Сабақтың мақсаты: Оқушыларға химиялық элементердің периодтық жүйесін атом құрылысы
-сурет. a) s-s, ә) s— р, б) р—р, в)
жүктеу/скачать 5,45 Mb.
|
11 класс- саба жоспарлары
10 сынып Химия ҚМЖ, 9 сынып Химия ҚМЖ, 8 сынып Химия ҚМЖ, 8 сынып бақылау Химия, 11 сынып Химия ҚМЖ, 8 сынып ІІ тоқсан бақылау жұмысы химия, 7.4 В БЖБ №9, 7.4.A БЖБ №8, 11-сынып ОМЖ, 11-сынып ОМЖ, 11-2, 11-2, 11-2, 11-2
7-сурет. a) s-s, ә) s— р, б) р—р, в) s—гибр., г) гибр.—гибр., электрон орбитальдарйның каптасуынан δ –байланыс-ң түзілуі ІІІ.
ІV. Үйге. §2.5. а)Коваленттік байланыстың негізгі сипаттамаларына оның полюстігі, байланыс ұзындығы, байланыс энергиясы жөне кеңістікте бағытталуы жатады. Егер химиялык байланыс бір түрлі (немесе электрте-рістіктері бірдей) атомдардың арасында түзілсе, олардың электрон бұлттарының қаптасуынан түзілген электрон тығыздығы (электрон бүлттарының каптасу аймағы) ядролардың как ортасында (сим-метриялы) орналасады. Түзілген байланыс ковалентті полюссіз болады. Мысалы, этан Н3С—СН3 молекуласындағы коміртек атомдары арасындағы байланыс полюссіз. Байланыс электртерістіктері әр түрлі, бірақ электртерістіктерінід айырмашылыктары үлкен емес элемент атомдарының арасында түзілсе, онда байланыс ковалентті полюсті болады. Химиялық байланыстьщ щындыгы байланыс түзетін атомдар ядроларының қашыктығы нанометрмен (нм) Ядролар жақын орналаскан сайын химиялық байланыс берік болады. Байланыс беріктігінің өлшемі — байланыс энергиясы. Байланыс энергиясы осы байланысты үзуге жүмсалатын энергия молшерімен анықталады (кДж/ моль). Байланыстың еселігі артқан сайын ядро-аралық қашыктық қыскарады да, байланыс энергиясы өседі.
δ- δ+ ...0—Н— О—Н-О—Н- 0—Н— III 4.Мынадай қосылыстар: НС1, Н20, СО, Н.,СО3 молекулаларының құрылыс формулаларын жазып, электрон тырыздығы қай элемент атомдарына қарай ығысатындығын көрсетіңдер. ІV. Үйге§ 2,5 оқу 11-сынып. Жаратылыс . Химия Cабақтың тақырыбы: Органикалық реакциялардың жіктелуі. Сабақтың мақсаты: 1. Органикалық реакциялардың түрлерімен жүру механизмімен таныстыру 2. Органикалық заттар туралы дүние танымын арттыру. 3. Ғылымқұштарлыққа, еңбектенуге тәрбиелеу.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру. ІІІ. Бекіту ІV. Үйге тапсырма беру. V. Үй тапсырмасын тексеру.
1. Орынбасу реакциялары. Бастапкы молекуладагы атомныц (не атомдар тобыньщ) орнын баска атом (не атомдар тобы) басып, жаңа молекула түзіледі: СН4 + HONO2→ СН3NO2+ н2о метан нитрометан 2. Қосылу реакциялары. Екі немесе одан да көп заттардан бір жанд зат түзіледі. Көміртек каңкасы бар бастапкы молекулаға баска атом не атомдар тобы қосылады: С2Н6+С12→ СН2С1-СН2С1 + н2дихлорэтан 3. Айырылу (ыдырау)реакциялары. Бастапқы органикалық косылыстан кұрылымы карапайым бірнеше зат түзіледі (бастапкы молекуладан атомдар тобы үзіледі): CH4 →C + 2H2 4. Изомерлену (қайта топтасу )реакциялары. Реакциялардың бүл түрлерінде реакцияга түскен заттың молекулалық формуласы өзгермейді, атомдар мен атом топтарының молекула ішіндегі байланысу реті өзгеріп, жаңа зат түзіледі: бутан - изобутан 5. Тотыгу және тотыцсыздану реакциялары. Тотығу реакциясы көміртектің өзінен электртерістігі үлкенірек элементпен (галоген, оттек, т.б.) жаңа байланыс түзуі аркылы жүреді. -4+1 -2+1 -2+1 СН, + [О] -> СН3ОН метан метанол
Тотықсыздану реакциясы барысында көміртек атомының тотығу дәрежесі кеміп, жаңа С—Н байланыстар түзіледі. О кұмырска альдегиді Гидрлеу реакциясы тотыксыздану реакция. Сутек еселі байланыскд қосылады. Реакция Кt, (VIII топ металдары: Ni, Pt, Pd) қатысында өтеді: с2н2 + н2 6. Полимерлену реакциялары. Құрамында еселі байланысы бар қарапайым заттар — мономерлер бір-бірімен қосылып, кұрамы күрделі жоғары молекулалы қосылыс — полимер түзеді:полиэтилен Коваленттік байланыстың үзілу механизмі екі түрлі өтуі Гомолитті механизм, Симметриялы үзілген жағдайда химиялык байланыс түзген электрон жұбы (электрон тығыздығы) ажырап бөлініл, радикалдар түзіледі: А : В→ А∙ + В∙ Жұптаспаған электрондары бар бөлшектер бос радикалдар деп аталады. Бос радикалдар түрақсыз ж/е химиялық айналуларға тез түсетін атомдар немесе бөлшектер. Молекулага СХ бос радикалмен (А-) шабуыл жасағанда, жаңа молекула мен жаңа радикал түзіледі: С : X + А∙ -----> СА + Х∙ Мұндай орынбасу реакцияларын радикалды орынбасу деп атап, SR деп белгілейді (S латынша "substitutio" — орынбасу). Метанның хлорлану реакциясы радикалды орынбасу механизмі бойынша жүреді:СН4 + С12→ СН3∙∙ + НС1 Гетеролитті механизм. А /:В А+ + :В немесе А : В Оң зарядты бөлшектер электрофилъдер ("электронға ынтык" деген мағынаны білдіреді) немесе электронакцепторлар деп аталады. Электрофильді реагенттерге катиондар мен бөлінбеген бос орбиталь-дары бар молекулалар жатады, ІІІ. Тапсырмалар жинағы. №1-3 , 1-17.жат. 84 бет. ІV. Үйге§ 2,6 оқу. V. 1. Органикалық заттарда химиялық байланыстынң қандай түрі жиі кездеседі және себебі неде? 2. Химиялық байланыстардың беріктігі мен ұзындыктарының арасында қандай тәуелділік бар? 3. Химиялық байланыстардың беріктігінің өлшем бірлігі қандай? 4. Оттек пен сутек атомдарының электрон орбитальдарының қаптасуын көрсе-тіп, су молекуласы кұрылысының сызбанұсқасын бейнелеңдер НОН=104°. 5. δ -байланыс қалай түзіледі? Әр түрлі жағдайларына мысалдар келтіріп, электрон орбитальдарын сызып түсіндіріңдер. Бұл екі байланыстың қайсысы берік? 6. Метанның СН4 азоттың N2 хлорметанның СНаС1 молекулаларында қанша δ -ж/е π-байланыетар болады? Құрылымдық формулаларын жазып, бейнелеп көрсетіндер. 7. Коваленттік байланыстың қандай сипаттамаларын білесіңдер? 8.Электртерістік ұғымын еске түсіріп, С—С1, С—-Н, С—О, 0—Н, N—Н арасындағы байланыстарда электрон тығыздығы кай атомға қарайығысатындығын көрсетіңдер. 9.Молекулалык формулалары келтірілген қосылыстардың: СН4, С2Н6, С3Н8,С6Н14, СН3ОН, C2H5OH, СН3ОСН3 қайсысы сутектік байланыс түзе алады ? 11-сынып. Жаратылыс .
номенклатурасы бойынша атау тәсілдерін оқып үйрену. 2. Органикалық заттар туралы дүние танымын арттыру, ойлау қабілетін дамыту.
3. Ғылымқұштарлыққа, еңбектенуге тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі: сызба-нұсқалар. Сабақтың пәнаралық байланысы: геометрия,физика Сабақтың түрі: дәріс Сабақтың әдісі: проблемалық сұрақтарды шешу., кітаппен жұмыс. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі. ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру. ІІІ. Бекіту ІV. Үйге тапсырма беру. V. Үй тапсырмасын тексеру.
көмірсутектердің көміртек атомдары тізбектеліп сызықты немесе тармақталып жалғасады, ал циклоалкандар мен ароматты көмірсутектердің молекулаларында көміртек атомдары тұйық цикл (сақина) түзе байланысады. Көміртек атомдарының арасындағы байланыстардың түріне (дара, кос, үш еселі және ароматты) карай қаныққан, қанық-паган жөне ароматты болып үш топка бөлінеді Органикалық қосылыстардың номенклатурасы (атауы). Тривиалъді (тарихи), рационалды және халықаралық атаулар Tapuxu атаулар ерте кезден пайда болды. Заттарды шығу тегіне немесе қасиетіне байланысты атайды, мысалы: қүмырска кышқылы, шарап кышқылы, кымыздык қышкылы, алма және лимон кышкылдары, мочевина (несеп нәрі), глюкоза, т.б. Рационалды атау.Мысалы, алкандардың негізіне метан (СН4), алкен көмірсутектері негізіне этилен (СН2 = СН2), алкин көмірсутектері негізіне ацетилен алынады: (ИЮПАК) халықаралық атауы кеңінен колданылады. Оны ресми жүйелеу (систематикалық) номенклатурасы деп те атайды. - ан; - ен; - ин; - ол; - алъ;- он жұрнақтары қолданылады. ІІІ. Тапсырмалар жинағы. №1-24, 1-25.жат. 88 бет. ІV. Үйге§ 2,7оқу. НВr мол-ның электрондарының суретін салып, коваленттік байланыстың түзілуін ж/е үзілуін түсіндір 1-22 жаттығу. 86 бет. Органикалык косылыстардын кластары
11-сынып. Жаратылыс . Химия. 28.09. Cабақтың тақырыбы: Алкандардың гомологтары және изомерлері,атаулары. Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды алкандардың гомологтары және изомерлері,атаулау түрлерімен таныстыру. 2. Органикалық заттар туралы дүние танымын арттыру. 3. Ғылымқұштарлыққа, еңбектенуге тәрбиелеу. Сабақтың типі .Жаңа сабақ Сабақтың көрнекілігі: сызба-нұсқалар. Трек-сызба.слайдтар. Сабақтың құралы: графопроектор. Сабақтың пәнаралық байланысы: геометрия,физика Сабақтың түрі: проблемалық Сабақтың әдісі: Сұрақ жауап,баяндау, кітаппен жұмыс. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі. ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру. ІІІ. Бекіту ІV. Үйге тапсырма беру. V. Үй тапсырмасын тексеру. VІ. Бағалау. І. Амандасу. Сабақ құралдарын түгелдеу.Сабақтың мақсатымен жоспарымен таныстыру. ІІ. Жаңа ұғымдар.Парафиндер.Гомологтар.Гомологтық қатар.Көміртек атомдары (біріншілік, екіншілік, үшіншілік).Изомерлену. Алкандар — молекула құрамындагы көміртек атомдары өзара тек дара δ-байланыстар арқылы байланысқан жалпы форму ласы СпН2п+2 болатын алифатты қаныққан көмірсутектер.әр көміртек атомының барлык төрт валенттігі толығымен, яғни шегіне дейін сутек және көміртек атомдарымен қаныққан.Алкандарды бірінші мүшесі метан болғандыктан, метан қатарының көмірсутектері немесе парафиндер деп те атайды. Енді метанның мысалында алкандардың жалпы формуласын пайдаланып есептеу жүргізейік. Жалпы формуладағы CnH2ttf2, п—көміртек атомының санын кәрсететін бүтін сандар. Көміртек атомының саны бірге тең болғанда (п=1), сутек атомынын саны 2п+2 =2-1+2 = 4 болады да, ең карапайым органикалык қосылыс, канықкдн кемірсутек — метанның молекулалық формуласы СН4 шығады. Жалпы формулалары бірдей, химиялық қасиеттері ұқеае, ал құрамдары бір немесе бірнеше СН2 тобына өзгеріп отыратын заттар гомологтар деп аталады. н-алкандардың гомологтық қатары, радикалдары жөне мүмкін болатьш изомерлер саны
Көміртек атомдары басқа көміртектердің ар түрпі сандарымен — біреуімеи, екеуімен, үшеуімен, төртеуІмеи байпаныса алады. Соған байланысты көміртек атомдары біріишіпік, екіншілік, үшіншілік, төртІншілік болып бөпінеді. Мысалы, 2,2,4-триметилгексанның молекуласында көміртектің бес біріншілік (екі шеткі көміртектер мен радикалдардағы көміртектер), екі екіншіпік (3- және 5-көмір-тектер), бір үшіншілік (4-көміртек), бір төртіншілік (2-көміртен) атомдары бар А  лкандардың изомерлері мен атаулары. Алкандарға кұрылымдык (көміртек қаңқасының) изомерлену тән. Ол мол-ғы көміртек атомдарының өзара орналасуынан болады. Тармакталмаған көміртек тізбегі нормальді изомер деп аталады:
1 2 3 4 5 жүктеу/скачать 5,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||