ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ, ӘДІСТЕМЕСІ МЕН БАҒДАРЛАМАСЫ

Зерттеу жұмыстары Түркістан облысы, Ордабасы ауданы, Қызылжар елді мекенінде жүргізілген болатын. Топырағы ашық боз.Мақтаның "Пахтарал-3044" сорты егілген.

"Пахтарал-3044" сорты 1992 жылы Мақтарал тәжірбие станциясында шығарылған болатын. Бұтағының биіктігі 115-120 см көлемінде. ­Қауашығы ірі. Тұқымы ірі, ашық-қоңырқай түсті. 1000 дана тұқымының салмағы - 124г. Бұл мақта сортаның орташа өнімділігі 34-36ц/га құрайды.

Зерттеу нысаны ашық боз топырақ пен мақта дақылы.

Тәжірбие кезінде төменде көрсетілген ауыспалы егістіктер зерттелген болатын.

1.Мaқтa- жоңышқa ayыспалы егісі:

• 
  3 жыл жoңышқa: 3 жыл мaқтa (3:3 схемасы) - мақта дақылының үлесі 50%, 6-танапты ауыспалы егіс жүйесі (3 сурет)
  

• 
  2 жыл жоңышқа: 1 жыл мақта (2:1 сұлба), мақтаның үлесі - 33,3%,3 танапты ауыспалы егістік жүйесі (4 сурет)
  

Бақылау мақсатында тыңайтылған және тыңайтқыш жүйесі берілмеген мақта дақылы алынған болатын.

Тәжірбие жұмысы үш қайталанымды, бөлінген мөлдек көлемі 350.

Дипломдық жұмысты орындау мақсатында мақта дақылының 3 танапты мақта-жоңышқа ауыспалы егістігі мен мақта моно (дара) дақылы таңдалып алынған болатын.

Тәжірбие барысында ауыспалы егістіктерден топырақ үлгілері алынып, олардың құрамы төменде көрсетілген әдістер бойынша анықталған болатын:

• 
  топырақ қабаттарының гранулометриялық құрамын Н.Качинский әдісі бойынша;
  
• 
  көлемдік салмақ Н.Качинский әдісі бойынша;
  
• 
  гумус мөлшері В.Тюрин әдісі бойынша;
  
• 
  азотты нитрат Грандваль-Ляжу әдісі бойынша;
  
• 
  жылжымалы фосфор Мачигин әдісі бойынша;
  
• 
  тамыр қалдықтары мен аңыздар Станков әдісі бойынша;
  

Кесте 4 - Органикалық пен минералдық тыңайтқыштарды енгізу уақыты мен мөлшері:

Мақта дақылының негізгі вегетациялық кезеңдерінен өсімдік үлгілері төменде көрсетілгендей алынған болатын;

• 
  Тәжірбиедегі барлық нұсқалардан, көлемі 5() екі алаңнан мақта дақылының өскіндері есепке алынды;
  
• 
  мақта дақылының өніп-өсуін анықтау үшін әрбір шағын аумақтан 25 өсімдікке фенологиялық байқау жұмыстары жүргізілді;
  
• 
  барлық тәжірбие нұсқаларынан өсімдіктің өніп-өсу кезеңінің соңында өсімдіктердің жиілігі анықталды;
  
• 
  әрбір мақта дақылын термес бұрын өсімдіктің 50 қауашағынан бір қауашақ ұлпасының салмағы есепке алынды;