Тіл білімінің зерттеу нысаны: Адамзаттың дыбыстық тілі



бет5/9
Дата15.12.2019
өлшемі119,31 Kb.
#53613
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Байланысты:
тіл білімінің негіздері тест
¦ 14 лекция. .Т ¦рбергенов.

тiл - семиотикалық жүйесi

тiл ойдың формасы, белгiсi

тiл шартты таңба

"Тiлдегi әрбiр сөзде, әрбiр формада, әрбiр дыбыста өзiндiк ерекшелiк, жалпы заңнан ауытқушылық бола бередi" деген ағым?

этнолингвистер

неолингвистер

структуралистер

глоссематиктер

функционалистер

Жас грамматистердiң бүкiл концепцияларының негiзi қайсы?

барлық дүниенiң негiзi - адам психикасының жемiстерi

тiл - жеке адамдар психофизикалық әрекеттерi жемiсi

тiл - қоғамдық қатынастар құралы

тiл - дүниенi танып бiлудiң құралы

тiл - қарым - қатынас құралы

Тiлге Ф.де Соссер берген анықтама қайсы?

тiл - таза қатынастардың құралы, жемiсi

тiл - идеяны бiлдiретiн таңбалар жүйесi

тiл - ойдың дыбыстық көрiнiсi

тiл ойдың формасы мен шарты

тiл дүниетану құралы

В.Гумбольдт дүние жүзiнде алуан түрлi тiлдердiң болуын, халықтардың әр түрлi тiлдерде сөйлеу себебiн қайдан iздейдi?

Мәдениетте тiлдi iздейдi

олардың рухынан iздейдi

олардың психологиясынан iздейдi

олар дүниеге көзқарастан iздейдi

олардың салтынан iздейдi.

Тiл мәселелерiн психологияның ережелерiне негiздеп шешкен, тiлдегi психологиялық көзқарасты қалыптастырушы кiмдер?

Шлейхер, М.Муллер

Г.Шейнталь, Г.Пауль

А.Шлегель, Л.Ùерба

К.Бругман, Г.Остгоф

Ф.Соссюр, М.Мюллер

К.Маркстың тiлге берген анықтамасы қайсы?

тiл мәндi маңызды құралы

тiл ойдың тiкелей шындығы

тiл деген - адамдардың пiкiр құралы емес

тiл - адамдардың қатынас жасайтын қаруы

тiл - ойдың формасы

В.Гумбольдтың пiкiр қайсы?

тарих - тiл атауының жауы, қаруы

әр халықтың рухы әр басқа болады

әр халықтың рухы әр түрлi емес

халықтың тiлi оның рухани күшi

Халықтық тiл оның қаруы

И.А.Бодуэн де Куртенэнiң социологизм бағытында айтқан пiкiрi қайсы?

барлығының негiзгi - адам психикасына тәуелдi бағынышты

тiл адам қоғамында болады, онда әлеуметтiк сипат болады

әрбiр индивидуумның өзiндiк тiлi болады

тiл өзiндiк тарихы болатындығы шындық

тiл адамдардың қатынас жасайтын қаруы

Тiлдердiң өзгешелiгi олардыnnn дыбыстық қабықтарының немесе таңбалардың өзгешелiктерiнде ғана емес, дүниеге көзқарастарының өзгешелiгiнде" деген кiм?

Л.Вайсгербер

В.Гумбольдт

Б.Уорф

Э.Сепир

Б. де Куртенэ

Август Шлейхердiң тiлдiң өзiндiк мәнi жөнiндегi концепциясын көрсет:

тiл - жаратылыс организмдерi iшiндегi ең жоғарғы организм

тiлдiң қызметi - коммуникативтiк, ол - қоғамға қызмет етедi

тiл - ойдың тiкелей шындығы, сыртқы формасы

тiл - экспрессивтiк қызметi бар құрал

тiл - эмоцияны бiлдiретiн құрал

құрылымды жүйеден қалай ажыратады?

тек қана байланыстардың, элементтердiң жиынтығына

тек қана байланыс, қатынастардың схемасы - құрылым

қатынастар құрылымдарды жүйеден ажыратады

екi жақты таза дерексiз қатынастар ажыратады

етiлдiк байланыс арқылы

Жалпы тiл тану ғылымын негiздеген қай лингвист?

Б.де Куртенэ

В.Гумбольдт

Ф.Бопптары

Ф.де Соссþр

Э.Сепир

Тiлдiң қоғамдық құбылыс ретiндегi бiр белгiсi қайсы?

қоғамға бiр бағытта қызмет етуi

қоғамдық сананы бiлдiретiндiгi

қоғамға идеялар арқылы қызмет

қоғамдық сананы бiлдiре алмауы

қоғамдық бағытты бiлдiредi.

"үндiеуропа тiлдерi" терминiнiң авторы кiм?

Якоб Гримм

Франц Бопп

Панинидiң

Аристотель

В.Гумбольдт

Социологиялық лингвистика ненi зерттейдi?

қоғамдағы топтардың сөйлеу тiлдерiн зерттейдi

қоғам, әлеуметтiк топтың тiлге әсерiн зерттейдi

тiлдiң территориялық ерекшелiгiн зерттейдi

түрлi қоғамдастықтағы тiлдердi зерттейдi

тiлдiң тарихи дамуын зерттейдi.

Қандай жағдайда халық тiлi ұлт тiлiне айналады?

мемлекеттердiң ұйғаþымы негiзiнде

ұлттардың қалыптасуы негiзiнде

жалпыхалықтық тiлдiң даму негiзiнде

Ұлттық қанауға қарсы күрес негiзiнде

ұлттық тiлдiң дамуын зерттейдi
ХIХ ғасыр лингвистикасының тарихындағы Якоб Гримм ашқан заңдылық қайсы?

универсал семантикалық және фонетикалық заң

тiл дыбыстарында болатын өзгерiстер заңдылығы

Сөз құрамында болатын өзгерiстер заңдылығына

Сөз тiркесiмдiлiгi туралы заңдардан басқа заңдар

ешқайсысы дұрыс емес

Дыбыс тiлi әр түрлi элементтердiң кездейсоқ жиынтығы емес екендiгiн алғаш атап айтқан лингвист кiм?

Ф.де Соссердiң

В.Гумбольдт

Ф.Бопп

Қ.Жұбанов

Ш.Балли

Фердинанд де Соссердiң тiл туралы постулаты қайсы?

"тiлде тек өзгертулер мен формалар ған бар"

"тiлде бiрдейлiктер мен өзгешелiктерден басқа ештеңе жоқ"

"тiлде өзгешелiктер негiзiнде туатын постулаттар ғана бар"

"тiлде тепе теңдiктер ғана сақталып отырады"

“тiл өзгерiстер арқылы дамиды”

Тiлдердiң туыстығының белгiсi туралы Расмус Раск айтkkkан дұрыс қорытындыны көрсет:

олардың дыбыстық жақтарының ұқсас болуында

олардың грамматикалық жағынан ұқсас болуында

олардың сөздiк құрамының ұқсас болуында

олардың сөздерi мағыналарының болуында

олардың сөздерiнiң дыбысталуы ұқсастығы болуында

Яфетодология iлiмi бойынша тiл қалай дамиды?

тiл - заnnnдарға сәйкес дамиды

тiл сатылық жолмен дамиды

тiл iшкi және сыртқы әсерлерден дамиды

тiл дамуына қоғамдық прогресс әсер етедi

тiл жүйе бойынша дамиды

Фразеология теориясының алғаш рет негiзiн қалаған қай лингвист?

Ж.Вандриес

A Балли

А.Сешэнi

Виноградов

В.Гумбольдт

Тiл дамуындағы заңдылық дегендi Якоб Гримм қалай түсiндiредi?

Сөздердiң мағыналарының кеңесi

Сөйлеудегi дыбыстардың өзгеруiн

грамматикалық формалар өзгеру

айтуды жетiлдiру өзгерiстер заңы

Cөздердiң мағынасының толығуы

Фонема теориясының алғаш рет негiзiн қалаған қай лингвист?

Н.Трубецкой

Б.де Куртенэ

А.Никобава

Ф.де Соссþр

В.Гумбольдт

Халқ тiлдерi қай кезеңде ұлттық категориясына өтедi?

феодалдық кезеңнiң аяғында

капиталистiк дәуiрде

феодалдыkkk кезеnnnдегi

социалистiк дәуiрдiң басында

Ұлттық қалыптасу дәуiрiнде

Веда тiлiн зерттеу кезiнде қарастырылған мәселенi көрсет?

грамматикалық формасы

дыбыстық жүйесi, айтылу мәнерi

Сөздiк құрам тuuuбiр және негiздерi

диалектiлердiң формалар

сөйлем мүшелерi

Гераклит және басалар атау туралы не деген?

атау заттың көлеңкесi

атау заттың табиғатына сәйкес жаратылыстан берiлген

атау затқа жай бере салған және ұғым тудырған деген

атауды адам бар ойлап

атау заттың мағынасын бiлдiредi

Дискретивтiк әдiстi структуралистердiң қайсысы қолданды?

Прага мектебi

Америка структуралистерi

Глоссематиктер

кеңестiк структуралистерi қазан мектебi

барлығы

Индивидуумның тiлiн зерттеу арқылы тұтас халықтың рухани заңдылықтарын ашуға бола ма?

болғанда қандай

болмайды

Болады

әлбетте болады

тiл қоғамдық құбылыс

Индивидуалистiк психологизм ағымы өкiлдерi тiл туралы не деген?

тiл - қатынас құралы

ақиқат - тек индивидумдар тiлi ғана

тiл қоғам құбылыстан бөлек нәрсе

жеке адам тiл жасайды

Сөздiк құрылымын

Көне үндiстан лингвистерi Веда тiлiнiң қай жағын зерттегенiн көрсет?

грамматикалық

жыр құрылысы мен өлең өлшемдерi

Сөз kоры мен құрылымдық жақтары


Сөздiк құрамын

Кiмнiң еңбектерiнде структурализмнiң алғашқы мәселелерi қарастырылады?

Қ.Жұбановтын

Соссұрдiң, Куртенэнiң

Р.Расктiң

А.Байтұрсыновтың

Шлейхердiң

Тiл проблемаларын кiмдер мәдениетпен, халықтың ухани өмiрiмен байланыстырып зерттейдi?

Пан және басқалара

АҚШ және Алмания этнолингвистерi

кеңес лингвистерi және басқалары

Қазақ лингвистерi

грек лингвистерi

Герман Паульдiң пiкiрiн көрсет.

тiл - таптық құбылыс

қанша индивидуум болса, сонша тiл болады

тiл - қоғамға қызмет ететiн құбылыс емес

тiл - сөйлеу байлынысы

тiл қоғамдық құбылыс

Функциональды лингвистика өкiлдерi ненi бiр-бiрiнен бөлiп қарастырады?

морфология мен синтаксистi

фонетика мен фонологияны

лексика мен фразеологияны

метафора мен полисемияны

орфография мен фанетика

Әлеуметтiк психологизм қандай пiкiр ұстағанын көрсет?

тiл - қоғамдық құбылыс

тiл - әлеуметтiк, оны туғызушы халық, қоғам

тiл - саясат құралы, тiл саясаты ерекше құрал

тiл - рухани байлықтары

тiл - танихи құбылыс

Якси Веда тiлiнiң несiн жазған?

лексикологиясын

сөздiгiн

грамматикасын

морфологиясын

синтаксисiн

Б.де Куртенэнiң пiкiрi қайсы?

тiл - қоғамсыз да өмiр сүредi

тiл - шартты түрде өмiр сүредi

адамзат тiлiнiң мәнi, маңызы

тiл -таптық құбылыс

тiл - тарихи құбылыс

Лексикологияны зерттеуде қай көне заман лингвистерi зор табысқа жеттi?

арабтар

гректер

үндiлер

түрiктер

парсылар

Панинидiң қандай еңбегi бiздiң дәуiрге жеткен?

фразеологиясы

сипаттама грамматикасы

морфологиясы

семасиологиясы

синтаксисi

Дыбыс тiлiнсiз қоғам болған ба?

болған жоқ

болғанда қандай

бола алмайды

болуы мүмкiн

болған

Таптық қоғамдағы тiл де таптық бола ма?

болмайды

болады

болуы мүмкiн

жартылай болады

таптық жiгiне байланысты

А.Шлейхер тiл дамуын қалай түсiндiредi?

тарих тiлден тыс тұрады

тарихқа дейiнгi, тарихтан кейiнгi дәуiрi

тiл тарихқа қатысы жоқ және шартты

тiл, тарих байланысты емес

тарих пен тiл қатар дамиды

Тiлдiк абаттардың қайсысы өзгерiске тез ұшырайды?

мағыналық жағы

дыбыстық қабаты

грамматика жағы

фразеологиялық

лексикалық қабаты

Сөйлеудi, пiкiр алысуды қамтамасыз ететiн таңбалар қайсы?

сигнал таңбалар

символ таңбалар

жолды таңбалар

ғылыми таңбалар

шартты таңбалар

Тiлдiк мәселелрдiң өзгеру, даму жолдарын қай әдiспен зерттеуге болады?

Алыстырмалы

тарихи әдiспен

сипаттама әдiс

дистрибуци әдiс

тарихи - салыстырмалы әдiс

Символ таңбаларға тән қызметтi көрсет?

коммуникативтiк қызмет

формальды түрде қызмет

тек хабарлау қызметiне ие

тек сезiну қызметiн атқару

қатынасу қызметi

Лингвистикалық географияның тiл бiлiмiнiң қай саласының дамуында шешушi ролi бар?

диалектологияның

Этимологияның

грамматиканың

синтаксистiң

фразеологияның

Салыстыру әдiсiн кiм еңбегiнде алғаш рет қолданды?

Мелиоранский

Махмуд әл - Қашқари

Мар Н.Я.

Қ.Жұбанов

С.Будагов

К.Фосслердiң "Тiл - творчество және даму" деген еңбегiнде қай мектептiң негiзгi принциптерi баяндалған?

этнолингвистиканың

эстетизм мектебiнiң

тiл туралы жаңа iлiм

структурализмнiң

натурализм

Орта ғасырда жарық көрген Лансло мен Арноның еңбегi қалай аталады?

тiл тарихы принциптерi

универсалды, рационалды грамматика

тiлдiк, структурализмдiк

тiл және тiлдiк қатынас

тiл және ойлау

Лексикологияның зерттейтін негізгі мәселелері:

тілдің сөздік қоры мен сөз құрамын зерттейді;

сөздің грамматикалық мағынасын зерттейді;

белгілі бір тілдің тарихын зерттейді;

дұрыс жауабы жоқ;

көмекші сөздерді зерттейді.

Тілдердің типологиялық (морфологиялық) топтастырылуы:

әлем тілдерінің грамматикалық құрылысындағы ұқсастығына негізделіп жіктелуі;

лексикалық ұқсастығына байланысты;

туыстығына байланысты топтастырылуы;

дүниежүзілік тілдердің қарым-қатынасына байланысты;

дұрыс жауабы жоқ.

Дүние жүзіндегі тілдердің типологиялық типтері:

даралаушы тип, жалғамалы (аглютинативті) тип, қопармалы (флективті), полисинтетикалық типтер;

даралаушы тип, полисинтетикалық тип;

қопармалы (флективті) тіл;

даралаушы тип, жалғамалы (агглютинативті) тип;

дұрыс жауабы жоқ.

Фонетиканың тіл дыбыстарын зерттеудің негізгі үш шарты:

тіл дыбыстарын жасалу орнына (артикуляциясын), естілу қасиетіне (аккустикасын) және мағыналық сипатына қарай зерттейді;

тіл дыбыстарын фонологиялық, графикалық тұрғыда зерттейді;

тіл дыбыстарын жан-жақты зерттейді, әсіресе дауысты дыбыстардың жасалуын, мағыналарын зерттейді;

тілдік дыбыстарды жазылуына, таңбаларына, мағынасына қарай зерттейді;

дұрыс жауабы жоқ.

Жапон тілі қай семьялық тілдер тобына жатады?

туыстас тілдердің ешбір тобына енбейді;

үнді-Европа тілдеріне;

тунгус-манчжур тілдері семьясына;

қытай-Тибет тілдеріне;

моңғол тілдеріне.

Якут тілі түркі тілдерінің қай тобына жатады?

Ұйғыр-оғыз тобына;

Батыс-Хун тобына;

Бұлғар тобына;

Қыпшақ тобына;

Ешқандай топқа жатпайды.

Тіл дыбыстарын зерттейтін фонетикалық әдістер:

салыстырмалы, салғастырмалы, эксперименталды немесе инструменталды, әлеуметтік әдістер;

нструменталды әдіс;

байқап көру әдісі;

салыстырмалы әдіс;

дұрыс жауабы жоқ.

Траскрипция:

сөз дыбыстарын хатқа түсіріп жазу әдісі.

қайсыбір сөздерді басқаша жазу;

төл сөздің түрі;

орын алмастыру;

географиялық атаулар;

Транслитерация:

текстерді не сөздерді басқа графикалық жүйе арқылы жазу;

поэтика мен стилистикадағы түсінік;

буынның бір түрі;

бір буынды құрайтын үш элементтен құралған күрделі дауысты;

дұрыс жауабы жоқ.

Консонантизм:

тілдегі дауыссыз дыбыстар жүйесі.

транспозицияның бір түрі;

сан мағынасын білдіретін атрибутивті мағыналық категория;

тіл бірлігінің эмоциялық немесе стилистикалық реңі;

тілдегі дауысты дыбыстар жүйесі;

Дифтонгтар:

бір буынды құрайтын екі элементтен тұратын күрделі дауысты дыбыс;

дауыссыз дыбыстар;

фонеманы атаймыз;

сөйлеу кезіндегі дыбыстардың бір-біріне әсері;

дұрыс жауабы жоқ.

Монофтонг:

артикуляциясы мен акустикасы тұрақты болатын дауысты дыбыс.

тілдің негізгі бірлігі;

лексикалық бірлік;

морфема;

түбір;

Орфоэпия:

дұрыс сөйлеу ережелерінің жиынтығы;

тілдің ерекшелігі;

көне әдеби тіл;

дұрыс жазу;

дұрыс жауабы жоқ.

Сөздің лексикалық мағынасы:

зат, қасиет, процесс, құбылыс тағы сол сияқты түсінікті ой-санада бейнелеп тұрақтану арқылы жасалады;

жіктік жалғаулар арқылы;

көмекші сөздер арқылы жасалады;

грамматикалық формалар арқылы жасалады;

дұрыс жауабы жоқ.

Эвфемизм дегеніміз:

құлаққа ерсі естілетін сөздердің синонимдері ретінде жұмсалады;

түбірдің дыбыстық құрамының өзгеруі;

дыбыстардың комбинаторлық өзгерісінің бір түрі;

сөздің шығу тегін зерттеуді атайды;

дұрыс жауабы жоқ.
Қазақ және басқа түркі тілдерінде екпін сөз түбірінің қай буынына түседі?

Сөздің соңғы буынына

Сөздің басқы буынына

Сөздің ортаңғы буынына

Сөздің кез келген буынында

Сөздің ешқандай да буынында емес

Кәсіби сөздер:

белгілі бір кәсіпке, қызмет түріне байланысты шаруашылық саласындағы сөздер;

архаизмдер;

терминдер;

неологизмдер;

варваризмдер.

«сыңар» сөзінің қай сан есіммен синонимдес екенін көрсетіңіз.

2.

3.

1.

7.

10.

Күрделі сөзді табыңыз

Уәлихан;

жиырма;

елеуіш;

күркешік;

Кітап оқу.

Грамматика дегеніміз:

тілдің құрылымы, морфологиялық категориялар мен тұлғалар, синтаксистік категориялар мен құрылымдар, сөзжасам тәсілдерінің жүйесі;

лексикалық мағынаны зерттейді;

фонетика саласы зерттейді;

сөздің тура мағынасын зерттейді;

дұрыс жауабы жоқ.

Грамматиканың салалары:

морфология, синтаксис

фонетика, синтаксис;

лексика, морфология

этимология, топонимика

диалектология, фразеология

Морфема дегеніміз:

тілдің негізгі бірлігі, ең кіші таңба, бірліктің фонетикалық тұлғасы ретінде белгілі бір мағына береді;

дыбыс;

сөздің тура мағынасы;

метафора;

ауыспалы мағына.

Антоним сөздер

мол, аз.

белгілі, белгісіз;

білікті біліксіз;


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет