Лонгитютті тәсіл көбінде “ұзақ бақылау” деп аталынады. Бқл жерде бір баланың ұзақ уақыт аралығындағы дамуы бақылауға алынады. Бақылаудың мұндай типі әлдеқайда жұқа тенденциялардың дамуын, “көлденең кесуді” қамтымайтын белгілі бір аралықта қтетін өзгешеліктерді айқындауға мүмкіндік береді. - Лонгитютті тәсіл көбінде “ұзақ бақылау” деп аталынады. Бқл жерде бір баланың ұзақ уақыт аралығындағы дамуы бақылауға алынады. Бақылаудың мұндай типі әлдеқайда жұқа тенденциялардың дамуын, “көлденең кесуді” қамтымайтын белгілі бір аралықта қтетін өзгешеліктерді айқындауға мүмкіндік береді.
- Тәжірибе балалармен белгілі бір жағдайда жүргізіледі. Айқындау тәжірибесінде баланың нақ осы шақтағы өзіне тән даму деңгейі мен ерекшеліктері түсіндіріледі.
- Жобалық әдіс оның негізі – проекция принципінде қаланған, бұл - өзіне қажетті меншігінің, сапасының, көңілінің басқа адамдарға ауытқуы. Бала, өз тәжірибесінен шыға отырып, өзінің қамқорлығымен үлесін бере отырып, күңгірт пішінде бейнеленген суреттерге (апперцептивті тематикалық балалар тестінің түрі) қарап, олар туралы айтып береді.
- Балалардың бала-бақша тобындағы немесе мектеп сыныбында бір-біріне көңіл бөлуі социометриялық әдісті анықтауға мүмкіндік береді.
- Топтастыру әдісі - арнайы шарттар жасау арқасында, психикалық функцияның даму динамикасы бақыланып отырады. Осындай жағдайда Л.С.Выготский бала ұғымдарының қалыптасу процесін байқады(тәжірибе – генетикалық әдіс).
- Құрсақтағы бала дамуы:
- Бірінші үш ай- сенсорлы күйзелістер, эмоцианалды күйлер қалыптасады, ана мен бала ана ағзасы арқылы қатынасады;
- Екінші үш ай – ана мен бала эмоциясы тәуелді, сыртқы қатты дабастарға әсер етеді, тақтильді стимулдарғажауап береді;
Үшінші үш ай – жүйке жүйесінің ерекшеліктері, қабілеттіліктері, психикалық ерекшеліктері қалыптасады, анасының дауысына, жүрек қағысына, әуендерге, ана тіліне әсер етеді, тағамдарға таңдамалылық танытады. - Үшінші үш ай – жүйке жүйесінің ерекшеліктері, қабілеттіліктері, психикалық ерекшеліктері қалыптасады, анасының дауысына, жүрек қағысына, әуендерге, ана тіліне әсер етеді, тағамдарға таңдамалылық танытады.
Туу дағдарысы - Туу барысы нәресте үшін қиын қыстау, өтпелі кезең, сондақтан ол туу дағдарысы деп аталады.
- Туу дағдарысының себептері:
- Физиологиялық (ана мен баланың ажырауы);
- Психологиялық (шартсыз рефлекстердің іске асуы);
Нәрестелік кезеңдегі психикалық даму - Нәрестелік кезең – нәрестенің алғашқы рет құрсақтан тыс өмірге бейімделуі, ұйқыдан сергектік сәттердің басымдылығы,көру, есту, шартсыз рефлекстерінің қолданысы.
- Естуі: 2-3 – аптада қатты дыбыстаға тынышталып, жиырыла қалады: 3-4 аптада – дәл осындай әсер адам дауысына байқалады; 3-5 аптада – айрықша түстерге көзін тоқтатады;
Нәрестелік кезеңдегі психикалық даму - Көру мен есту баланың қабылдау, түйсіне процесстерінің бастамасы. Олар доминанта теориясы арқылы іске асады.
- 1 айлық бала анасын көргенде көзін тоқтатады, қол аяғын тырбыңдатады, дыбыстар шығарады, күледі. Бұл “жандану кешені” деп аталады және нәрестенің сәбилік кезеңге өткені
Нәресте дамуының әлеуметтік жағдайы - Нәрестенің анасына қарап күлгені – психикалық дамудың әлеуметтік жағдайы қалыптасқанының көрінісі.
- Алғашқы айлардығы ересектердің қамқоры, эмоциональды қатынасы дамуға ықпал етеді.
- Нәрестелік кезең әрекеті – эмоционалды тұлғалық қатынас (М.И.Лисина).
Нәрестелік кезеңдегі жетекші әрекет - Ұстау;
- Жүру;
- Әрекеттері: заттарды орынынан қозқалту, заттарды манипуляциялау, қызметтік әрекеттер.
- Алғашқы сөз (нұсқаушы жестер түрінде).
- - сәбидің (0-1) балалық шаққа өту (1-3) кезеңі.
- мәні - бір жасқа дейін жалғасқан бала мен ересектің біртұтастығы осы кезеңде іштей ажырайды, балада: бала және ересек пайда болады.
- Себептері: ішкі және сыртқы;
- Көріністері: ересектің тыйымдарын аффективті әсер ету, бала мазасызданады, өзбеттілік танытады. Өз қажеттіліктерін қанағаттандыруға баланың мүмкіндіктері толық жетпеуінен көңіл күйінің түсуі.
ЕРТЕ БАЛАЛЫҚ ШАҚ - Ерте балалық шақта дамудығы әлеуметтік жағдайы;
- Ерте балалық шақтағы заттық әрекеттің дамуы;
- Ерте балалық шақтағы танымдық ірекеттің қалыптасуы;
- Ерте балалық шақтағы тұлғалық қалыптасу;
- Ерте балалық шақтағы тілдің дамуы;
- Үш жас дағдарысы.
Ерте балалық шақтағы танымдық әрекеттің қалыптасуы - Қабылдау;
- Көрнекі -әрекеттік ойлау(1-4 жасқа жейін жетекші ойлау тәсілі);
- Көрнекі –образдық ойлау (2,5 жастан 6,5 жасқа дейін жетекші);
- Өзіндік таным. Бала екі жаста айнадан өзін таниды →өзін ІІІ жақта атайды→өз атын айтады.
- Өзін - өзі бағалау. “Мен”, “мен жақса бала”, “мен жақсымын”, “мен үнемі жақсымын” т.б.
- “Мен өзім”. Өзбеттілік, автономиялық, кейбір жағдайларда ересектерге тәуелділік.
Ерте балалық шақтағы тілдің дамуы - Тіл дамуының бағыттары:
- Заттар мен әрекеттердің атауын білдіретін сөздерді атау;
- Сөйлеу тілінің дамуы. 1,5 жасар бала 30-40 сөзден 100 сөзге дейін атай алады, сирек қолданады. 2 жаста 300 сөзге дейін қолданады.
- Ана тілінің грамматикасын меңгеру.
Үш жас дағдарысы - Негативтілік – бала орындаудан бас тартқан әрекетіне негативтілік танытады.
- Қырсықтық – бала аса қажет болғандықтан емес, өз айтқандықтан айтқанынан қайтпайды.
- 3. Құнсыздану - әдеттегі нәрселердің құндылығын жоғалтуы.
- 4. “Асаулық” – нақты ересекке емес отбасылық заңдылықтарға қарсы келу.
- 5. Өзбеттілік – бала әрекеттерді өзбетті орындағысы келеді.
- 6. Қарсылық - -ата –аналарымен қақтығыстарда көрінеді.
- 7. Деспоттық - өз мінез құлғын өз шешеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
