3-тапсырма. Мәтін бойынша жұппен сұқбат құрастырыңыз. 4-тапсырма. Топпен талқылаңыздар: 1. Мемлекеттік тілде салалық терминологияның дамуы мен нығаюы үшін қандай шаралар ұсынар едіңіз?
2. Кәсіби тілдің болашағы туралы не айтар едіңіз?
ЖАЗЫЛЫМ 5-тапсырма. Болашақ мамандығыңызға қатысты 10-15 салааралық терминдерді анықтамасымен жазыңыз.
№3 СӨЖ тапсырмасы:
1. «Кәсіби тіл мен терминология» тақырыбына баяндама дайындаңыз.
4-сабақ Әлеуметтік және кәсіби салаларда қолданылатын сөздер (тұлға, азамат, заң, шетелдік, нарық, келіссөз, жол қатынасы)
ТЫҢДАЛЫМ 1-тапсырма. Төменде берілгенсөздермен (сөз тіркестерімен) сөйлем құрастырыңыз. салааралық терминдер – межотраслевые термины
қолданыс аясы – область применения
салааралық байланыс – межотраслевая связь
салааралық ерекшелік – межотраслевая специфика
бірыңғай сала терминдері – термины единой отрасли
бірыңғай емес салааралық терминдер – неоднородные межотраслевые термины
ОҚЫЛЫМ 2- тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыздар Салааралық терминдерді белгілі бір өндірістік іспен шұғылданатын сала тілі көлемінде қарастырып қолданыс аясын дұрыс белгілемеу де жөн емес. Бұл терминдер саланың қалыптасуына негіз болған ғылым тілінің ауқымында анықталып бекітілуі тиіс. Әр ғылымның өзіндік ерекшелігі бар. Алайда жекелеген ғылымдар да олардың салалары да өзара байланыссыз болуы мүмкін емес. Өзара байланыстың, даму мен күрделенудің нәтижесінде жаңа ғылым салалары туып отыратыны заңды. Ал бұл өз кезінде салааралық байланыстың кепілі. Егер салааралық байланыс жекелеген ғылым салаларын о бастағы негізгі ғылымға жақындатып тұрса, салааралық ерекшелік алшақтатып жаңа бағыт сілтейді. Бұл табиғи процеске ешкім тосқауыл бола алмайды.
Салааралық терминдердің басты белгілері: 1. Бірнеше салада бірдей терминдік мағынаға ие; 2. Қолданысында бірдей лексикалық мағына береді; 3. Әр салада белгілі дәрежедегі ыңғайлас іс-шараларға қатысты болып келеді; 4. Жеке-дара терминдерге қарағанда жалпы халыққа түсінікті болады;
Жалпы сөзжасамның негізгі мақсаты – сөздік қорды молайту, сөздің көркем әрі әлеуметтің қолданысына икем, оңтайлы болуын реттеу. Бұл – терминологияның тіл білімі ғылымының саласы ретіндегі маңызды қызметі. Мысалы, бір кездері тек қана кәсіби мамандар мен ғылыми ортаға түсінікті болып келген автокөлік, автобус, трактор, ұшақ, тік ұшақ, пойыз секілді көлік атаулары немесе антибиотик, бактерия, вирус, вакцина сияқты медицина терминдері, сорап (насос), бұранда (винтель), шүмек (кран) сынды механикаға қатысты термин сөздер бүгінде көпшілікке жақсы таныс.
Бірыңғай сала терминдері деп – белгілі бір ғылымнан таралған салаларда қолданылатын ортақ мәндегі арнаулы сөздер. Айталық, геология ғылымына қатысты қыртыс, қабат, ұңғыма, құмайт, төбе, ой, қыр, кен орны, тақтатас, саз, сор, шоғыр т.б. термин сөздер осы ғылымнан бастау алып сабақтала түскен мұнай-газ, көмір өнеркәсібі, уран, алтын, түрлі-түсті металл өндірісі секілді салалардың барлығында дерлік кең қолданылып жүр. Бірыңғай емес салааралық терминдер деп – мағынасы жағынан саланың негізгі іс-шараларынан алыс, бір-біріне мүлде жақыншылығы жоқ салаға қатысты боп келетін термин сөздерің қатарын айтамыз.
АЙТЫЛЫМ
