3) адамды және табиғатты қайта өңдеуші өндіргіш күш;
4) арнайы институт (институт түсінігіне тек жоғары оқу орны емес, сонымен қатар ғылыми қауымдастықтар, академиялар, лабораториялар, журналдар және т.б, жатқызылады) (Жаратылыстану концепциялары, Р.А.Мирзадинов. Алматы, 2004).
Ғылым объектісі – ол адамзат тарапынан жасалғандардың барлығы әлемнің құрылысы мен жердегі тіршіліктің пайда болуынан бастап қоғамдық өмір мен жеке ғылымның проблемелерына дейін.
Ғылым объектісі – ол адамзат тарапынан жасалғандардың барлығы әлемнің құрылысы мен жердегі тіршіліктің пайда болуынан бастап қоғамдық өмір мен жеке ғылымның проблемелерына дейін.
Ғылым мақсаты – жаңа білім алу мен оны әлемді меңгеру практикасында қолдану.
Ғылымның ерекшелігі – ғылыми білімнің ақиқаттылығын дәлелдеу.