Математика және физика мұғалімдерін даярлау ббб
жүктеу/скачать 2,63 Mb.
|
КУРСОВОЙ
Айбекова З. Саясаттану, Саясаттану П3, прогрессия, pdf 20211122 075111 0000, calendar, Жиынты ба алау а арнал ан дістемелік сыныстар аза тілі (о ы, жоңышқа
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу міндеттері
| Зерттеудің мақсаты: мектептегі молекулалық физика курсын тереңдетіп оқытудың өзіндік әдісін дамыту және пәнаралық байланысты қолдана отырып балалардың білім дағдыларын қалыптастыру болып табылады.
Зерттеу міндеттері: 1. Молекулалық физика туралы мәлімет беру; 2. Молекулалық физика бөлімін оқытудың теориясы туралы мәлімет жинақтау; 3. Мектепте бұл тақырыпты тереңдетіп оқыту үшін арнайы факультативтік курсты ұсыну; 4. Балалардың физика бөліміне қызығушылығын арттыру. 1 Молекулалық физика бөлімінің теориясы 1.1 Молекулалық физика ұғымына жалпы сипаттама Механикалық құбылыстардан кейінгі ең елеулі және танымал құбылыстар- жылу құбылыстары. Олар денелерді қыздырумен немесе суытумен, яғни олардың температурасын өзгертумен байланысты. Бұл процестер денелердің кейбір қасиеттерінің өзгеруіне алып келеді. Жылулық процестердің жүруі заттың құрылысымен, оның ішкі құрылымымен тығыз байланысты. Барлық денелер бір- бірімен тығыз емес, қандай да бір қашықтықта орналасқан заттың өте ұсақ бөлшектері болып табылатын атомдар мен молекулалардан тұрады. Атомдар мен молекулалар үздіксіз қозғалыста болады. Заттың атомдары мен молекулалары бір-бірімен өзара әрекеттеседі. Заттың құрылысы мен қасиеттері, олардың өзара байланысы физика ғылымының ең бір маңызды бөлімі болып табылатын молекулалық физиканың негізін құрайды. Молекулалық физика молекулалы-кинетикалық түсініктерден туындайды. Бұл түсініктерге сәйкес қатты, сұйық және газ тәрізді кез келген дене қарқындылығы температураға тәуелді болатын хаосты қозғалыстағы шексіз көп молекулалардан тұрады. Молекулалық физика-бұл заттың молекулалық құрылымына, молекулалардың қозғалыс сипатына және олардың арасында әрекет ететін күштерге байланысты макроскопиялық қасиеттерін зерттейтін жалпы физика курсының бөлімі. Молекулалық физика тәжірибеде қалыптасқан тұжырымға негізделген: зат қандай күйде болса да (қатты, сұйық, газ тәрізді), оны құрайтын молекулалар жылу деп аталатын үздіксіз хаотикалық (болжанбайтын) қозғалыста болады. Заттың кез-келген молекуласының қозғалысы механика заңдарына бағынғанымен, әр молекуланың үлкен жиынтықтан қозғалысын сипаттау мүмкін емес (мысалы, қалыпты жағдайда 1 ауада 2,7• молекула бар). Осыған байланысты молекулалық физикада бір- бірін толықтыратын екі теориялық әдіс жасалды-статистикалық және термодинамикалық. Молекулалық физика мен оның молекулалық-кинетикалық теориясының мақсаты- физикалық процестер мен құбылыстарды денелердің ішкі құрылысының негізінде қарастыру. Бұл денелердің тәжірибеде тікелей бақыланатын қасиеттерін (қысым, температура, серпімділік, жылуөткізгіштік және т.с.с) түсіндіру үшін қажет. Статистикалық әдісте молекуланың қозғалысын сипаттайтын микроскопиялық шамаларды (мысалы, белгілі бір уақытта оның импульсі) болжау мүмкін емес. Теорияны құру үшін заттың молекулалық қозғалысы мен кеңістіктік құрылымы механизмінің гипотетикалық моделі жасалады. Содан кейін осы модельде осы шамалардың орташа мәндерін есептейтін белгілі бір шамалардың ықтималдық тығыздығын табу әдістері жасалады. Заттың термодинамикалық зерттеу әдісінде, статистикалықтан айырмашылығы, дененің атомдық-молекулалық құрылымы туралы кез-келген модельдік идеялар қарастырылмайды, бірақ қысым, температура, көлем, концентрация, электр немесе магнит өрісінің кернеулігі сияқты тікелей бақыланатын макроскопиялық (тәжірибеде өлшенетін) шамалар арасында тәуелділікті орнату өз міндетіне қойылады және термодинамика теориялық пән ретінде макроскопиялық жүйелердің мінез-құлқына қатысты үлкен тәжірибелік білім негізінде құрылған үш негізгі заңға (принциптерге) негізделген. Термодинамиканың тұжырымдары молекулалардың қозғалыс сипатына, олардың өзара әрекеттесуіне қарамастан, зат құрылымының гипотетикалық моделін таңдауға тәуелсіз сипатқа ие. Статистикалық теорияда алынған нәтижелер осы гипотетикалық модельді таңдауға байланысты. Термодинамикалық әдістің кемшілігі-оның көмегімен зерттелетін құбылыстардың молекулалық мәнін аша алмау. Термодинамика затта болатын микропроцестердің механизмі туралы ештеңе айтпайды, тек заттың макроскопиялық сипаттамалары арасында байланыс орнатады. Сондықтан қазіргі уақытта молекулалық физикада заттың макроскопиялық қасиеттерін зерттеу кезінде екі тәсіл де жасалады: статистикалық және термодинамикалық. Бұл зерттеулер бір – бірін толықтырады, өйткені олардың зерттеу объектісі бірдей – көптеген молекулалардан тұратын жүйе және бір мақсат-бөлшектер жүйесінің макроскопиялық шамалары арасындағы тәуелділіктерді табу. Термодинамикалық жылу құбылыстары денені құрайтын молекулалардың жеке-дара біреуіне емес, тұтас денені құрайтын барлық молекулаларға қолданылатын қысым (Р), температура (Т), көлем (V) сияқты макроскопиялық шамалармен сипатталады. Термодинамика заңдары мен молекулалы- кинетикалық теория денелердің қасиеттерін және олардың өзгерістерін екі түрлі- микроскопиялық және макроскопиялық көзқараспен өзара бірін-бірі толықтыра отырып қарастырады. Молекулалы- кинетикалық теорияның объектісі- қатты, сұйық және газ тәрізді күйлердегі зат. Химиялық заттың ең кішкентай бөлшектері атомдар мен молекулалар бар болатынын пайымдайтын ілім- молекулалы- кинетикалық теория. Заттың атомдардан,ең кішкентай бөлінбейтін бөлшектерден тұратыны туралы гипотезаны V ғасырда көне грек ғалымдары Левкипп және Демокр ит болжаған. Бұл гипотеза газ, сұйық және қатты денелердің негізгі механикалық қасиеттерін: газдың шексіз таралуын, заттардың серпімділігін, олардың диффузия арқылы өзара бір-біріне енуін түсіндіре алды. Яғни, барлық денелер тұтас емес, олар бөлінбейтін өте ұсақ бөлшектерден-атомдардан тұрады, олар өлшемінің өте аз болуынан көзге көрінбейді деген гипотеза ұсынды. XVIII ғасырда француз физигі Гассенди атомистиканы жаңғыртты. 1734-1748 жылдары М.В.Ломоносовтың еңбектері жарық көрді. Бұл еңбегінде ол тәжірибе нәтижелерінде сүйене отырып, зат құрылымының молекулалы-кинетикалық теориясын (МКТ) жасады. Ломоносов- заттың атомистикалық құрылымының және молекулалық қозғалыстың негізін қалаушы. Молекулалы- кинетикалық теорияның негізінде келесі қағидалар жатыр. 1. Барлық денелер атомдар мен молекулалардан тұрады. 2. Атомдар мен молекулалар үздіксіз, ретсіз қозғалыста болады. 3. Атомдар мен молекулалар өзара әрекеттеседі. Молекулалық физиканың негізгі формулалары: 1.Зат мөлшері (1) Мұндағы m — заттың массасы; μ — заттың молярлық массасы; N — молекулалар саны; = 6,02· — Авогадро саны. 2. Идеал газдың молекулалық-кинетикалық теориясының негізгі теңдеуі (2) Мұндағы p — идеал газдың қысымы; m — бір молекуланың массасы; n = N/V — молекулалардың концентрациясы; V — газ көлемі;N — молекулалар саны; 3. Идеал газ молекулаларының орташа квадраттық жылдамдығы (3) Мұндағы k = 1,38· Дж/К Больцман тұрақтысы; R = kNA = 8,31 Дж / (моль * К универвал газ тұрақтысы; T = T+273 абсолютті температура; t-Цельсий шкаласы бойынша температура. 4.Бір атомды газ молекуласының орташа кинетикалық энергиясы ( ) (4) 5. Идеал газдың қысымы (5) Мұндағы n — молекулалардың концентрациясы; k — Больцман тұрақтысы; T — абсолют температура. 6. Бойль-Мариотт Заңы (t ) (6) Мұндағы p — қысым; V — газ көлемі. 7. Шарль Заңы (7) Мұндағы 0 °С- газ қысымы ; α = 1/273 ° қысымның температуралық коэффициенті. 8. Гей-Люссак Заңы ( ) (8) Мұндағы 0 °С-тағы газдың көлемі . 9. Менделеев-Клапейрон Теңдеуі (9) 10. Газ күйінің Біріккен Заңы (Клапейрон теңдеуі) (10) 11. Идеал бір атомды газдың ішкі энергиясы (11) Мұндағы v зат мөлшері; R = 8,31 Дж / (моль * К универвал газ тұрақтысы; T абсолют температура. 12. Газбен жасалатын қарапайым жұмысы, көлемнің шексіз dV шамасына өзгеруімен (12) Мұндағы p газ қысымы. V1 ден V2 ге дейінгі көлем өзгерген кезде газбен жасалатын жұмыс (12.1) 13. Термодинамиканың бірінші заңы (13) Мұндағы Q берілген жылу мөлшері; A заттың жұмысы; U заттың ішкі энергиясының өзгеруі. 14. Идеал газдың жылу сыйымдылығы (14) Мұндағы Q процесс учаскесінде берілген жылу жүйесінің мөлшері; процесс учаскесінде температураның өзгерісі. 2 Молекулалық физика бөлімінің теориясын қарастырудың әдістемесі 2.1 Мектептегі физиканы зерттеу мәселесі Адамның білімі, тәрбиесі және дамуы мектептің бүкіл тарихындағы негізгі міндеттері болып табылады. Кез келген бейіндегі сыныптарда жалпы білім беретін мектепте физиканы оқытудың басым міндеттері оқушылардың жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде физика туралы түсініктерін қалыптастыру, оқушылардың ғылыми дүниетанымы мен ойлауын дамыту, физиканың іргелі ұғымдары мен заңдарымен танысу болып табылады. Жаратылыстану ғылымдары курсының, атап айтқанда физика курсының мазмұны мәселесі әрқашан өзекті болды, бүгінгі таңда да өзекті. Физика-бұл ғылымды көп қажет ететін өнімнің көптігіне әкелген нақты ғылыми нәтижелердің жиынтығы ғана емес, сонымен қатар табиғатқа, дүниетанымға, шындыққа деген көзқарастың дамуы, зияткерлік қызметтің басқа салаларында теңдесі жоқ. Физикалық материалдың көптігі және оны сипаттау тереңдігі барлық оқушыларға қажет емес. Физиканы зерттеу тек формулаларда болмауы керек, ол білім мен тәрбиенің мектеп кезеңінде оқушының толыққанды дүниетанымы мен интеллектінің негіздерін дамыту үшін қажет. “Молекулалық физика” бөлімін оқып- үйренудің үлкен білім аларлық маңызы бар. Оқушылардың негізгі мектептің 7-9 сыныптарда алған бастапқы қарапайым мәліметтері (заттың құрылысы және қасиеттері, жылулық құбылыстары және т.б) бағдарлы мектепте бұл бөлімді оқыту кезінде қайталанады және оқушылар үшін жаңа мәліметтермен толықтырылады. Бұл бөлімде қарастырылатын негізгі ұғымдар мен шамалар молекуланың өлшемін, жылдамдығын, массасын өлшеудегі әдістер, заттың мөлшері және мольдік масса, оның өлшем бірлігі, газдың концентрациясы, орташа квадраттық жылдамдығы, бөлшектің орташа кинетикалық энергиясы, термодинамикалық жүйе, жылулық тепе- теңдік, күй параметрлері, қысым, көлем, температура, жұмыс, жылу мөлшері, ішкі энергия. Негізінен жоғарғы сыныптағы молекулалық физика бөлімінде газдардың молекулалық- кинетикалық теориясының негізгі теңдеуімен, термодинамикамен (жылулық құбылыстарды макроскопиялық деңгейде түсіндіретін) және төменгі сыныптарға қарағанда тереңірек газдардың, сұйықтардың және қатты денелердің қасиеттерімен танысады. Механика бөлімінен кейін молекулалық физика бөлімін оқытудың өзінде үлкен бір мән жатыр. Өйткені, бұл бөлімде оқушылар механикадағы қозғалыстан ерекше қозғалыспен танысады. Молекулалық физика бөлімін оқытуда мұғалімнің негізгі мақсаты жылулық қозғалыстың механикалық қозғалыстан айырмашылығын түсіндіру кезінде динамика заңдарының қолдану шегін айқындау және де оқушыларды жылулық құбылыстар мен процестерді қарастыратын статистикалық және термодинамикалық әдістермен таныстыру. Бұл екі әдіс бір дененің күйін әр түрлі жолмен түсіндіре отырып, бірін- бірі толықтырады. Осыған байланысты мұғалім температура, ішкі энергия, идеал газ, изопроцестер және тағы да басқа ұғымдары термодинамикалық және статистикалық тұрғыданолардың мазмұнын аша білуі керек. Негізгі мектеп бағдарламасы электромагниттік құбылыстарды, Атом және ядролық физиканы қосу арқылы ұлғайтылды. 9-сыныпта "Механика" жүйелі курсын оқу басталды. Оқытудың жаңа моделіне сәйкес, бұл курсты егжей-тегжейлі зерттеу 10-сыныпқа ауыстырылды. 10-11 сыныптарда оқушыларды бейіндік даярлауды көздейтін жаңа орта мектеп тұжырымдамасы енгізілді. Оның аясында енді физика курсының негіздерінің барлық негізгі бөлімдері механикалық және жылу құбылыстарынан Атом және ядролық физикаға дейін зерттелуі керек. Орта мектептегі оқу материалының көлемі айтарлықтай өсті, бұл бірқатар объективті қиындықтарды тудырады. Физиканы оқытуды орта мектеп профилінің ерекшелігіне сәйкес әр түрлі сағаттармен жүргізуге тура келеді. Сонымен қатар, дәстүрлі дағдылардан басқа, жаңа бағдарламаларда іргелі физикалық эксперименттерді түсіндіру, өлшеу нәтижелері мен ғылыми бақылауларды түсіндіру кезінде жоғары сынып оқушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар айтарлықтай кеңейтілді. Нәтижесінде оқушылар білуі керек: - физикалық процестер мен құбылыстардың одан әрі барысын болжау; - алынған ақпаратты заманауи ақпараттық технологияларды меңгеру деңгейінде өңдеу және ұсыну. Мектепте физиканы оқыту практикасында осындай жағдай қалыптасты: жаратылыстану пәндерінің негіздерін оқытуға арналған сағаттар санының (аптасына 2 сағат 7-11 сыныптар бойынша) азаюы физика курсының оқу бағдарламаларының бірқатар тақырыптарын базалық деңгейде дұрыс баяндау мүмкін емес болуы, әсіресе физиканың кез - келген саласын тереңірек зерттеу үшін. Менің курстық жұмысымда қарапайым сұйықтықтар жағдайында молекулалық физика бөлімін тереңірек зерттеймін. Тағы бір қарама-қайшылық бар: бүкіл бағдарлама үшін, өкінішке орай, бөлінген уақыт жеткіліксіз. Сондықтан, бұл жұмыста мен молекулалық физика бөлімін егжей-тегжейлі зерттеумен айналысамын және молекулалық физика бөлімін тереңдетіп оқыту бойынша сабақтан тыс жұмыстар бойынша факультативтік курс құрамын. Бағдарламалар мен оқулықтардың алуан түрлілігіне қарамастан, оқыту мектепте физиканы оқытудың белгілі бір бейініне бағытталған 2-3 заманауи оқулықтармен (ОӘЖ - оқу - әдістемелік жиынтықтармен) шектелуі тиіс. 2.2 Молекулалық физиканың негізгі міндеттері мен элементтері Бұл бөлімде адамның күнделікті өмірінде де, оның өндірістік қызметінде де үлкен рөл атқаратын құбылыстар зерттеледі. Табиғатты қорғау мәселелерін шешуде жылу құбылыстары туралы білім ерекше маңызға ие. Бұл құбылыстардың микромеханизмі адамның қабылдауынан жасырылған және оны тек модельдеу процесі арқылы білуге болады. Оқушылардың 7-9 сыныптағы физика және 8-9 сыныптағы химия сабағынан алған білімдерін негізге ала отырып МКТ негіздерін оқытуды заттың құрылысынан бастаған жөн. Оқушыларға молекула және атомның құрылысы, элементар бөлшектер (протон, нейтрон, электрон және т.б) заттың әр түрлі құрылымдық формасы екенін түсіндіру керек. Өйткені, оқушылардың көпшілігі зат тек молекулалардан ғана тұрады деп есептейді, бірақ бұл қате. Бөлшектердің екі түрін молекула (корпускула) мен атомды (элемент) анықтаған алғашқы ғалым М.В.Ломоносов екенін оқушылардың есіне түсіріп айта кеткен дұрыс. Оның болжамы бойынша корпускула біртекті және әртекті болып екіге бөлінеді. Сонымен қатар М.В. Ломоносов жылуды затты құрап тұрған бөлшектердің айнымалы қозғалысы ретінде қарастырады. МКТ негіздері тақырыбындағы негізгі ұғым ол атом және молекула. Бұл ұғымдарды оқушыларға түсіну қиынға соқпас үшін, мұғалім оны танып- білуге мүмкіндік жасап, баланың санасына түсінікті етіп түсіндіруі тиіс. Негізінен молекулалардың бар болуының шындығына көз жеткізу үшін, олардың өлшемдерін анықтайтын немесе қозғалыста болатынын дәлелдейтін тәжірибе мен практикаға көп көңіл бөліп оқытқан жөн. Молекулалық физика бойынша демонстрациялық эксперимент жүргізу үшін мектептегі оқу жабдықтарының (проектор, компьютерлер, арнайы зертханалық құрылғылар т.б) мүмкіндіктері өте шектеулі. Сонымен қатар, тіпті нақты эксперимент жүргізу құбылыстардың микромеханизмі мен заттың ішкі құрылымын тікелей білуге мүмкіндік бермейді. Демек, байқалған құбылыстарға сүйене отырып, әртүрлі объектілердің, процестердің, құбылыстар мен тәжірибелердің модельдері туралы өзінің бейнелі идеялары мен білімдеріне сүйене отырып, "микроәлемді" ойша бейнелеу керек. Мұның бәрі оқушылардың жылу құбылыстары мен заттың қасиеттері туралы түсінігін қиындатады. Зерттеу пәні "молекулалық физика" бөлімін зерттеу кезінде бағдарламалық пакетті қолдану әдістемесі болып табылады. Молекулалық физика-денелердің молекулалық құрылымын қарастыру негізінде олардың физикалық қасиеттерін зерттейтін физика саласы. Молекулалық физиканың міндеттері статистикалық механика, термодинамика және физикалық кинетика әдістерімен шешіледі, олар физикалық денелерді құрайтын бөлшектердің (атомдар, молекулалар, иондар) қозғалысы мен өзара әрекеттесуін зерттеумен байланысты. Макроскопиялық дененің не екенін алдын – ала анықтайық – бұл көптеген бөлшектерден тұратын дене (мысалы: біздің планета, машина, адам, бильярд шары), ал микроскопиялық дене- бір немесе бірнеше бөлшектерден тұратын дене (мысалы: атом, молекула, электрон). Молекулалық физиканың алғашқы қалыптасқан бөлімі газдардың кинетикалық теориясы болды, содан кейін оның дамуы барысында Джеймс Клерк Максвелл, Дж. В. Гиббс, Людвиг Больцман өз тұжырымдамаларын енгізді. Молекулалардың өзара әрекеттесуі туралы сандық түсініктер дәлірек айтқанда молекулалық күштер капиллярлық құбылыстар теориясында дами бастады. Бұл саладағы классикалық жұмыстар Алекси Клод Клеро (1743), С.Д. Пуассон, Пьер-Симон Лаплас (1806), Томас Юнг (1805), Карл Фридрих Гаусс (1830-1831) және басқалары беттік құбылыстар теориясын бастады. Молекулааралық өзара әрекеттесу күштері Й. Д. Ван- дер- Ваальстың (1873) сұйықтықтар мен нақты газдардың физикалық қасиеттерін түсіндіруде ескерілді . 1-сурет. Молекула ХХ ғасырдың басында молекулалық физика дамудың жаңа кезеңіне өтті. Жан Батист Перрин мен Теодор Сведбергтің (1906), Мариан Смолуховскийдің және Альберт Эйнштейннің (1904-06) броундық микробөлшектер қозғалысына арналған еңбектерінде молекулалардың бар екендігі туралы дәлелдер алынды. Термодинамика мен молекулалық физиканың айырмашылығы неде екенін түсіну үшін термодинамиканың не екенін есте сақтаған жөн. Термодинамика (грек тілінен - "жылу" және "күш" дегенді білдіреді ) - бұл макроскопиялық жүйелердің жалпы қасиеттерін және осындай жүйелердегі энергияны беру және түрлендіру тәсілдерін зерттейтін физика саласы. Сондай – ақ, молекулалық физика мен термодинамика бір – бірімен тығыз байланысты және осы ғылымдармен бірдей-физикалық жүйелердің макроскопиялық қасиеттерін тек әртүрлі әдістермен зерттейтін екі түрлі ғылым тәсілдері екенін атап өтуге болады. Молекулалық физика- бұл статистикалық теория, яғни ықтималдық модельдеріне негізделген көптеген бөлшектерден (атомдардан, молекулалардан) тұратын жүйелердің әрекетін қарастыратын теория. Ол статистикалық тәсіл негізінде эксперименттік өлшенген макроскопиялық шамалар (температура, қысым, көлем және т.б.) мен жүйенің құрамына кіретін бөлшектердің микроскопиялық сипаттамалары (масса, энергия, импульс және т. б.) арасында байланыс орнатуға тырысады. Термодинамика мен молекулалық кинетикалық теорияның тағы бір айырмашылығы, макроскопиялық жүйелердің қасиеттерін зерттеудегі термодинамика заттың молекулалық құрылымы туралы ешқандай түсінікке сүйенбейді. Ол энергияның сақталу заңы сияқты тәжірибеде белгіленген заңдар негізінде заттың қасиеттері туралы қорытынды жасайды. Термодинамика физикалық эксперимент негізінде енгізілетін макроскопиялық шамалармен (температура, қысым, көлем және т.б.) ғана жұмыс істейді. Термодинамика мен молекулалық кинетикалық теорияны бөлісу жүйелердің қасиеттері туралы ең толық түсінік бере алады, бөлшектердің үлкен санынан тұрады. Осылайша, бұл термодинамикалық және статистикалық екі тәсіл де қарама- қайшы емес, атап айтқанда бір-бірін толықтырады. Молекулалық-кинетикалық теория (МКТ) химиялық заттардың ең кіші бөлшектері ретінде атомдар мен молекулалардың бар екендігі туралы идеяға негізделген заттың құрылымы мен қасиеттері туралы ілім. MКT сонымен қатар макроскопиялық денелердегі жылу құбылыстарын және олардың молекулалық құрылымына негізделген осы денелердің қасиеттерін түсіндіретін теория екендігін оқушылар білуі керек. МКТ негізгі ережелерін оқушыларға мына түрде түсіндірген абзал: Молекулалық кинетикалық теорияның негізінде үш негізгі ереже жатыр: Бірінші позиция: барлық заттар – қатты, сұйық және газ тәрізді – ең кішкентай бөлшектерден – атомдардан ("элементар молекулалардан") тұратын молекулалардан түзіледі. Химиялық заттың молекулалары қарапайым және күрделі болуы мүмкін, яғни бірнеше немесе бір атомнан тұрады (химиялық элементтің ең кішкентай бөлшегі, атомдардың өлшемдері (олардың диаметрі). Молекулалар мен атомдар электрлік бейтарап бөлшектер. Белгілі бір жағдайларда атомдар мен молекулалар қосымша электр зарядын алып, оң немесе теріс иондарға айналуы мүмкін. Айта кету керек, атомдардың әртүрлі түрлері, молекулалардан айырмашылығы, салыстырмалы түрде аз. Бүгінгі таңда адамға белгілі олардың барлық сорттары периодтық кесте деп аталады (2-сурет). 2-Сурет. Д. И. Менделеевтің химиялық элементтерінің периодтық жүйесі Екінші позиция: атомдар мен молекулалар үздіксіз жылулық (хаосты) қозғалыста болады. Жоғарыда келтірілген мысалдар сияқты, бұл қозғалыстың сандық аспектілерін ғана емес, сонымен қатар әртүрлі заттар үшін сапалық аспектілерді де түсіну маңызды. Сұйық денелердің молекулалары мен атомдары тербелістер жасайды, бірақ молекулааралық кеңістіктің үлкен өлшемдеріне байланысты кейде бір-бірімен орын ауыстырады; қатты денелердің молекулалары мен атомдары өздерінің тұрақты орналасуына қатысты аз ғана тербелістер жасайды; газ бөлшектері, өз кезегінде, іс жүзінде соқтығыспайды, кеңістікте еркін қозғалады. Үшінші позиция: бөлшектер бір-бірімен электрлік сипаттағы күштермен әрекеттеседі. Бөлшектер арасындағы гравитациялық өзара әрекеттесу шамалы. Өзара әрекеттесу бұл электромагниттік сипатта болады (атомның ядролары мен электрондарының өзара әрекеттесуі) және екі бағытта да әрекет етеді (тарту да, тебілу де). 3 Молекулалық физиканы тереңдетіп оқыту әдістемесі 3.1 Сабақтан тыс жұмысты ұйымдастыру бойынша ұсыныстар Мектеп кезеңі оқушының айтарлықтай білім алуына, болашақта мамандығын дұрыс таңдауына көп септігін тигізеді. Баланың пәнге деген қызығушылығын арттыруда педагогтердің жұмысы басымырақ болуы шарт. Дәл осы мақсатта мен бұл бөлімде "Молекулалық физиканы" тереңдетіп оқыту бойынша ұсынысымды айтамын. Ең алдымен, сабақтан тыс жұмыстар ұғымын мен қалай түсінемін соған тоқтала кетсем, сабақтан тыс жұмыстар "Физика" оқу пәнінің мазмұнын іске асыру кезінде қажетті болып табылады. Сабақтан тыс жұмыстың ерекшелігі-бұл оқушылардың жеке және пәндік нәтижелерге қол жеткізуіне бағытталған жұмыстар. Сабақтан тыс жұмыстар физиканы оқуға деген қызығушылықты арттыруға, оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытуға, алған білімдерін практикада қолдану дағдыларын қалыптастыруға ықпал етуге арналған. Бұл мақсаттарға қол жеткізуге дайын білімді беру процесі емес, әлемді тәуелсіз тану процесі көбірек ықпал етеді. Сондықтан сабақтан тыс уақытта оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастырған кезде оқушыны тыңдаушы емес, баяндамашы, ашушы, өнертапқыш ретінде жиі орналастырған жөн. Яғни, оқушыға еркіндік беру арқылы, оқушының потенциалын қалыптастырамыз. Шығармашылық қабілеттердің дамуына мұғалім мен оқушылардың оқу процесінде педагогикалық қарым-қатынас сипаты әсер етеді. Сабақтан тыс жұмыстардың ерекшелігі пікірталастарға, әңгімелерге, ашық сабақтарға сәйкес келеді, олардың барысында әркімнің өз көзқарасын білдіруге мүмкіндігі бар. Менің ойымша сабақтан тыс жұмыстардың оқушы үшін алатын маңызы зор. Өйткені, қарапайым сабақ уақыты баланың толықтай білім алуына жағдай жасамайды. Мен бұл жағдайды өзім оқушы болғанда және педагогикалық сараманнан өтіп жүрген кезде байқадым. Сол себепті мен баланың қызығушылығын арттыруда факультативтік курстардың маңызы зор екенін айтқым келеді. Факультативтік курстың нәтижесінде оқушыларға тиісті тақырыпты зерделеу кезінде шығармашылық жобалар дайындау, оқушылар арасында мектеп және мектепаралық конкурстарда өз-өздерін көрсету қиынға соқпайтыны анық. Факультативтік курсты қалай ұйымдастырамын? Факультативтік курсты оқушылардың білім деңгейіне қарай және тақырыпты түсініп , не түсінбеуіне байланысты ұйымдастырамын. Ұйымдастыру барысында сабақтың оқушыларға қызықты түрде өтуі үшін әртүрлі әдістер мен ойындарды қолданамын. Оқушыны ортаға бейімдеу мақсатында топтық жұмыстарды да қолдануды ұсынамын. Физика сабағында топтық жұмыс түрі оқушының психикалық дамуына үлкен мүмкіндіктер береді. Дәл топтық оқыту әдісін ұйымдастыру жағдайында жасөспірімдер бірлескен іс-әрекеттің барлық бөліктеріне белсенді түрде қатысады: оқыту, бақылау, қарым-қатынас. Шағын топтарда жұмыс істеу оқушылардан жалпы жұмыс қарқынына бейімделуді талап етеді. Мұның бәрі өзін-өзі реттеудің дамуына ықпал етеді, оған табысты оқу және одан әрі еңбек және қоғамдық іс-әрекетке қосу байланысты. Оқушылар топтық жұмыста қатарластарына қарап бой түзеп, бірдей деңгейде көрінуге тырысады. Топтық жұмыстың тағы бір тиімділігі оқушылардың барлығынан кері байланысты ала аламыз. Курсты ұйымдастыру барысында Quizizz (тест, викторина құруға арналған қосымша), LearningApps (сәйкестендіру, аудио,видео тапсырмалар, кестені толтыру, кім миллионер атанады, хронологиялық кесте сынды тапсырамалар орындауға арналған), Joyteka (квест, интеллектуалды ойын-викторина, ойын-терминдер, тест, видео қарап сұрақтарға жауап беру), Kahoot ( онлайн викторина, тест, сұрақтар құру үшін) сынды педагогикалық интернет қосымшаларын пайдаланамын. Сонымен қатар көрнекілік қағаздар мен тапсырмаларды да пайдаланамын. 3.2 "Молекулалық физика" бөлімі бойынша факультативтік курс Мен ұсынғалы отырған бұл факультативтік курс жалпы орта білім беретін мектеп курсының жаратылыстану- математика бағытындағы 10- сынып оқушыларына арналған. Курс жылына 34 сағат, аптасына 1 сағатқа жоспарланып жасалды. Курс жаңашыл бағытты ұстануды қамтиды, яғни жаңа педагогикалық технологияларды пайдалана отырып білім беру, баланың санасына қажетті деңгейде білім беру. жүктеу/скачать 2,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|