1-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар Бөлім «Қазақстандағы көрікті жерлер. Лексикография»

ерекшеліктерін қолданылған тілдік құралдар арқылы тану

• Тілдік құралдар арқылы мәтіннің стилін, тілдік

• Мәтіндегі пунктуациялық, орфографиялық қателерді

• Екпіннің түрлерін (сөз екпіні, тіркес екпіні,

1. 
   Мәтіндерді мұқият оқып, стильдерін анықтаңыз. Әр стильге тән ерекшеліктерді сөздік қолданыстар арқылы ажыратыңыз.
   

1-мәтін
Келіннің тапқырлығы

Ертеректе бір қарияның балаларының аты Қамысбай Қасқырбай Қойбай Қубай Субай Қайрақбай Пышақбай Баубай Балтабай екен. Балтабайы үйге келін түсіріп, сол жаңа түскен жас келінді сынамақ болған атасы өзеннің ар жағынан сасқалақтағансып жүгіріп келіп: «Келін ау, келін, судың ар жағында, қамыстың бер жағында қойды қасқыр жеп жатыр. Тез ауылға бар да, хабар бер. Балтабай пышақ қайрап әкеліп, қойды адал бауыздап алсын. Мен қасқырды қуып кеттім. Шүу!», - депті. Мұнысы - «қысылтаяң шақта келінім көргенсіздік танытып, өзінің қайын аға, қайын атасының атын атап қояр ма екен?» деген ойы ғой. Сөйтсе, келіншек не істепті десеңші, шапшаң төбеге жүгіріп шығып, күйеуіне: «Шапқы-ау шапқы, шапшаң кел. Сарқыраманың ар жағында сылдыраманың бер жағында маңыраманы ұлыма жеп жатыр. Атам: «жаныманы білемеге жанып әкелсін» дейді. Өзі ұлыманы қуып кетті», - депті.

2-мәтін
Қайта оралды қазағыма бүгін дәстүрлері.

Алтыбақан аясында сұлу бойжеткен,

2. 
   Екі мәтінді қайталап оқыңыз. Түсіп қалған тыныс белгілерін тауып, тиісті орнына қойыңыз. Мәтіндерде кездескен екпін түрлерін анықтаңыз.
   

Қазақстандағы көрікті жерлер. Лексикография Ұлттық және отбасылық құндылықтар. Фонетика Әлемнің жеті кереметі. Лексикография

Тапсырма

1. 
   Мәтінді мұқият тыңдап, көтерілген басты мәселесін өз сөзіңізбен түсіндіріңіз.
   
2. 
   Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Мәтіннің негізгі ойына қатысты 1 сұрақ қойыңыз.
   

[10]

1. 
   мәтін
   

Ақсу-Жабағылы – Қазақстанның ең көне қорығы, сонымен қатар Орталық Азиядағы ЮНЕСКО биосфера қорығы дәрежесін алған ең алғашқы қорық. Негізгі биік аймақтары өзінің таңқаларлық бейнелерімен жартылай шөлейттер ылғалды жазықтармен алмасып аршалы ормандарына өтеді. Ылғалды даладағы бай жазықтар аршалармен астасып жатқан жіңішке бұталардың өсуіне қолайлы жағдай туғызған. Көздің жауын алатын қатаң қарлы шыңдардың бөктерінде түрлі түсті Альпі гүлдері жайқалып өскен. Ақсу-Жабағылы– сирек кездесетін, тек осы аймақтарға ғана тән өсімдіктер мен жануарлардың Отаны. Бұл жерде құстар әлемі өте бай. Тасты жартастардың арасынан тау кекіліктерінің ұяларын, қар арасынан тылсым қар әтештерін кездестіресіз. Тоқылдақтың ысқырған дауысы сыбызғының әнін еске салады. Күн сәулесі ойнаған жазық далаларында көбелектер ойнайды, арасынан сирек кездесетін Аполло көбелектерін де көруге болады. Өсімдіктер әлемі таңқаларлық. Кішкентай тас ағашы өзінің тамыр жаюымен белгілі.

2. 
   мәтін
   

Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи саябағы Ақмола облысының Щучье ауданында орналасқан. Климаты шұғыл континентальды. Саябақ аумағына көптеген көлдер мен өзендер бар. Көл шығанағындағы Жұмбақтас тауы Бурабай нышанына айналған. Бұл таудың келбеті бір жағынан бойжеткенді, екінші жағынан кейуананы бейнелейді. Бурабай өлкесінің ең биік тауы Көкше теңіз деңгейінен 997 метр биіктікте орналасқан. Тау қыраттарының үгілуі мен желдің әсерінен Бурабайда Оқжетпес, Ұйқыдағы батыр, Бүркіт, Түйе, құдыр, Сфинкс сияқты ерекше тас мүсіндер пайда болған.
Бурабай табиғаты көз тартар сұлулығымен, ауасының тазалығымен тартымды. Биік таулар, көгілдір көлдер, қарағай мен қайың ағаштары өлкенің сәнін кіргізеді.
Бұл аймаққа денсаулығын түзету мен демалу мақсатымен жыл сайын Қазақстанның түкпір-түкпірінен, сондай-ақ, алыс және жақын шетелден демалушылар келеді. Бурабай демалыс орындарында спорт кешендері орналасқан, экскурсиялық бағдарламалар жүргізіледі.

Тыңдалым мен айтылым

Тапсырма

1. 
   Мәтінді мұқият тыңдап, көтерілген басты мәселесін өз сөзіңізбен түсіндіріңіз.
   
2. 
   Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Мәтіннің негізгі ойына қатысты 1 сұрақ қойыңыз.
   

[10]

1. 
   мәтін
   

Бабылдың аспалы бағы – әлемнің екінші кереметі. Біздің заманымызға дейінгі VII ғасырда салынып біздің заманымыздың І ғасырында құрдымға кеткен ғажайып бақ. Аңызға сенсек, бұл жұмақ бақты Вавилон патшасы II Навуходоносор өмірлік жары, патшайым Амитиске деген махаббатын білдірмек ниетпен салған.
Шөлді, ауа райы ыстық Вавилония елінде көкке шаншыла, жапырақтары жайқалып өскен ағаштардың саясынан ескен салқын самалды аспалы бақ жергілікті тұрғындарды таң-тамаша қалдырады. Сол дәуірдің куәгерлері қалдырған деректерге қарағанда, осындай таңғажайып тамаша аспалы бақ дүние жүзінің ешбір елінде болмағанға ұқсайды. Сонысымен ол “әлемнің жеті кереметінің” біріне айналса керек.
Бақтың орны қазір Бағдат қаласының маңында сақталған. Қираған бақтың бүгінгі күнге жеткен қалдықтарының өзі адам таңқаларлық. Ауданы атшаптырым, содан-ақ бұл бақтың шынайым өмірде қандай алып бау-бақша болғанын аңғаруға болады.

2. 
   мәтін
   

Жеті кереметтің ең ежелгісі де, әрі біздің бүгінгі дәуірімізге жеткені де – осы Мысыр пирамидалары. Пирамидалар Нілдің солтүстік батыс жағалауындағы сансыз қабірлер мен ғибадатханалар тұрғызылған өлілер қаласының үстіне салынды. Пирамидалардың ең көнесі – 5000 жыл бұрын тұрғызылған Джосер пирамидасы. Сәулетшісі ежелгі Египетте дәрігерлік, философиялық және ғылыми еңбектерімен танылған Имхотеп атты шебер еді. Джосер пирамидасы – көп сатылы құрылыс. Сансыз басқыштар арқылы аспанға өрлей береді. Мұның идеясы перғауындардың жердегі қарапайым халықтан биік, құдіретті екенін бар әлемге паш ету еді. Қаншама қажырлы еңбек пен адам өмірі жұмсалған бұл құрылыс Хеопс, Хефрен және Микрен пирамидаларымен жалғасын тапты.
Көлемі жағынан ең үлкен пирамида – Хеопс пирамидасы. Бүкіл жиған-тергеніне көзінің тірісінде Хеопс перғауын 20 жыл ішінде осы пирамиданы салдырды. Биіктігі 147 метр, әр қырының ұзындығы 232 метр бұл құрылысқа 2,5-3 тонналық 2 миллион 300 мың тас блоктары қолданылды.

жүктеу/скачать 142,36 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: