Сабақтың тақырыбы : Ана тілінің қызметі Сабақтың мақсаты

а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу ;

ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу, халық даналығы,халық өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Орфография дегеніміз не?

2.Орфоэпия дегеніміз не?

3.Екпін дегеніміз не?

4.Сөз екпіні дегеніміз не?

Айтылуда тіркес құрамына енген сөздердің ара жігі үзілмей,бірігіп айтылады.

а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққабаспай мәртебесін биік ұстау жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу ;

ә) Әр оқушының өзіндік ой – қиялына ерік беріп,өзінше ой қорытуға,ой түюге баулу,шығармашылық жұмысқа жұмылдыру арқылы таным – түсініктерін дамыту ;

б) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

1.Буын үндестігі дегеніміз не? 2.Үндестік заңы дегеніміз не?

3.Орфография дегеніміз не? 4.Сөз екпіні дегеніміз не?

5.Тіркес екпіні дегеніміз не? 6.Ой екпіні дегеніміз не?

Сөйлеушінің көтеріңкі көңіл күйін,абыржыған ішкі сезімін тыңдаушыға жеке бір дыбыс арқылы жеткізетін сәттер болады.Бір сөздің ішіндегі бір дыбысты көтеріп не созып айту тәсілі дыбыс екпіні деп аталады.Қуанышты көңіл күйді дауысты дыбыстарға түскен екпін білдіреді: тама-ша-а,бә-ә-рекелді,жара-а-йсың, т.б. Реніш,кею,қынжылу сезімдерін дауыссыз дыбысқа түскен екпін білдіреді: т-тарт қолыңды,тыныш отыр-р-р,ж-жап есікті,т.б.

Ғажа-а-ап,кірі-і-ңздер,о-ойпырыма-ай,ә-ә-демі,с-сұмдық,кет-т,ж-жоғал,былай тұр-р,қысқарт-т,не-е де-е-ген жан.

1.Дыбыс екпіні дегеніміз не?

2.Дыбыс екпіні бір сөзге түскенде ол сөз қандай сезімдерді білдіреді?
Білімді бағалау : оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 352-жаттығу. Мәтінді мәнерлеп оқыңдар.Екпін ерекше түсетін сөздерді анықтаңдар.Ойларыңды дәлелдеңдер.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і

Сабақтың тақырыбы : Сөзжасам

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;

ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеумашықтарын,шығармашылық қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал – мәтел арқылы оқушылардың рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе білуге дағдыландыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Өткен сабақты еске түсіру үшін бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Екпін дегеніміз не? 2.Сөз екпіні дегеніміз не?

3.Ой екпіні дегеніміз не? 4.Тіркес екпіні дегеніміз не?

5.Дыбыс екпіні дегеніміз не?

б) Жаңа сабақтытүсіндіру :

«Сөзжасам» дегеніміз – жаңа сөздердің жасалуы.Ойла дегенде ой деген сөзге –ла қосымшасы жалғану арқылы ойлау іс-әрекетін білдіретін жаңа сөз ( ойла ) жасалған.Мал деген сөзге –шы қосымшасы жалғану арқылы малды бағатын адам жөніндегі жаңа мағыналы сөз ( малшы ) жасалған.Бес және атар деген екі сөздің бірігуінен жаңа мағыналы бесатар сөзі жасалған,ол – мылтықтың бір түрі.

Тілімізде қол деген сөз бар: бастапқы мағынасы – дене мүшесінің атауы,кейінгі мағынасы - әскер (қол).

Жаңа сөздер тудырудың бірнеше тәсілі бар:жұрнақ арқылы,екі сөзді біріктіру арқылы,екі сөзді қосарлау арқылы,екі сөзді тіркестіру арқылы жасалады.

Қазақ тіліндегі сөздер түбір сөздер туынды сөздер болып бөлінеді.Жоғарыдағы келтірілген мысалдар – туынды сөздер.Ал түбір сөзге сөздің бастапқы мағынасы жатады:

Ой,мал,бес,ат,кәрі,жас,бала,айғыр, т.б.

Жаттығумен жұмыс: 357-жаттығу. Мәтінді оқып,түсінгендеріңді ауызша әңгімелеңдер.Мәтіндегі туынды сөздерді табыңдар.Олардың қалай жасалғанын аңғарыңдар.

Білімді бекіту : Өткен сабақты еске түсіру үшін сұрақ қоямын.

1.Сөзжасам дегеніміз қандай сөздердің жасалуы арқылы жасалады?

2.Жаңа сөз тудырудың тәсілдерін ата?

Білімді бағалау :Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 355-жаттығу.Мына сөздердің қайсысы түбір,қайсысы жаңа мағынаға ие болған туынды сөз екенін айтыңдар.
5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і

Сабақтың тақырыбы : Лексикалық жолмен жасалған туынды сөздер
Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың шығармашылықты жұмыс істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру

ә) Оқушылардың ойын кеңейтіп,тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету.

б) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Өткен сабақты еске түсіру үшін оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.дыбыс екпіні дегеніміз не? 2.ой екпіні дегеніміз не?

3.Сөзжасам дегеніміз не?

Туынды сөздердің лексикалық жолмен жасалуы дегеніміз – сөздің сыртқы түрі өзгермей-ақ,жаңа мағыналарға ие болуы.Мысалы,Ақ: 1) ақ (ағу – бастапқы мағына); 2) ақ (ақ жіп,ақ сүт – түсті білдіретін бастарқы мағына); 3) ақ – жаңа мағына (сүттен жасалатын тағамның атауы). Айдар: 1) ерекшелікті көрсету үшін әскери бас киімнің үстіне жасалатын бөлігі (бастапқы мағына); 2) баланың шашын алғанда,көз тимесін деп маңдай шашын әдейі алмай қалдырған оның шоқ шашы (бастапқы мағына)басөзде, телерадиохабарларда берілетін жаңа тақырыптар (жаңа мағына).

Қазақ тілінде осындай жолмен жасалған сөздерге көп мағыналы және омоним сөздер жатады.
Тақтамен жұмыс : Мына сөздердің қанша мағынада жұмсалатынын табыңдар.

Жол,қырық,тоқсан,тамаша,ашық,тәтті,жаз,бас.

Үлгі: Арам (шөп,тамақ,тер,ойлы,ас) Арам шөп,арам тамақ, арам тер т.б.

1.Туынды сөздер қандай жолмен жасалады?

2.Сөздің сыртқы түрі өзгермей-ақ,жаңа мағынаға ие болуын не деп атаймыз?

3.Көп мағыналы және омоним сөздер қандай жолмен жасалған сөздерге жатады?

а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу ;

ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,халық даналығы,халық өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Орфография дегеніміз не? 4.Сөз екпіні дегеніміз не?

2.Орфоэпия дегеніміз не? 5.Сөз жасам дегеніміз не?

3.Екпін дегеніміз не? 6.Лексикалық жолмен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

б) Жаң сабақты түсіндіру :

Түбір сөздерге сөз тудырушы жұрнақтар жалғанғанда,жаңа мағыналы сөздер жасалады.мысалы: кес+пе,сүз+бе,көр+ме,қаш+қын,тас+қын,өр+мек,ек+ін (егін),жең+іс,біл+ім,қуан+ыш,ал+ғыр,тоң+ғақ,қол+да

ақ+та,көк+те.

Тақтамен жұмыс :1. Бір түбірге әр түрлі жұрнақ жалғау арқылы бірнеше туынды түбір жасаңдар.

2. Көп нүктенің орнына – хана жұрнағы арқылы жасалатын сөздерді тауып қойыңдар.

1.Үлгі: 2. Үлгі

Сіз . . .

ік

ті . . .

гіш . . . хана

іс

ін . . .

ген . . .

ді

Көр,сез,біл,жаз,әдеп,айт,бол,жас,сана,оқы,көз.

1.Жұрнақтар жалғану жолымен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

2.Түбір сөздерге қандай жұрнақтар жалғанғанда,жаңа мағыналы сөздер жасалады?

Білімді бағалау: Оқушылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 372-жаттығу. Мәнерлеп оқыңдар.Мәтіннен туынды сөздерді табыңдар.Құс аттарын теріп жазыңдар.Сол құстар туралы білетіндеріңді әңгімелеңдер.

373-жаттығу. Мәтінді мәнерлеп оқыңдар.Мәтіннен туынды сөздерді тауып жазыңдар да,олардың қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңдер.

5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і

Сабақтың тақырыбы : Бірігу жолымен жасалған туынды сөздер

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;

ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеумашықтарын,шығармашылық қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал – мәтел арқылы оқушылардың рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе білуге дағдыландыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сөзжасам дегеніміз не?

2.Лексикалық жолмен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

3.Жұрнақтар жалғану жолымен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Екі я одан да көп сөзден бірігіп,жаңа лексикалық мағына беретін сөздер жасалады.Мысалы:Ақтөбе,көкқұтан,өнеркәсіп,үштөбе,Сырдария,болатбек,тасбақа,т.б.

Бұларды тіл білімінде біріккен сөздер деп атайды.
Тақтамен жұмыс : 374-жаттығу.төмендегі сөздердің қандай сөздерден бірігіп жаслғанын айтыңдар. Демалыс,көкжиек,еңбекақы,Ұлтуған,Қайыпқожа,Әзімхан,жалақы,Жезқазған,Алшағыр,Бұланбай,әркім,ашудас.
Жаттығумен жұмыс: 375-жаттығу. Мына біріккен сөздерді қатыстырып,бірнеше сөйлем құраңдар.

Шекара,аққұтан,жолбарыс,қалжыңбас,меймандос,алабота,алабұға,әнеугүні,жазғытұрым, тайталасу.

1.Бірігу жолымен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

2.Жаңа лексикалық мағына беретін сөздер қанша сөздің бірігуі арқылы жасалады? т.б.

Білімді бағалау: Оқушылардың жауап бергендеріне қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 379-жаттығу. Мәтінді түсініп оқыңдар.Мәтіннен біріккен сөздерді тауып жазыңдар.


5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і

Сабақтың тақырыбы : Қосарлану жолымен жасалған туынды сөздер

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру ;

ә) адамгершілік қасиеттерге баулу,үлгі - өнеге ету ;

б) шығармашылық ізденіске бағыттау,ой бөлісу,өз ойын көркемдеп еркін айтуға баулу,мәнерлеп оқуға дағдыландыру,ізденімпаздыққа төселу.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Орфография дегеніміз не? 2.Орфоэпия дегеніміз не ?

3.Екпін дегеніміз не? 4. Ой екпіні дегеніміз не?

5.Сөзжасам дегеніміз не? 6.Лексикалық жолмен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

7.Жұрнақтар жалғану арқылы жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

8.Бірігу жолымен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Кейде екі сөз қосарланып,бір лексикалық мағына береді.Мұндай сөздерді қос сөздер деп атайды.қос сөздің сыңарлары мағыналық жағынан байланысы бар,бір тектес заттардың аттарынан,синоним сөздерден,кейде антоним сөздерден жасалады.Мысалы: сауыт-сайман,көрпе-жастық,ыдыс-аяқ,үлкен-кіші,жақсы-жаман,алыс-жақын,туған-туысқан,ығы-жығы.

Дәрі киім құрбы

мал ойын зорлық

жора ине ата

Азды-көпті,қызыл-жасыл,құрт-құмырсқа,көре-көре,оқтын-оқтын,сөйлей-сөйлей,дүркін-дүркін,кәрі-жас,зәбір-жапа,азық-түлік,қазы-қарта,жетім-жесір,ауыл-аймақ,абысын-ажын,қайта-қайта,қора-қора.

1.екі сөздің қосарланып бір лексикалық мағына беруін не деп атаймыз?

2.Қосарлану жолымен жасалған туынды сөздер қандай сөздер арқылы жасалады?
Білімді бағалау: Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 384-жаттығу. Мәтіндегі қос сөздерді теріп жазып,олардың жасалу жолдарын айтыңдар.
5 – с ы н ы п Қа за қ т і л і

Сабақтың тақырыбы : Тіркесу жолымен жасалған туынды сөздер

Сабақтың мақсаты :

а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу;

ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,халық даналығы,халық өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Екпін дегеніміз не? 2.бірігу жолымен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

3.Ой екпіні дегеніміз не? 4.Қосарлану жолымен жасалған туынды сөздер дегеніміз не?

Тіркесу жолымен жасалған сөздер екі не одан да көп сөзден құралып,бір екпінмен айтылып,бір ғана лексикалық мағынаны білдіреді.Мысалы: он алты,қызыл ала,қол созым жер,көз ілмеді,темір жол,ғарыш кемесі,келіп кет,көк ала,жер жүзі,күн сәулесі, т.б. Мұндай күрделі сөздердің әрбір сыңары бөлек жазылады.

Кәрі жілік,сары шымшық,қара құс,асық жілік,тоқ ішек,ауыз омыртқа,бас бұзар,сүмбіл шаш,бесікке салу.

а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру ;

ә) Болашақ ұрпақты имандылыққа,салауаттыққа тәрбиелей отырып,халықтық дәстүрді жүрегіне ұялату,танымдық деңгейін көтеру,ауызекі сөйлеуге,әңгімелей білуге үйрету,сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту,шығармашылықпен жұмыс істеуге ұмтылдыру ;

б) Қазақ халқының өнерімен таныстыру,халық өнерін бағалай білуге тәрбиелеу,отансүйгіштікке,тапқырлыққа тәрбиелеу.