Дәріс Генетика пәні. Қысқаша даму тарихы. Генетиканың зерттеу әдістері. Дәрістің мақсаты
Хромосомалардың құрылысы және функциясы
жүктеу/скачать 1,35 Mb. Pdf көрінісі
|
Краткий конс.лек. genetics
| Хромосомалардың құрылысы және функциясы
Жоғарыда атап өткенiмiздей, әрбiр ядрода хромосомалардың тұрақты саны және олардың әрқайсысының өзiне тән генетикалық мәнi болады. Әрбiр хромосома хромонема деп аталатын ДНҚ жiпшесiнен тұрады, ол жiпшенiң бойында тiзiлген моншақ сияқты құрылымдар - хромомерлер орналасқан. Хромосоманың мiндеттi түрде болатын құрылым ерекшелiгiне бiрiншi бунақталу (перетяжка) жатады, ол хромосоманы екi бөлiкке бөледi. Бiрiншi бунақталудың iшiнде ерекше түзiлiс - центромера болады, ол хромосомалардың митоздық таралуында маңызды роль атқарады. Центромера метафазадағы хромосомалардың пiшiнiн анықтайды. Егер центромера хромосо-маның ортасында орналасса және хромосоманы тең екi иыққа бөлсе, онда хромосоманың құрылымы X- тәрiздес болады, оны метацентрлi хромосома деп атайды. Центромера хромосо-маны тең екi иыққа бөлмесе, ондай хромосомаларды акроцентрлi хромосомалар деп атайды. Егер центромера хромосоманың ұшына өте жақын орналасса және хромосома иықтарының бiреуi ғана анық көрiнсе, оны телоцентрлi хромосома деп атайды. Клеткалар бөлiнгенде хромосомалардың морфологиялық ерекшелiктерi өзгермей сақталады. Клетка бөлiнер алдында әр хромосома да бөлiнедi. Бұл процесс ядродағы хромосомалар санының екi еселенуiне әкеледi. Сомалық клетка ядроларындағы ДНҚ-ның мөлшерi жыныс клеткаларының ядроларына қарағанда екi есе көп болады. Клеткалардың бұл екi типi бiр- бiрiнен хромосомаларының саны бойынша ажыратылады. Жыныс клеткаларындағы хромосомалардың саны гаплоидты деп аталады және «n» белгiсi арқылы белгiленедi. Көп клеткалы организм денесiнiң сомалық клеткаларында хромосомалардың саны екi есе көп болады, және жүктеу/скачать 1,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|