– сурет. Эксперимент қорытындысы

Екінші тарау бойынша қорытынды.

Тәжірибелік бөлімде экспериментті үш деңгейде қарастырдық. Анықтау экспериментінде ата - ана мен жасөспірім арасындағы қарым-қатынасынта қақтығыс мәселелері бірнеше әдістемелер негізінде қарастырылды. Нақтылап өтсек: «Отбасылық қобалжуды анықтау» сауалнамасы.

Отбасылық социограмма» телімелі тесті. «Отбасында эмоционалды қатынасты анықтау» әдістеме. «Отбасылық серия» осы психодиагностикалық әдістемелер тақырып көлемінде қарастырылды. Нәтиже көрсеткіштері өңделіп, гистограмма мен диаграммаға түсірілді. Анықтау экспериментінде тәуелді топтар мен қобалжуы жоғары сыналушылар алынды.

Осы төмен көрсеткіштермен жеке және топтық әрі тақырыптық тренингтер қарастырылды. Соңында нәтижелі дәлелді көрсеткіштер алу мақсатында бақылау экспериментін жүзеге асырдық. Бақылау экспериментінде де екі тест ала отырып, ата-анамен жасөспірімдер арасындағы қарым-қатынастағы қақтығыс мәселелерін қарастырдық. Соңғы жетістікті салыстырмалы қарастырдық.

Қорыта келгенде түзету жаттығуларын жас және дара ерекшелігін есепке ал отырып жүзеге асыруда нәтижеге жетуге болатынын эксперимент арқылы көз жеткіздік. Осы нәтиже көрсеткішінен төмендегідей психологиялық ұсыныстар береміз.

1. 
   Жасөспірім мен ата-анасы арасындағы қарым-қатынаста тұлғааралық қатынасты үлкендер достық қатынасты орната отырып жетуге болады.
   
2. 
   Жасөспірімдерге «дос» деген сөзге түсінік берумен қатар дос табуға мүмкіндік туғыза білу .
   
3. 
   Жасөспірім мен ата –ана арасында қарастыратын шағым айту процесін ашық бүрде екі жақ бірге талқылайтын деңгейді меңгерту.
   
4. 
   Достық қатынасты біртіндеп көлемді тұлғааралық қатынасқа әкелдіру.
   

Отбасындағы ең басты іс-әрекет ол ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас. Қарым-қатынас — адамзат өмірінің аса маңызды және негізгі сферасы болып, соның нәтижесіде тұлғааралық байланыс орнығып, өзара мәміле қалыптасып дамиды. Қарым-қатынас дегеніміз өзара пікір алмасу, сезім әлемінде бірлесіп ләззат алу, қайғы, қуанышта ортақтас болу сенімді кең ауқымды эмоция спектрлерін қамтиды. Қарым-қатынас барысында екі не бірнеше тұлға арасында рухани әлем және ой-пікір, сана-сезім, мінез-құлық, қылық-жорықтар, келісім, не өзара түсіністік тұрғысында, не болмаса қақтығыс, талас-тартыс, қарама-қайшылық тұрғысындағы мәміле үрдіс іске асады.

Отбасылық қарым-қатынаста оның осы функциялары толық орын алады. Егер тартыс-талас, қарама-қайшылық, түсінбеушілік басым болса отбасында балаға дұрыс тәрбие беру мүмкіндіктері төмендейді.

Қарым-қатынасы бұзылған отбасыларына психологиялық және психотерапиялық көмек көрсетуге көптеген психотехникалар пайдаланылады. Отбасының екі тармағы — ерлі - зайыптылар мен ата - ана – бала қатынасы кеңінен қарастырылып, олардың ерекшеліктері, артықшылықтары және қиындықтары талданып, одан шығару жолдары көрсетілді.

Л.С. Выготскийдің, А.Н. Леонтьевтің, Д.Б. Элькониннің, Л.И.Божовичтің зерттеулерінде баланың тұлға ретінде дамуы тұлғалық жаңа қасиеттердің біртіндеп қалыптасуымен анықталады. 7-8 жасқа дейінгі кезеңді Л.И. Божович баланың «әлеуметтік индивид» ретінде қалыптасуымен байланыстырады. «Онда жаңа өмірлік позиция пайда болып, осы позицияны қамтамасыз етуші қоғамдық-маңызды қызмет қажеттілігі туады». 12-14 жасқа таман «нысананы көздеу қабілеттілігі» калыптасады, яғни саналы мақсаттарды анықтау және қоя білу, ал 15-16 жаста - «өмірлік болашақ» қалыптасады. Сондықтан да жасөспірім шақта отбасылық қарым-қатынастың психологиялық ықпалы аса зор.

Орындалған жұмыстың толықтығын бағалау. Магистрлік жұмысқа қойылған мақсат пен міндеттер толығымен орындалды. Алынған нәтижелерді білім беру мекемелерінде қолдануға болады.
Диссертацияның негізгі мазмұны мынадай басылымдарда жарияланды:

1. 
   «Отбасындағы қарым-қатынастың бала дамуына психологиялық әсері» // университеттің 75 жылдығына арналған «Жас ғалымдардың ғылыми мақалалар жинағы» (басылымда)
   
2. 
   «Баланың шығармашылық ойлауының дамуына отбасы қарым-қатынастарының ықпалы»//Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 20 жылдық мерейтойына арналған халықаралық ғылыми-практикалық конференция. «Тәуелсіз мемлекет құрудың Қазақстандық моделі: ерекшеліктері, жетістіктері, даму стратегиясы» 21 қазан, 2011 жыл (басылымда).
   

1. Изучить научную литературу по проблемам психологического вляния взаимоотношения в семье на развития ребенка;

• 
  выявлены теоретические основы правовой культуры учащихся;
  
• 
  выявлены возможности учащихся при формировании правовой культуры;
  
• 
  установлены уровни учащихся при правовом воспитании во внекласной работе;
  
• 
  разработана методика формирования правовой культуры учащихся;
  
• 
  выявлены направления внеклассной работы учащихся при получении правового воспитания.
  

• 
  должны проводится комплексные мероприятия для формирования у учащихся школ правовой культуры в Республике Казахстан;
  
• 
  определены отрицательные влияния девиантного поведения при формировании правовой культуры у учащихся;
  

1. 
   To study scientific literature on problems of a psychological influence of relationship in a family on the development of the child;
   
2. 
   To define psychological features, possibilities of influence of relationship in a family on development of the child.