Денені жетілдіру. Денені жетілдіру ұғымы денені жан-жақты дайындылығын кӛрсетеді. Сонымен қатар ол еңбек талаптарына және басқа әрекеттер жасауға арналған жоғарғы дәрежеде дамыған дене дайындығы кӛп жылдар бойы денсаулықты сақтауға әсерін тигізеді. Денені жетілдірудің тарихи ӛзгешілігі оның,айқын белгілері қоғам талаптарына сай кезенде
21
анықталады және сол қоғамның,ӛзгеруі бойынша ӛзгереді.Адамды жан-жақты үйлесімді дамыту мақсаты ұлттық
Адамның қозғалыс қабілетін дене тәрбиесінде және педагогикалық прцессінде ұтымды қолдану негіздері. қоғам құру жолына сай жүргізіледі. Тәрбиедегі ғылыми ілімнің алдындағы маңызды мәселе – қоғам ӛсу талаптарына сай адамды жан-жақты ұлттық тәрбиеде жетілдіру қажет және үйлесімді дамытып дененің жетілуін бақылау.
Денені дамыту.Денені дамыту дегеніміз – организмнің табиғи морфофункционалды ерекшеліктерін ӛзгерту әдістемесі, дененің дамығандығын кӛрсеткіштері дененің кӛлемі мен сапаларының дамуы және еңбекте қабілеттілігі. Денені дамытуда дене тәрбиесінің манызы зор. Денені дамыту — табиғи және әлеуметтік келісілген табиғи факторлары болып тұқым қуалайды және табиғат заңдылықтарына бағынады. Сондықтан денені дамытудың заңдылықтарын біліп, оны дұрыстап пайдаланса және жұрыс бағыт берсе, онда организмнің функйияларымен формаларының үйлесімді жетілуіне, еңбек ету қабілеттілігін арттыруға және дене сапаларының дамуына кӛп әсерін тигізеді.
Дене дайындығы. Дене тәрбиесінің кейбір жағдайларына қарап оны екі бӛлімге бӛлуге болады:
дене дайындығының белгілі бір денгейге жетуін және денені дамытуды жақсартатын қоғамдық арнайы әдістерді қолдау жағдайлары (дене тәрбиесі мәдениетінің функционалды жағы).
әдіс-тәсілдер мен жағдайларды қолдаудың соңғы натижесі (дене тәрбиесінің нәтижелі жағы).
Дене тәрбиесінің функционалды жабдықтаушы жағын дене тәрбиесі жүйесінің әртүрлі күйдегі жағдайды мінездейді.
дамуы;
-мамандармен,дәрігерлік,хабарлау және материалдық-техникалық жағын қамтамасыздандыру т.б.
22
Дене дайындылығының жалпы кӛрсеткіштері дене
қозғалысының дамығандығы,сонымен қатар спорттағы жетістіктер мен ӛміріне тигізетін пайдасын білетін кӛрсеткіштер дене тәрбиесінің нақты нәтижесі болып табылады.
Спорт – дене тәрбиесінің жүйесінде спорт үлкен орын алады.Ол бірнеше жолдармен дәлелденеді,ең алдымен дене тәрбиесінің әдіс, тәсілдері спорттық әрекеттермен іске асырылады. Спорттық ерекшеліктерінің негізін жарыс қимылдары құрайды, ол бәсеке жүйесі түрлерінің әрекеттері, адамның мүмкіндіктерін үйлестіру және дамыту.
Спорттағы жарыс әрекетінің мақсаты ол жоғары нәтижеге жету арқылы ӛз мүмкіндіктерін әрі қарай дамыту. Жалпы түсінікте «спорт» жарысу әрекеті, сол арнаулы жарысқа арнайы жүйелі дайындық керек және сол дайындық арқылы жоғары жетістікке қол жеткізу болып табылады. Спорт дененің функционалды мүмкіндіктерінің жоғарғы талаптарға сай кӛтерілуі және педагогикалық ережелеріне кіретін ерекше спорттық қимыл қозғалыстар адамның, денсаулығы және адамның дайындық мӛлшерімен сипатталады.
