г. Драматургия и театр Индии. М., 1961.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой трагедии. М., 197В

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Семь дней в афинском театре Диониса. М., 2004.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Рудницкий К. Л. Проза и сцена М.,1981
10. Оқу, өндірістік және дипломалды сараманды өткізу оқу жоспарында қарастырылмаған.
11. Студенттің оқу жетістіктерін бақылау және бағалау материалдары (бақылау тапсырмалары, тесттік тапсырма, өзін-өзі даярлау сұрақтар тізімі, емтихандық билеттер және т.б.)

- білімді бағалау схемасы

- білімді бағалау саясаты
Білімді бағалау жөніндегі мәлімет

Білім бағалау мәліметінде білім бағалау шкаласы, критериясы, жұмыс түрлерінің тізімі және осы жұмыстарды орындау талаптары беріледі.

Әдетте силлабуста келесі мәліметтер көрсетіледі:

• 
  барлық жұмыс түрлерін бағалау ережесі (максималды балл, айыптық және көтермелеу балдары);
  
• 
  қорытынды (емтихан) бағасын қою критериялары және аппеляция ережесі;
  
• 
  сабаққа кешігу, сабақты қалдыру, дәрісханадағы тәртіп, жұмысты кеш тапсыру, емтиханға қатыспау т.б. мәселелер.
  

«Білімді бағалау схемасы»

Семестр барысында екі аралық бақылау жүргізіледі 7(8) және 15 апталарда.

Аралық бақылаулар бойынша студенттің максималды үлгерім көрсеткіші 60% құрайды. Семестр аяғында оқу пәні бойынша қорытынды аттестациялау – емтихан өткізіледі (максималды көрсеткіші - 40%).

Пән бойынша қорытынды емтихан бағасы аралық бақылаулар және қорытынды аттестациялаудың максималды көрсеткіштер сомасы ретінде анықталады.

Қорытынды емтихан пәннің негізгі теориялық және практикалық материалдарын қамтитын нұсқауларға бөлінген тест тапсырмалары түрінде өтеді.

Әріптік бағалау және оның балдардағы цифрлік эквиваленті дұрыс жауаптардың пайыздық көрсеткіші бойынша анықталады (кесте бойынша)

Бағалау саясаты

Бағалау саясаты келесі принциптерге негізделу керек: шынайлық, әділдік, айқындылық, икемділік, жоғары дифференциация.

Қорытынды бағалауға рейтингтік бақылау және емтихан кіреді.

Ќорытынды бағалау мен рейтингті бақылау

• 
  Семестрдің 7(8) аптасында (1-7 апта нәтижесі бойынша) және 15 аптада (8-15 апта нәтижесі бойынша) оқытушы 100 балдық шкала бойынша рейтингті бақылау нәтижелерін шығарады және оқытушы өткізген рейтингке қойылатын баға, ағымды, рубеждік бақылау балдарының сомасын көрсетеді.
  
• 
  Қорытынды баға мына формула бойынша есептеледі
  

P1 - бірінші рейтингті бағалаудың цифрлік эквиваленті

P2 - екінші рейтингті бағалаудың цифрлік эквиваленті

Е – емтихандағы бағалаудың цифрлік эквиваленті

Яғни 30% (1 рейтинг) + 30% (2 рейтинг) + 40% (емтихан).

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Театр өнерінің дамуындағы негізгі этаптары: антикалық театр, орта ғасырлар театры, қайта өрлеу, ағарту дәуірлеріндегі театр, жаңа кезең театры.

Ежелгі грекия драматургиясы.

Ежелгі Рим спорттық ойындары (гладиаторлар шайқасы, гимнастардың дөңгелек арбамен жарысы.)

Орта ғасыр театрының негізгі жанрлары.

Орта ғасыр драматургиясы.

11.2. 8-15 апталардағы тақырыптар бойынша тексеру сұрақтары.

Сервантес «Алтын ғасыр» драматургиясы.

Шекспир – қайта өрлеу дәуірінің ұлы драматургі.

Жан–Батист Мольер – ұлттық француз комедиясының негізін қалаушы.

Шиллер драматургиясы.

Бомарше драматургиясы.

Вольтер драматургиясы.

Дюма драматургиясы.

Шеридан драматургиясы.

Гоцци драматургиясы.

Гольдони драматургиясы.

XVIII ғ. Англия сахна өнері

АҒАРТУШЫЛЫҚ ДӘУІРІНДЕП НЕМІС ТЕАТРЫ

Жалпы сипаттама

XVIII ғасырдағы неміс театры әлемдік мәдениетке қунды дүниегерді қосты. Неміс драматургтері - Лессинг, Гёте мен Шиллер Ағартушылық дәуіріндегі әдебиет пен театр жетістіктерінің қорытындысын шыгәрып, ағартушылық реализмнен XIX ғасырдағы сыни реализмге кең жол салды.

XVIII ғасырдағьі неміс өнорі Еуропаның басқа мемлекеттері тәрізді дамудыц барлық баспалдақтарын: яғни, ағартушылық классицизм, ағартушылық реализм, сентиментализм, романтизмнің алдыжәне кейінгі классицизм кезеңдерін басыпөтті. Бірақ Германиядағы осы ағымдардың мағынасы езге мемлекеттердікімен барлығы бірдей сәйкес келмеді. Францияда гүлденуінің биік шыңына жеткен классицизм. Германияда өзінің қунарлы топырағын тапқан жоқ. Бірақ та, ағартушылық қозғалыстардың кейбір міндеттері әсіресе ертедегі кезеңде классицизм көмегімен оң шешімін тапты, сондықтан да Германияда классицизмнің пайда болмауы мүмкін емес еді,

Ертедегі неміс ағартушылық классицизмнің өкілі Каролина Нейбер {1692-1760)

аса ауқатты адвокаттың отбасында дүниеге келді. Жиырмэ алты жасында емірін театрға арнау мақсатында әкесінің үйінен қашып кетеді. Оның есімі «француз мектебінің» өкілі ретінде тез арада белгілі болды. Ол александрлық елең айту еиерін меңгерген алғашқы неміс актрисасы. К.Нейбер 1727 жылы Лейпцигте өэ труппасын құрып. актерлік ойынның лейпцигтік мектебінің негізін салды. Оның труппасының репертуарын лейпцигтік профессор Иоган Кристоф Готшед (1700-1766) анықтап берді. Ол тәлантты. әрі еркін ойләйтын адам емес еді, бірақ оның энтузиазмі мен жан-жақты білімділігі көп кәдеге жарайтың Готшед кләссицизмді дер кезінде қорғап, неміс сынынан ортэлық орын алуына жәрдемдесті. Ертедегі неміс ағартушыпық классицизмі үлкен әлеуметтік идеяләр әкеле ал-мады. Бұл Готшедтің заңды тыңдағыштығы мен классицизм идеяларының көркем-діктүсінігінің шектеулілігінеи болды. 1740 жылдарьі Готшедтің беделі темендеді. Сал уақытта К.Нейбердің де труппасы нашарләй бастады. Ол біртіндеп көрермендерін жоғалтты, көптеген елдерге гастрольге барса да (соның ішінде Ресейге 1740 ж.) оның куйреуін тоқтата алғән жоқ. 1750 жылы труппасын таратуға мәжбүр болды. Дегенмеи де осы қысқа мерзім ішінде аса талантты К.Нейбер неміс театры үшін орасан зор жумыс жасады. Ол неміс актерлерінің рухани, адәмгершілік және кәсіби деңгейін елеулі биікке кетерді. Лейпцигтік мектеп Германияның ағартушылық театры тарихының одан арғы тарихына негіз болды.

ЛЕССИНГ (1729-1781)

Германиядағы Ағартушылықтың көрнекті өкілі Готгапьд Эфраим Лессинг К.Нейбер театрыменараласыптурды. Бұлтеатрда 1747-1748 жылдәры классицистік тәсілмен жазған жеті пьесасының ушеуі қойылды.

Лессинг саксондық Каменц қаласында пастордың отбасында дуниеге келген. Он жеті жасында Лейпцигтік университетке түсіп, екі жылдан кейін тастал, кредиторлардан қашып кетуге мәжбүр болады. Ол тек қана 1752 жылы атақты әдебиетші болған кезде барыл Виттенбергте еркін енердің магистрі деген атақ алды.

Лейпцигтен қашып Берлинге келгеннен кейін, Лессинг журналистика және аудармамен айналысады. 1755 жылы оның «Мисс Сара Сампсон» атты пьесасы жарық көрді. Бұл Лессингке зор даңқ әкелді, оның есімін Германияға ғана емес соның маңындағы мемлекеттерге де таиымал етті,

1760 жылдардан бастап Лессинг өнер теоретигі ретінде үлкен беделді иеленді. 1759-1765 жылдар әралығында өзінің досы. кітап сатушы әрі Ағартушылықтың көрнекті қайраткері Николаймен бірігіп «Жаңа әдебиет туралы хат» деген журнал шығарды. Онда Германияға француз классицизмінің әсері зиянды екендігін мәлімдейді. Лессинг дрәматургтерге үлгі ретінде Корне ль мен Расинді емес, Шекспирді үсынады.

1765 жылы Лессинг кескіндеме мен поэзия мәселелеріне арналған «Лаокоон» атты трактатын жариялайды. 1767-1768 жылдары ол өзінің Ағартушылық дәуірі театрының жумысы туралы жазылған «Гамбургскілік драматургия» атты теориялық еңбегін жазып бітіреді,

Лессингтің айтуынша, актерлік өнер кескіндеме мен поэзияның арасында түрады: ол өнер мен (ең біріншіден пластика заңдылықтарына) сөз заңдылықтарына бағынады. Актер келісті тулғалы, өзінің денесімен жұмыс істей алатын, сахна шеңберіндегі тулғасының басқалармен үйлесімділігін бақылап. сонымен қатар "әрдайым ақынмен бірге ойлап. ол жасаған қателіктерді туэетіп отыруы керек".

Лессингтің алдында Дидроны толғандырған «Қайсысын таңдауымыз керек: сезімтал актерді ме, әлде суық мінезді зктерді ме?» деген сурақ турды. ЛессингтІң жауабы ағартушылық реалиэмге жақындау болды. Ол сезім мен ойдың үйлесімділігін жақтады. Тек біреуін таңдау мүмкін емес. Лессинг классицистік суықтықты қаламады және де турмыстық егжей-тегжейліктен де сақтанды. Дегенмен де, Лессинггің Дидро секілді "сезімтал" актерге деген сенімсіздігі де болды. Оның айтуынша, сезім "ол ішкі қүбылыс және оны біз тек сыртқа шығару арқылы білеміз", сондықтан тек қана сезімді көрсететін актер "езінің немқүрайлығы мен суықтығына қарәмастан сахнаға әлдеқайда тиімді". Сонымен қәтар. Лессинг "актерлік шеберлік жанды сезімдерді оята алады, ал бүл театр сахнасына керекті жай" - деді. Кітаптың үлкен тарауын алатын драматургия бөлімінде Лессинг 1759 жылы "Жаңа әдебиет туралы хаттарда" бастаған классицизммен бәсекелесін одан ары жалғастырды.

Алайда Лессинг классицизмнен мүлдем арыла алмады. Өйткені классицизм ағартушылық реализмде, ал оның ең басты екілі Лессинг бопды. Бірақ ол өз замандастарының арасынан алғашқылардың бірі болып ескі өнерден ары кетті.

"Мисс Сэра Сампсонды" драматург агылшын үлгілеріне, соның ішінде Лиллоның "Лондондық көпес" пьесасына үқсатып жазды. Лессингті адам сезімдері туралы айта алу мүмкіндігі қызықтырды, Немістерге XIII ғасырдағы азаматтық еркіндік үлгісі болып көрінген Англиядан ол өэ пьесасына керкемдік улгілермен қатар қаһармандарды да тапты. Пьесада екі әйелдің, өз әйелі леди Марвуд пен сүйгені Сара Сампсонның ортасында жүрген ақсүйек Мелефонттың бастан кешкендері баяндалады. Пьеса соңында леди Марвуд Сараны улайды, ал Мелефонт оның өлігінің алдында ез-езіне қанжар салып мерт болады.

«Минна фон Барнхельм, немесе солдат бацыты» (1767) комедиясында Лессинг қаһармандарын Германиядаң әскери ортадан табады. Бүл комедия 1763 жылы, жалпыеуропалық жеті жылдық соғыстан кейін. Лессинг досы генерал Тауэнциннің басшылығымен 1760-1765 жылдары Бреславлда губерниялық хатшы қызметін атқарып жүрген кезінде жазылған. Комедия оқиғасының уақыты да сол кезеңге жатады,

1772 жылы Лессинг он бес жыл бұрын ой ласты рған «Эмилия Галотти» трагедиясын аяқтайды. Әрекет Италияда өтеді. Бұл бір өте сәтті шешім болған еді. Себебі Италия да Германия тәрізді кептеген княздіктерге бөлінген болатын және де онда адамдардың қүштарлығы әйқын байқалатын. Бүл ағартушылық дәуіріндегі Гермәниядағы жендеттерге қарсы жазылған алғашқы пьеса болатын. Алайда пьесаның бас кейіпкері княздіктің билеушісі Хетторе Гонзага ханзада жәуыз болып керсетілмеген. Ол өзінше бір «ағартушы монарх». Лессинг тіпті оның аузынан өзінің өнер туралы ойләрын айтқызған. Бұл сезімтал адам, Ол полковник Одоәрдоның қызы, граф Аппианидің қалыңдығы Эмилияны суйеді және княздік билікті колданбай өзін салмақты үстайды. Бүл арқылы Лессинг өз пьесасына саяси сипат береді. Ол зүлым адамды емес, монархтық басқару жүйесің сонымен қатар Вольтер сенім әртқан «ағартушылық монархияны» сынға әлады. Өзінің қайырымды ниетіне қарамастан ханзада биліктің буымен бетен адамдардың қолымен сүмдық зулымдық жасайды. Ол Аппианиді өлтіріп, Эмилияны өз-өзіне қол жумсауына мәжбүрлейді. Лессинг Бұл пьесада өзімшілдікті емес, саяси зүлымдықты әшкерелейді.

Лессинг 1770жылдан Волфенбюттельдетүрды. СондагерцогБрауншвейгскийдің қол астында жумыс істеп жүрген кезінде «Эмилия Галотти» сахна ланды. Өз пьесасының жетістікке жетуіне сенімсіздікпен қараған Лессингтің ойын спектакльдің сәтсіздігі дәлелдеді. Содан кейін ол сахна үшін жазбауға бел буады. Алайда бірнеше жыл еткеннен кейін белгілі бір жағдайлардың себебімен ол шешімінен бас тартәды. Лессинг фанат-клерикал пастор Геценің діни полемикасына қарсы сөз айтады. Ал Геце болса герцог Брауншвейгскийді Лессинг памфлеттерін шығаруына рүқсат етпеуге кендіреді. Олар Лессингтің шындықты айтуына тиым салуға тырысады. Сонда ғана Лессинг өзінің ескі трибунасы - театрга оралады. Осылайша оның соңғы пьесасы - «Данышпан Натанды» (1779) жазады.

Сонымен Лессинг неміс драматургиясына жаңа куш, взіндік пішін және бостандық идеяларын берді. Оның бар ғүмыры әділеттің салтанат қүруына арналды. Лессинг өмірінің соңғы он жылындағы тоқырау әрекетпен алмасып. заңға бағынбаушылық көтеріліске уштасты. Германияда «Дауыл мен шабуыл» деген әдеби бағыт пайда болды.

ГЁТЕ (1749-1832)

Еуропа елдеріиен артта қалған Германияда. тек XVIII ғасырдың соңғы он жылында әдебиет пен театр жылдам қарқынмен дамып, басқә елдерді басып оза бастады. «Дауыл мен шабуыл» - штюрмерлердің - қозғалысы болашақ енерге өту кезеңінде болашақтан бір ғіэрсені анықтап алу қажет болды. Штюрмерлік өзіне сентиментализм мен романтизм алдының кейбір тустарын біріктірді.

Гёте Страсбургте атақты «Гёц фон Берлихинген» (1773) атты алғашқы пьесасын жазды. Бүл бүкіл халық өміріне арналған немістің бірінші тарихи драмасы болды және ол жаңә әдебиеттің қалыптасуында үлкен роль атқарды. Пьесадағы тартыс отбасылық-турмысқә емес, әлеуметтік-саяси мәселелерді көтерді. Пьеса желісі XVI ғасырдағы Шаруалар дәуіріндегі соғыстан бастәлады. Оның басты кейіпкері -тарихи тулға. Вольтер және тәғы басқа ағартушылардан Гётенің ерекшелігі - тарихқа деген адәлдықты сақтауға үмтылысы зор болды. Шаруалар соғысын Гёте феодалдар мен шаруаләр арасындағы ашық таптық тартыс ретінде бейнелейді. ҚулиеленушІлерге қарсы шыққан шаруаларды жақтайды.

Гётенің кейін жазылған драмалық туындылары - «Клавихо» (1774, оқиғасы Бомаршенің «Мемуарларымен» байланысты), Джонатан Свифттін, өмірбаянынан алынғанэпизодтарғанегізделген«Стелла»трагедиясы(1776)және«Сезімталдықтың салтанат құруы» (1777) атты комедиялық қалжыңындағы мәселелердің маңыадылығы, шркемдік жағынән «Гёц фон Берлихинген» трагедиясына тең келмейді.

Гётенің маңызды пьесасы тек көп жыл еткеннен кейін ғана пайда болды. Бұл XVI гасырдағы Недерланд кетерілісінің оқиғасына арналған тарихи драма еді. Басты кейіпкері де тарихи тулғә - испан герцогі Альба елтірген граф Эгмонт Ол «Эгмонтты» 1775 жылы бастап, тек 1786-1788 жылдар аралығында Италияға саяхат жасаған кезінде аяқтағак Гёте аталмыш пьесасында Нидерландықтардың тәуелсіздігі үшін күрескен екі қолбасшы граф Эгмонт пен ханзада Оранскийді бейнелеген Ханзада Оранский - ақылды, парасатты саясаткер, ортақ іске, көтеріліске дайын адам. Эгмонт басқаша. Ол да өз халқы үшін жанын қияды, бірақ оның ойынша Нидерландтың еркіндігін көтеріліссіз-ақ қорғауға болады. Тек Бұл үшін провинциялардЫ басқару өз қолында қалса болды деп есептейді. Корольдің кез-келген буйрығы оның қолынан өтіп жүмсарады, халық өзіне қажеттің бәрін алады, сол арқылы репрессияны болдырмауға тырысады. Шынында да, ол корольдің буйрығымен бастарын шабу керек протестандық уағыздаушыларды жасырын түрде шекарадан асырып жібереді, қудай ананың суретін қорлаған алты протестандыққә сөгіс береді; жазаланған шаруларды аяп. олардан артық салық алмауға буйрық береді.

Нидерландыға герцог Альба бәстаған испан әскері басып кірген кезде, саяси жағдай туып, Эгмонтқа жауапты шешім шығаруға тура келді. Герцог Альба Эгмонт пен ханзада Оранскийдің алдына келіп, бағынуларын талап етеді. Ханзада тез арада провинцияға кетуге кеңес береді. Ал Эгмонт керісінше герцог Альбаның алдына баруды жөн деп есептейді. Ол соғысты болдырмау үшін кез-келген тэуекелге бару керек деп санайды. Оранский болса Альбаның Эгмонтпен екеуін елтіріп, улт-азаттық қозғалысты басшысыз қалдыратындығына сенімді еді, Олар елген жағдайда кетеріліс лап етіп бәсталып кеткенімен де, жеңіске жетудің ауылы алыс қалары күмәнсіз

«Егер олай болмаса ше?» - деп ойлайды Эгмонт. - Егер олар өздерін қутқарып, өзгелерді өлімге апарса не болмақ?» Оранский адамдарды мыңдаған деп есептейді. Ал Эгмонт ушін әрбір адам. оны ешқашан кермесе де қымбат. «Егер бұл қате болса, қандай күнәні мойныңа алатыныңды түсің - дейді ол Оранскийге. - Сен ең қатерлі соғысты шақырып отырсың... Саған қарсы қыздардың, балалардың, қала турғындарының елігі өзен болып ағады. Егер кімнің бостандығы үшін қолыңа қәру алғаныңды білмесең, олардың еліміне сен қорқынышпен қарайтын боласың. Ад егер сен жасырын: езімнің қара бәсымның аман қалуы үшін алдым! - деп жауап берсең. сенің жан дүниең не болмақ?» Бірақ, Оранский испандықтардың ниеттерін жақсы түсінді. Оның қашуы саяси қажеттілік болды. Ад герцог Альбағә барған Эгмонт түтқындалып өлтіріледі. Сонымен. Оранский жақсы саясаткер. Эгмонт -ештеңеге де жарамсыз болып шығады. Тарих Оранскийдің жаңылмағанын жақтап жазды. Онда Гётенің басты кейіпкері неге граф Эгмонт? Мұның - екі жақты мәні бар. Гётеге Оранскийдің төңкерісшілдігінен гөрі. Эгмонттың либерализм! жақын. Эгмонттың тулгасын жәсауда Гётенің тек саяси бітімгершілігін ғана емес, ең алдымен біз «Эгмонтта» Гётенің - гуманист екенін кереміз. Ол да Лессинг сияқты, халық буқәрасының зорлық-зомбылыққа қарсы туруға қабілеттілігі, халықтың адамгершілік қасиеті қаншалықты ескеніне тәуелді екенін біледі. Эгмонт халық үшін қадір-қасиеттің. ар-намыстың, руханилықтың үлгісі болды. Егер Эгмонт болмаса. Оранский де керек болмас еді.

1775 жылы Гёте герцог Карл Август Саксен Веймарскийдің шақыруымен Веймар-га кешіп келіп, көп кешікпей ол бірінші министр болды, Гёте өміріндегі Бұл өзгеріс оның көзқарасындағы эволюциямен байланысты еді. Ол Веймарға келгеннен кейін бірнеше жыл бойы ешнәрсе жазбады. Тек Италия ғана оны қайта шығармашылыққа әкелді, ол онда «Эгмонтты» аяқтады. сонымен қатар. Веймарда уақыты болмаған көптеген шығармаларды дүниеге әкелді. Бұл туындылар қурылымы жағынан «Гёцтан» ғана емес, «Эгмонттан» да өзгеше болды.

Гётенің «Фауст» пьесасын оның шығармашылығының белгілі бір кезеңіне жатқызу қиын. Гёте «Фаустқа» бүкіл өмірін арнаған. «Дәуыл мен шабуыл» кезеңінде-ақ «Фаусты» жазу туралы ой келіп, 1790 жылы бірінші бөлімнен үзінді жарияланған уақытпен екінші бөлімнің (1832) аралығында қырық екі жыл өткен. Гёте трагедиясының басты кейіпкері - өмірде болған тулға. Реформалау жылдарымен Шаруалар соғысы кезінде Германияның қаләлары мен ауыпдарында доктор Фауст деген атпен біреудің жүргені мәлім. Оны ғалым-дәрігер. табиғат зерттеуші немесе шебер көз бояушы болғандығын тап басып айту қиын. Дегенмен де, ол хзлық санасына үлкен эсер қалдырған. доктор Фауст аңыз кейіпкеріне айналып кетеді. Фзуст туралы жазу кәптеген ағартушылардың арманы болғаң бірақ Бұл оқиғадан керкемдік мазмұны терең шығарма жасау тек қана Гётенің қолынан келді.

Ол адам және элемді тану, табиғаттың қупияларын уғынып, одан өэ орнын табуға умтылыс сияқты орасан курделі аспектіні қабылдап, оны Ағартушылықтың иегізгі идеясы етіп жеткізе білді. Фауст «бір адам бейиесіндегі бүкіл адамзаттың жиыһтығы» (В.Г.Белинский), сондықтан да Фауст өміріндегі әрбір эпизод символды. Белинскийдің сөзімен айтқанда, «Фаустта» «Германияиың өткен және қазіргі жуз жылдықтың басындагы философиялық қозғалысы айқындалған», сонымен қатар Гете «неміс қоғамының сол заманғы өмірін толық бейнелеген».

Мефистофель өз мақсатына қол жеткізу ушін Фаустца шаттық сезімін береді. Гретхенмен танысуға көмектеседі. Мефистофель ойләғандай емес, Фаусттың ішкі рухани әлемі терең. Фауст бейкунә, пәк қызға шын ғашық болғанымен, ол Гретхенмен қалмайды. Әйткені, ол үлкен әлемнің кішкентай да бір белігін әлі танып, білген жоқ. Екіиші бөлімде Фауст мемлекеттік қызметке араласып. соғысқа қатысады. Фауст барлық сәладан өмірдің мәнін іздейді. Әрдайым бір нәрседен көңілі қалады. Тек трагедия соңында өмірдің мәні - емір үшін күресте екенін түсініп, емір мен еркіидік үшін күресін әр күн сайын қайтә жаңаргып отырады.

Гёте тек драматург қана емес, сонымен қатар тәжірибелі театр қайраткері. Ол 1791-1817 жылдар аралығында Германияның театр өнері тарихының бетінде елеулі Іэ қалдырған Веймардағы сарай театрына жетекшілік етті.

ШИЛЛЕР

Германияда Ағартушылық дәуірде драматургиялық қабілеті Гётемен деңгейлес Иоганн Кристофор Фридрих Шиллер болған. Оның ата-тегі (әкесі жағынан да. шешесі жағынан да) наубайшылар болды, бірақ әкесі шіркеу шаштаразынан "хирургиялық внерді^:' оқып. жәстык, өмірін фельдшер ретінде әскери жорықтарда өткізеді. Кеп кешікпей ол Вюртемберг герцогтығында әскери қызметке орналасып, капитан шеніне дейін көтеріпеді.

Шиллер он уш жасқа толғанда ашылғәнына кеп бола қоймаған "Карл Академиясының¹' эаң факультетіне өз еркінсіз түседі. Академия тәртібін түрме казармасыныңтәртібіндей деп айтуға болатын еді. Тіпті мүндағы тәрбиеленушілердің ата-аналарымен кездесуі тек қана күзетшілердің қатысуымен руқсат етілді. Заң факультетінде Шиллертабысқа жете алмады. Медициналық факультет ашылғаннан кейін сонда ауысып. бітіргеннен соң полкқа емші болып тағайындалады.

"Қарақшыларды" жазуды Шиллер Академияда оқып жүргенде бастады Жазылып болған сахналарды ол түнгі уақыттардә жолдастарына сабақ ретінде оқып беретін. Олардың мінез-қулықтары пьесаның кейбір кейіпкерлеріне негіз болды. Шиллер 1781 жылы шекарамен көршілес герцогтық Мангеймге қупия түрде өтіп. сол жердің театрына пьесасын усынды. 1782 жылы қаңтарда болған премьера Шиллердің салтанатты мерекесіне айналды. Бірәқ Герцог оны руқсатсыз кетіп қалғанымен қоса, жазушылық өнері үшін де жаэалады. Шиллер дереу абақтыға кәмалып, оған медициналық дүниелэрден басқә шығармалар жаэуга іыйым салынды.

Шиллердің абақтыда бастагі жазған "Фиеско қастандығы" мен "Зүлымдық пен махаббаты" (бірінші нүсқадә "Луиза Миллер") Карл Евіенийдің қуғынына түспей тұрғанда-ақ қойылған болатын. 1784 жылдың 11 қаңтарында орташа табыспен "Фиеско қастандығы", сол жылдың 15 сәуірінде "Зулымдық пен махаббат" көрсетілді, Соңғы пьеса үлкен жетістікпен журді. Бұл Шиллер тағдырындағы кутпеген жағдай еді. Бірақ мундай пьесаның қойылуынан театр директоры әлердей қорқып, Шиллер Мангеймнен кетуге мәжбур болды

Шиллердің ертеректе жазған пьесаләрында "Дауып мен шабуылдың рухы" әртүрлі керінді Барлығынан мықты "Қарақшыларға¹ кәптеген оқиғалар желісі негіэделген. Штюрмерлер тарихын суреттейтін "Фиеско қастандығының" қызу екпініне қарағанда, бүл жерде драматургтің парасатты сыни ақыл-ойды керсетіп турғаны анық. "Зүлымдық пен махаббатта" қуштарлық пафос қайта орын алғанмен, Бұл қуштарлық лессингтік шындық негізінде өріс алды. Мінездерді психологиялық турғыда өңдеп-жасау реалистіктің бастамасы болып табылады. Осы "Зүлымдык пен махаббаттан" Шиллердің ағартушылық реализмге қарай шығармашылық жолы басталады.

"Қарақшылардың" оқиғасы XVIII ғасыр әдебиеті мен драматургиясы үшін қарапайым болды, Ағайынды екі жігіттің қақтығысы Фильдингтің "Том Джонсынан", Фаркердің "Егіздер-бақталастар", Шериданның "Ғайбат мектебі" және басқа да көптеген шығармаларынән алынғак Әйткенмен Шиллерде екіжүзді арам, жақындарының өзіне деген ықыласын теріс пайдаланатын Франц Моор, ал екіншісі адал да албырт. оқиға барысында қуғынға ұшырау жагдайына тап болған Карл Моор деген ағайынды жігіттердің тарихы суреттеледі. Карл Францтың жала-өсегінен әке ықыласы мен мурагерліктен айырылып, қарақшы болып кетеді. Ол еэінің тонаушылар тобымен халыцты қанаушыларға қорқыныш алып келді. Олар үнемі байлардан жиналған түсімді кедейлерге үлестіріп жүреді.

Мейірімді қарақшы туралы халық аңызы Бұл жерде барлық заңды аяққа таптаған еркін тулганың штюрмерлік идеалымен байланысқак Тартыстың осындай түрін үй-ішілік ортага ауыстыруды көздеп, Шиллер ағартушылық дәуірден Шекслирге қайта оралады Күрделі және ауқымды мағыиаға ие болған екі жігіттің тартысы "Король Лирді" еске түсіреді. Әйткенмен де Шиллер нақты әлеуметтік ой қозғайдьі- Бұл пьесадағы зулым Франц Моор "Король Лирдегі" Эгмонт Глостер тәрізді ашкөз атаққумар емес. Ол - феодалдық қанаушылардың өкілі. АдамдыҚ көзқараспен қарағанда Франц Моор - эұлым, әрі қылмыскер. Бірақ феодалдық қоғам көзқарәсында ол - өз қуқығын жүзеге асырып жүрген адам. Демек, қылмыс жайлаған қоғамының заңдарын жоймай турып, адамдық қасиетке баға беруге болмайды. Өзге заң күшімен бекітілген соғысқа үндеу - "Қарәқшылар" пьесасының негізгі пафосы. Пьесалар басылған екінші кітаптың алғашқы бетінде Шиллердің "Жендеттерге!" дегөн жәуынгерлік ұранды жазуы бекер емес.

Төңкеріс тақырыбы Шиллерді үнемі тартып отырды. Сол тацырыпқа арналған "Вильгель Телльмен" (1804} оның барлық шығармашылығы байланысты болды. Алайда. "Қарақшылар" төңкеріс туралы ойды көрсетіп қана қоймай, сол төңкерістік әрекетке ерекше рух бердІ. Бұл пьесаның тақырыбы төңкерістік театр жарқағазына (афиша) сән мен әдемілік беретін болган. 1789-1793 жылдардағы төңкеріс кезінде Шиллерді француз көрермендері осы "Қарақшылар" (қайта өңделген нұсқасы) арқылы таныды. Конвент қаулысымен Шиллерге 1792 жылдың 26 тамызында "Француз Республикәсының Қүрметті азаматы" атағы берілді. Бұл қаулы "өзінің жәратылысымен, батылдығымен халық азаттығына куш салған, сондықтан ол Францияға жат емес" деген мәтінде жазылды. "Қарақшылар" Шиллердщ басқа да шығармалары тәрізді бурынға КСРО -да төңкеріс уақытының алдында, Ұлы Қазан төңкерісі және азаматтық соғыс жылдарында үлкен табыспен жүрді.

Бұл трагедияның саяси мазмұны орасан зор. Бұл жерде феодалдық қысым нақты түрде көрсетілген. Жоғары лауазымдылар қылмыс арқылы, яғни адамды үс-тап алып. өздерінің мүддесі үшін шайқасуға әскер қатарына жіберу арқылы жетіс-тікке жетіп отырады. Ол уақытта тыныш өмір үшін нақты заңдар болмады. Деспо­тизм мен жендеттік үғымь[ әдетке айналды. Адамдық қасиет жойылып, мүлдем қулдырап кетті.

"Махаббат пен зулымдық" Лессингтің "Эмилия Галотти" пьесасы желісімен жазылған тәрізді. Пьеса адамның жеке тағдырына деспоттық биліктін килігуі, жеке түлғаның қуқығына жасалған қастандық турәлы. Басты қаһарман Луиза Миллер бейнесі лессингтік Эмилия Галоттиді еске түсіреді. Десек те. осы бір орасан шығармәшылық қадамның өзі Германияға ағартушылық реализм алып келді. Пессингтің жауыздармен күресетін трагедиясында оның басқа шығармаларына қарағанда өмірге деген сенім аз болды. "Зүлымдық пен махаббат" Шиллердің "Мария Стюартқа" дейін жазылған пьесаларының ішіндегі әлеуметтік және психологиялық тұрғыдан алғандә шыншылдық пен әділдікке қурылған.

Шиллер өз трагедияларында немістердегі мәселелерді жалпыеуропалық жағдайда көрсетті. Фердинандтың еуропалық және немістік екі жағдайы бүл образдың ішкі тартысын айқындайды. Фердинанд трагедиясы - бір жағынан алып қарағанда оның негізгі өкіл екенін кеш тусінген барлық штюмерлердің трагедиясы.

Соған қарамастан Шиллер шығармашылығында Бұл төңкеріс айқын суреттелді. Төңкеріс оның ойшыл-суреткер ретінде танылуына мүмкіндік берді. Оның шығармаларынан романтикалық қаһармандар маңызды орын алды. Шиллер халық жеке түлғадан түрады, әрбір адам асқан қызу екпінмен шынайы сезімге ие бола алады деп сенді. Осындай мәселелер Валленштейндегі Отыз жылдық соғыстың қолбасшысы туралы трилогиядә: "Валленштейн лагері" (1798), "Пикколомини" және "Валленштейн өлімі" (1801) мен "Вильгельм Телльде" (1804) көтерілді.

Шиллердің ағартушы-реалист ретіндегі үлкен жетістігі - "Мария Стюарт" трагедиясы (1800). Мүнда неміс драмасының жаңа ғәсыр алдындағы керемет табысы байқәлады. Шиллер "Мария Стюартты" аналитикалық (талдау) драма деп атады. Автор оқиғаның барлық желісін көрсетпейді, тек олардың нәтижесіне талдау жасайды. Пьеса оқиғаның шексіз шарықтәу шегін бейнелейді. Мүндәй шығарманың үлгісі "Эдип патша" деп шешті драматург. Ол бірақ Софокл трагедиясының сыртқы формасын дәлме-дәл беруді көздемеді, антикамен әуестену оған психологиялық трагедияның жаңа түрін жасауға көмектесті.

Сахнапық өнер

Гёте мен Шиллер неміс театрын бурынғы қалпынан біршама өзгеріске үшыратты. Неміс театры Каролина Нейбер кезеңінен Гёте мен Шиллерге дейін дейін ұзақ жылдар даму устінде болды.

Өзінің тууына Каролина Нейберге борыштар Лейпцигтік мектеп Германияда сахналық өнердің пайда болуына өз серпінін берді. Ғасыр ортәсындәғы неміс актерлерінің біразының шығармашылық жолы Нейбермен байланысты болды. Классицистік шынығу оларға септігін тигізді. Жүйе, шеберлік, рөлге баса назар аудару Лейпцигтен шыққан актерлерге тән қасиет болатык Алайда мүндәй классицизм уақыт өте келе оларды қызықтыруын тоқтатты. Бұлардың барлығы реализмге біршама жақындай түскен еді.

Нейбер антрепризасының соңына қарай Иоганн Фридрих Шенеман басқарған атақты труппа дүниеге келді. Ол өзінің қарсыласы Нейбердің заңдылықтарын устанды, бірақ оның труппасында актерлік ойын сипаты өзгеріс үстіндө болды. Актерлер көбінесе қарапайымдылық пен шынайылыққа бас үрды, ал репертуар ағартушылық реализм шығармаларымен толықтырылды. Мундай өзгерістерді көрермен жылы қабылдады. зал әрқашан толып отырды. Шенеман актерлердің ақша табуынә кедергі жасамады. Ол актерлерді ете сәтті тапқан болатын. Бәлкім, Бұл сәттілік ол үшін әділ болмаған болар (Шенеман езінің сараңдылығымен ерекшеленетін), алайдә ең мықты деген актерлер үзақ уақыт болмаса да Шенеманға жүмыс істеген еді.

Солардың ең атақтысы Конрад Экгоф (1720-1778) труппада он жеті жыл қызмет атқарды. Мүны түсіндіру қиын емес: ол труппаны басқару ісімен айналысты, сонымен қатар адами жағынан кірпияз емес еді. Ол етік жасау арқылы күн керіп жүрген қала қарауылының баласы, актер болғанға дейін кеңсе хатшысы болып қызмет атчарған. Теәтрға ол бүған дейін (смерлікпен айналысқан Софи Шрёдермен келді. Бірақ бір жылдан соң Шредер театрдан кетіп қалады. Ал Экгоф сонда қалып, тез арада труплада улкен актер ретінде аты шығады. Экгофтың сыртқы келбеті онша тартымды болған жоқ. Ол жетістіктерге өз акылымен. өнерімен және еңбексүйгіштігімен қол жеткізді

Экгоф Лессингтің жақын досы әрі пікірін бөлісушісі еді. Оп тек рөлді жасап қана қоймай, оның қалай жасалғанын түсіндіре алатын. Актер 1753 жылы театрда «Театр өнері академиясын» құрды. Мұнда репертуар талқыланып, актерлік шеберлік сабақтары өтетін. этикалық сурақтар шешілетін семинарлар өткізілетін Өкінішке орай, он уш ай өмір сүріп академия құлады. Соған қарамастан Германияда осындай дуниелердің игі бастамасы болып, одан әрі өз жалғасын талты. Содан бері Экгофты неміс актерлік өнерінің әкесі деп атайды. Экгоф ете жан-жақты актер болатын. Ол трагедиялық жәие комедиялык, рөлдерді бірдей жақсы ойнайтын, ол әр кейіпкерге терең уңіліп мінез ерекшелігін қарапайымдылықпен шебер ойнап шығатын.

Экгоф сезімтал актер болды ма? Олай емес. Дәлірек айтқанда оның сезімі рационалистік бағыттағы актер тәріздес өэ-эзін қойған жағдайлардан туындады. Лессингтің «Гамбургскі драматургиясында» мундай актерлік сезім жайында айтқан пікірлері, әлбетте. Экгофқа байланысты еді.

Лессинг пен Экгофты тағдыр 1767 жылы Гамбургте жүздестіргон болатын. Бүл Экгофтың Шенеманнан кеткеніне он жыл болған шақ еді. Ол жылдары Экгоф қызмет атқарғән театр ұжымдарының ішіндегі ең ірісі оның Шенеман труппасынан шыққан жақын досы Конрад Аккерманның (1710-1771) жеке труппасы болатын. Орыс армиясының бұрынғы солдаты, кейіннен көрермендерді әдемілікпең бәтырлық кескін-келбетімең ашық даусымен таңқәлдырған актер еді. Оп гіпті театр кэсіпкері ретінде де танымал болатын 1747 жылы ол өэ труппасымен Ресейге барып, онда бес жыл турақтайды. Кейін бүкіл Германияны шарлап, 1764 жылы Гамбургке келіп то^,тайды. Онда Аккерман жаңа театр ғимаратын салып, кеңінен жұмыс жасап, ақыр соңында сазға отырады.

Сол кездері театр қайраткерлері мен актерлер Гамбургте Ұлттық театр ашуды уйғарады. Оларда ғимарат та, құрамында Экгоф бар керемет труппа да болды, тек қаржы болмаған еді. Ақша табуға жазушы Иоганн Фридрих Левен бел буады. Ол гамбургтік он екі көпесті театрды жәрдем әкшамен қамтамасыз етуге қол жеткізеді. Алайда театр табыстән гөрі шығын көл әкелгендіктен көпестер жәрдем ақша төлеуден бас тартады. Бір жылдан аса уақытта әрі бай, әрі тәуелсіэ Гәмбургтің өзінде екі театрлыц ужым өз жумысын тоқтатады.

Неміс театрының тарихындағы жаңа кезең атақты актер әрі режиссер Фридрих Людовик Шрёдердің (1744-1816) есімімен тығыз байланысты. Ол сол баягы 1740 жыль: Экгофпен Шенеман трупласына келіп. бір жылдан сон онан кетіп қалған Софи .Шрёдердің баласы болатын. Жылдар өте келе Бұл актриса тағдырында біршама өзгерістер болғак Ол Адазрманға турмысқа шығып. онымен Ресейде болады, кейіннен оләр Кёнигсбергте турақтауды ойласгырып, ыңғайы келмегендіктен Гамбургке көшеді

Бұл өнер оған 1759 жыпь: ө? отбасын букіл Германияны шарлап іэдеген кезінде септігін тигізді Акробатика мен эквилибристика арқасындэ күн көріп. узақ уақыт дүние шарлаған он бес жасар бала ез отбасын Швейцариядан іздеп тауып. актер болады.

Дрәмалық рөлдер Шрёдерді аса қызықтырмайтын. Ол тез арада пантомима актері, комиктік би шебері ретінде танылды. Жан Жорж Новер (1727-1810) атақты француз балетмейстері, хореография енерінің реформаторы әрі теоретигі) балетімен танысу өзін қоюшы ретінде бағын сынап көруге итермелейді. Оған драмалық рөлдерде ойнауға тура келді, әсіресе комедиялық және фарстық рөлдерді сәтті шығарды. Алайда Шредёр Бұл рөлдерден уялатын. Сонда да оған актер болуга тура келді. 1771 жылы Аккерман дүниеден өтеді. Жиырма жеті жасар Шрёдер Гамбург театрының директоры болып, 1780 жылға дейін басқарды. Бұл Шрёдердің ((бірінші гамбурп ік антрепризасының» уақыты, оның дарынының жан-жақты толық ашылған шағы еді.

Оған қоса сол уақытгың жағдайы да септігін тигізген еді. Ол кездері Лессингтірі болатын. Гетёмен қатар «Дауыл мен шабуыл» драматургтері жаэа баста*ан. Дәл осы штюрмерлер Шрёдердін, назарын Шекспирге аудартты. Кейін ол Шекспирді неміс сахнасында бекіткен болатык Бұл Шрёдердің еңбегі сіңген туындыларының бірі болды. Ол өз театрында «Гамлетті» қойды (Гамлет рөлінде И.Брокман). Спектакль аса ірі табысқа ие болып, көрермендерді Шекспирдің келесі «Отелло», «Макбет», «III Ричард», «Король Лир», «IV Генрих» т.б. Шығармаларына деген қызығушылығым арттыра түсті.

Шынына келгенде, Шрёдер ез заманынан аса алмады: ол Шекспирді артық трагизм мен сайқымазақтар сахнасынан тазартылған өзіндік жеке проэалық өңдеумен қойды. Мундай трагедия мен комедияның араласуы XVIII ғасырда мүмкІн емес болып көрінетін, бұған тіпті Дидроның өзі қарсы шыққан болатын Шрёдердің театрды басқәрған қалған екі кезеңі (-<екінші гамбургтік антреприза» (1785-1797) және «үшінші гамбургтік антреприза» (1811-1812) неміс театры үшін үлкен эсер қалдырмады.

Актер ретінде де, режиссер ретінде де Шрёдер өз ғасырын нақты керсете алды. Лессинг теория жүзінде неміс өнері рухы жағынан француздарға қарағанда ағылшын өнеріне жақын екендігін дәлелдеу устінде еді. Шрёдер ез шығармашылығы арқылы мұны көрсете білді. Ол трагедиялық рөлдерді ағылшын актері Маклин тәрізді гротескілі комедиялық ойын мәнерін уйренгеннен кейін ғана сомдай бастады. Бұл Шрёдердің ағылшын өнеріне жақындай түсуіне себепкер болды. Сонымен қатар Шрёдердің репертуары, әсіресе шекспирлік шығармалар да септігін тигізген еді. Ол ез релдерін қолы қалт ете қалса шекспирлейтік Тіпті, замандастары оның Шиллерлік II Филипп шекспирлік образ тәріздес деген екен.

Шрёдер өнерінің негізі Гаррик тәрізді ағартушылық реализмге жақын болатын Ол өз ойынынан «сезім мен сана үйлесімділігін» іздеді және де Шрёдер ез темпераменты бақылауға шебер еді. Ал оның темпераменті тасқчндап жататык Шрёдердің «Король Лирдегі» Гонерильямен бірге болатын сахнасын оның замандасы былай суреттейді: «Мұның әсерлілігі соншалық, тіпті веналық Бургтеатрдың Гонерилья рөлін сомдаушы актриса өз урпағының болашағы үшін қорқып, Шрёдермен ойнәудан бас тартады».

Шрёдер рөлдің жеке даралықта болуын бірінші мақсат етіп қоятын. Ол «Мен әр релге тиесілі нәрсені асырып та емес, жеткізбей де емес, тура бергім келеді. Сондықтан олардың әрқайсысы бір-біріне үқсамайтын өзіндіч ерекшеліктерге ие болады» дейтін.