91.«Ер Төстік» ертегісіне талдау жасау
«Ер Төстік» – қазақ батырлық ертегілерінің ең көне үлгісі. «Ер Төстікте» ерте дәуірдегі халықтың мифтік танымы, ырымдары мен әдет-ғұрыптарының бәрі бар.
Тақырыбы: Төстіктің басынан кешкен сан алуан ерлік оқиғалары
Авторы: халық
Ертегінің түрі: Қиял-ғажайып ертегісі.
Себебі, ертегіде ғайыптан туу мотивіне тән элементтер көптеп кездеседі:
1)Төстіктің ай сайын өсуі.
2)Перінің қызы, Жалмауыз кемпір, Шойынқұлақ, Таусоғар, Желаяқ, Саққұлақ, Баукеспе ұры, Көреген, Көлтауысар, алып қарақұс секілді кейіпкерлердің кездесуі.
3)Шалқұйрық атқа тіл бітіп, сөйлеуі.
4)Төсіктің жер асты әлеміне түсуі.
Шығарманың композициялық құрылысы:
Оқиғаның басталуы:
Төстіктің дүниеге келуі.
Оқиғаның байланысы:
Жұтта жоғалған ағалары туралы естуі.
Оқиғаның дамуы:
Ағаларын іздеп шығуы.
Оқиғаның шиеленісуі:
Ерназардың Сорқұдықтың басына қонуы. Төстіктің жер астына түсуі.
Оқиғаның шарықтау шегі:
Шойынқұлақ пен Ер Төстік.
Ертегідегі кейіпкерлерге талдау:
Ер Төстік - Бас Кейіпкер
Ерназар- Ер Төстіктің əкесі
Кенжекей - Ер Төстіктің жары
Перінің қызы Бекторы - Ер Төстікке ғашық болған қыз
Жылан Бапы хан - жер астындағы орданың ханы
Темір хан - жылан Бапы ханмен араз хан
Кеще хан - Темір ханның қызын алмақ болған хан
Шойынқұлақ - жалмауыз кемпірдің ұлы
Күңке - Шойынқұлақтың жары
Қосалы кейіпкерлер:
Желаяқ, Саққұлақ, Таусоғар, Тау көшірер, Көлтауысар, Көреген
Ер Төстіктің мінген тұлпары - Шалқұйрық
Түйесінің аты - Құба інген
Төбенің басы - Сорқұдық
http://emirsaba.org
Достарыңызбен бөлісу: |
