Сілекейдегі амилазаның ашылуы. Сұйытылған сілекей ерітіндісін дайындау: Ауызды 2-3 рет сумен тамақтың қалдығы кеткенше шаяды. Өлшеуіш цилиндрмен 50 мл дистилденген су өлшеп алып, ауызда 3-5 минут бірнеше рет ұстап, ерітіндіні басқа ыдысқа құйып алып, фильтрлейміз. Фильтратты жұмысқа пайдаланамыз.
Жұмысқа керекті құрал-жабдықтар мен реактивтер: плитка, су моншасы, термостат, шыны воронка, сүзгі қағаз, 50 мл-к өлшеуіш цилиндр, 50 мл-к шыны стакандар (2), шыны таяқша, зат шынысы, пробиркалар, лабораториялық термометр, 1 және 2 мл-к пипеткалар, груша, 1 және 0,5-ті крахмал ері-сі, Феллинг сұйықтығы, 3-ті калий иодидіндегі 0,3-ті иод ерітіндісі, 10 HCl ер-сі, Люголь ер-сі, 10 NaOH, 1%-ті CuSO4 , І2 ер-сі.
1-тәжірибе: Амилаза сілекейі арқылы крахмал гидролизі. Жұмыс барысы:Екі пробиркаға 5 мл-ден 1-ті крахмал ерітіндісін құйып, 1-не 5 мл дистилденген су, 2-не 5 мл сілекей ерітіндісін құяды. Екі пробирканы шыны таяқшамен араластыра отырып бірдей жағдайда 400С температурада су моншасында қыздырамыз. 1 минуттан кейін пробиркадағы қоспадан шыны таяқшаның көмегімен ақ қағаздың үстіне қойылған зат шынысына тамызамыз, содан соң әрқайсысына иод ерітіндісімен әсер етеміз. Осы жағдайды 2, 4, 6 және 8 минуттан соң қайталаймыз. Сілекей салынған пробиркадағы қоспаға иодпен әсер еткенде алдымен көк түстен, көк-күлгін түске, қоңыр-қызыл түстен қызыл түске, соңында сары түске айналады.
Сілекей қосылған пробиркадағы қоспаға 1-2 мл Феллинг ерітіндісін қосып қайнағанша қыздырамыз. Нәтижесінде мыс (І) оксидінің қызыл тұнбасы тотықсыздану нәтижесінде мыс (ІІ) гидроксиді мальтоза және төменгі молекулалы декстрин түзіледі. Бақылау үлгісінің нәтижесінде дәл сондай жағдайда мыс (ІІ) гидроксиді мыс (І) оксидіне дейін тотықсызданбайды.
2-тәжірибе: Бейорганикалық катализаторлар және ферменттерді салыстыру әсері. Жұмыс барысы:Үш пробиркаға 5 мл-ден 1-ті крахмал ерітіндісін құйып, 1-ші пробиркаға 1 мл дистилденген су, 2-ші пробиркаға 1 мл 10% HCl, 3-ші пробиркаға 1 мл сілекей құйылады. 1-ші және 3-ші пробиркаларды шайқай отырып 380С температурада су моншасына қояды, ал 2-ші пробирканы қайнап тұрған су моншасына қояды. 15-20 минуттан кейін барлық пробиркаларды су моншасынан алып суытып, әрқайсысынан крахмал мен глюкозаны анықтауға үлгілер алады. Әр ерітіндіден шыны таяқша арқылы зат шынысына тамызамыз, үстіне 3-ті калий иодидіндегі 0,3-ті иод ерітіндісін тамызамыз. Нәтижесінде крахмал гидролизінің дәрежесін анықтаймыз. Глюкозаны анықтау үшін әр пробиркадан 3 мл ерітінді алып 1 мл 10-ті NaOH ерітіндісін және бірнеше тамшы 1-ті CuSO4 ерітіндісін тамызамыз. Жоғарғы қабатындағы сұйықтықты қайнағанша қыздырамыз. Нәтижесінде сары түсті мыс (І) оксиді немесе қызыл түсті металдық мыс глюкоза бар екендігін білдіреді. Нәтижелерін кестеге жазамыз.
Кесте 1
3-тәжірибе: Сілекей амилазасының активтігіне температураның әсері. Ферменттердің әсері температураға байланысты болады. Жоғары активтік көрсететін температураны оптимальды температура дейді. Адам мен сүт қоректілердің ткані мен сұйықтықтары фермент үшін оптимальды температура 38-400С. Өзінің химиялық табиғатының күшіне байланысты ферменттер қыздырғанда инактивацияланады, себебі олар термолабильді. Осы жағдайды зерттеу үшін фермент ретінде сұйытылған сілекей, ал субстрат ретінде 1-ті крахмал ерітіндісін алады.
