2-сабақ
Жарыссөзге шығу. Тұрақты тіркестер, ауызекі сөйлеу стилі
ТЫҢДАЛЫМ
1-тапсырма. Төменде берілген сөздермен (сөз тіркестерімен) сөйлем құрастырыңыз.
сөз мағынасы – значение слова
тіл тарихы – история языка
жазба тіл – письменный язык
ауызекі сөйлеу тілі – устная речь
екпін – ударение
сөйлеу жылдамдылығы – скорость речи
эмоционалды-экспрессивті лексика – эмоционально-экспрессивная лексика
одағай – междометие
қаратпа сөз – обращение
модаль сөз – модальные слова
сөз мағынасы – значение слова
негізгі мағына – основное значение
туынды мағына – производное значение
жай сөйлем – простое предложение
құрмалас сөйлем – сложное предложение
дауыс – звук; голос
дауыс ырғағы – ритм голоса
ым – жест, знак
ОҚЫЛЫМ
2- тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыздар
АУЫЗЕКІ СӨЙЛЕУ ДИАЛОГІНІҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Сөйлеу тілінің лексикасы – адамдардың күнделікті қарым-қатынастағы үйреншікті жағдайда қолданатын, сөйлеу тіліне, яғни әдеби тілдің ауызша түріне тән сөздердің жиынтығы. Сөйлеу тілінің лексикасына жалпылама, күнделікті қарым-қатынастағы сөздер, диалектизмдер, кәсіби сөздер, қарапайым және экспрессивті сөздер, көнерген сөздер мен неологизмдер, терминдік, бейтарап стильдегі (аспан, жер, су, адам, кітап, қағаз т.б.), сондай–ақ, ауыспалы мағынадағы сөздер де енеді. Ауыспалы мағынадағы сөздер құрамы жағынан қарапайым, тұрпайы және жалпылама қолданылатын сөздер болып келеді. Ал жасаулы жағынан метафора (аш қасқырдай жалақтады), метономия (ауыл тынышталды), синекдоха (тігерге тұяқ қалдырмау) т.б. болып жіктеледі. Сөйлеу тілінің лексикасы әдеби тілге қарағанда сөздердің мағыналық жағынан қарапайымдылығымен, кейде тұрпайы, дөрекілігімен, сөздік қолданыста көмекші сөздер мен одағайлардың көптеп ұшырасуымен ерекшеленеді
Сөйлеу тілі диалогке құрылады. Диалог репликалар тізбегінен тұрады да, қысқа, тұжырымды болып келеді. Әсіресе, интонацияның маңызы ерекше болады. Диалогте айтушының көңіл-күйі, сезімі еркін, жеңіл бейнеленіп, оңай түсініледі. Ауызекі сөздің диалог түрінде жүруі репликаларды байланыстыратын тәсілдерден ғана көрініп қоймай, сөйлемдердің құрылысына да әсер ететіндігі сөйлем мүшесі, сөз тіркесі негізінде сараланады.
АЙТЫЛЫМ
Достарыңызбен бөлісу: |
