Сабақтың атауы Әдебиеттік оқу С. Торайғыров «Кедей» Мақсаты Күтілетін нәтиже

1 Оқушыларға өз бетімен жұмыс жасату арқылы «түбірлес сөздер» туралы теориялық ұғым қалыптастыру, білімдерін толықтыру.

2 Дамыта оқытудың тиімді әдіс – тәсілдерін пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық қабілетін, ғылыми ойлау жүйесін дамыту.

3 Ұйымшылдыққа, достыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Қолданылатын әдіс-тәсілдер:

сұрақ-жауап, жаттығу, кітаппен жұмыс, жеке оқушымен жұмыс, өз бетінше жұмыс, көрнекіліктер, ойын, сергіту сәті, ажырату, дәлелдеу, ізденушілік.

Сабақтың көрнекілігі:

суреттер, тірек-сызбалар, ойын құралдары, тапсырмалар,

интерактивті тақта, слайдтар.

Сабақтың принциптері: біртұтастық, жүйелілік.

Құстай қанат қағамыз.

Дүниені аралап,

Оқып білім аламыз.

 Тақтада қыс көрінісі.

М. Қазір жылдың қай мезгілі?

О. Қыс мезгілі.

М. Қыстағы табиғат құбылыстарын атаңыздар?

О. Қар жауу,мұз қатады,аяз түседі,боран соғады,қырау қатады,дала ақ мамыққа оранады.

41-жатт.

Сөздерді оқыту,әр сөздің мағынасын ашу,сөздердің түбірі мен қосымшасын ажырату.

М. Қандай ерекшелік байқадындар?

О. Барлық сөздің түбірі бірдей.

М. Ондай болса, қандай қорытынды жасауға болады?

О. Бір түбірден бірнеше туынды сөз жасауға болады. 3, 4 оқушы өз ойларын айтады.

ІV. Жаңа білімді игеру кезеңі.

М. Олай болса, тақтаға қарап ережені хормен оқиық. Бұл сөздер түбірлес сөздер деп аталады.

Ереже. Бір түбірден бірнеше туынды сөз жасала береді. Ондай сөздерді түбірлес сөздер деп атайды.

М. Сонымен бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Түбірлес сөздер деп аталады.

М. Енді, балалар, дәптерімізді ашып, күннің жадын жазайық.

Гүл гүлзар гүлдер егін тігінші

Топпен жұмыс.

Тапсырмалар: Сөздердің түбірі мен қосымшасын сызықпен бөліп көрсету, әр сөздің мағынысын ашу, түсіндіру.

I топ. Ойыншы, ойыншық, ойна

II топ. Балалық, балақан,балапан

III топ. Басшы,бастық,басқар

Тапсырманы үш қатардан үш оқушы шығып,тақтаға орындайды. Қалғандары дәптерге өз бетінше орындайды.

I ойын-шы,ойын-шық,ойн-а

II Бала-лық, бала-қан,бала-пан

III топ. Бас-шы,бас-тық,бас-қар

Әр түбір сөз бен туынды сөздің мағынысын оқушылар өздері айтып отырады.

Есте сақтау диктанты.

Шалғышы жаңылтпаш

Шалғы алды сурет арқылы

Шаңғышы

Шаңғы алды көрсетіледі

Ойын тапсырма Спортшығы не жетіспей тұр?

М. Қазір жылдың қай мезгілі?

О. Қыс.

О. Шаңғы тебу, коньки тебу, хоккей ойнау, т.б.

М. Өте жақсы. Олай болса, мына ойын-тапсырманы орындайық.

Тақтада шаңғышы, хоккейші, конькиші суреті корсетіледі.

М. Бұл спортшыларға не жетіспей тұр?

О. Шаңғышыға шаңғы жетіспейді.

М. Олай болса, мына тапсырманы дұрыс орындасаңдар, шаңғышы өз шаңғысын ала алады.

1 тапсырма. «біл» сөзіне түбірлес сөз жаз.

1 оқушы орындайды, білім, білгір, білгіш, білімді.

М. 2 тапсырманы орындасақ, конькиші өз конькиін ала алады.

2 тапсырма. Қыс, қыстау, қыстық, қысқыш түбірлес сөздердің түбірін тап.

М. Ал хоккейшіге ойнау үшін не жетіспейді?

О. Шайбасы.

М. Хоккейші шайбасын алу үшін мына тапсырманы орында.

3 тапсырма. Сөздерді сөз құрамына талда.

Сызғыш, сәнқой, әнші, көлшік.

Оқушылар тапсырманы дұрыс орындағанда спортшылар суреті көрсетіледі. Әр оқушыны мадақтау.

Ойын мақсаты: түбірлес сөздерді табу, жаңа тақырыпты игергеніне көз жеткізу.

Тақтада түрлі түсті қолғаптардың суреті көрсетіледі. Олардың әр қайсысының сыңары әр жерде тұрады. Әр қолғаптың үстінде түбір сөздер мен жұрнақтар жазылған. Қолғаптың сыңарын дұрыс табу арқылы түбірлес сөз шығару керек.

Шыққан сөздерді жай тақтаға жаздыру.

Жаңа жауған қардаймыз

Ақпыз, пәкпіз, тазамыз

Біз білімді баламыз

Өмірлерің қыстың аппақ қарындай ақ, таза болсын деп тілей отыра бүгінгі сабақта көрсеткен білімдеріңді мынадай ақша қарлармен бағалаймын.

Оқушылар қаршалармен бағаланады.

1 Оқушыларға өз бетімен жұмыс жасату арқылы «түбірлес сөздер» туралы теориялық ұғым қалыптастыру, білімдерін толықтыру.

2 Дамыта оқытудың тиімді әдіс – тәсілдерін пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық қабілетін, ғылыми ойлау жүйесін дамыту.

3 Ұйымшылдыққа, достыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Қолданылатын әдіс-тәсілдер:

сұрақ-жауап, жаттығу, кітаппен жұмыс, жеке оқушымен жұмыс

Сабақтың көрнекілігі:

суреттер, тірек-сызбалар, ойын құралдары, тапсырмалар,

Құстай қанат қағамыз.

Дүниені аралап,

Оқып білім аламыз.

Қазақ тілім-өз тілім,ана тілім,

Абай,Мұхтар,сөйлеген дана тілім.

Қастерлейді ұл қызың мәңгі сені,

Болашағым,бақытым,дара тілім.

Ойын мақсаты: түбірлес сөздерді табу, жаңа тақырыпты игергеніне көз жеткізу.

Тақтада түрлі түсті қолғаптардың суреті көрсетіледі. Олардың әр қайсысының сыңары әр жерде тұрады. Әр қолғаптың үстінде түбір сөздер мен жұрнақтар жазылған. Қолғаптың сыңарын дұрыс табу арқылы түбірлес сөз шығару керек.

Шыққан сөздерді жай тақтаға жаздыру.

Түбірлес сөздерді тауып,олардың мағынасын түсіндіру

47-жатт. Берілген сөздерден бірнеше түбірлес сөз жасау.

Бас,жаз,көр,ой

48-жатт. Түбірлес сөздерді оқыту.

• 
  Қай сөз түбірлес сөздерге жатпайды ?
  

49-жатт.

Бәрі түбірлес сөздер бола ма ? Әр сөздің түбірін тауып,белгілеу.

Бала,балақай,балақан,баламен,балалық.

Ек,егін,егіндік,егінші,егінді.

50-жаттығу.

Сұрақтарға жауап жазу.Түбірлес сөздердің астын сызу.

1 Оқушыларға өз бетімен жұмыс жасату арқылы «түбірлес сөздер» туралы теориялық ұғым қалыптастыру, білімдерін толықтыру.

2 Дамыта оқытудың тиімді әдіс – тәсілдерін пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық қабілетін, ғылыми ойлау жүйесін дамыту.

3 Ұйымшылдыққа, достыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Қолданылатын әдіс-тәсілдер:

сұрақ-жауап, жаттығу, кітаппен жұмыс, жеке оқушымен жұмыс

Сабақтың көрнекілігі:

суреттер, тірек-сызбалар,тапсырмалар,

Абай,Мұхтар,сөйлеген дана тілім.

Қастерлейді ұл қызың мәңгі сені,

Болашағым,бақытым,дара тілім.

Жұмбақтар шешу

Жіп-жіңішке денесі,

Ортасында шегесі.

(қарындаш)

Жазу жазып жалықпаған,

Жаза-жаза арықтаған.

(бор)

Балғындардың ұясы.

(мектеп)

Қиналып көтеріп, Өзінен ауырды.

Жорғалап кетеді, Жүкшідей кәдімгі.

(құмырсқа)

Бейбітшілік құсы деп,

Атайды оны барша жұрт.

(көгершін

Қыста киімін тастайды,

Көктемде киіне бастайды.

(ағаш)

Мойны бар, Басы жоқ.

(көйлек)

Ұшады қанатсыз,

Зырлайды аяқсыз.

(Зымыран)

Өнерпаз,кітапхана, өнерлі,суат,жұмысшы,арбакеш,бүркітші.

53-жатт. Өлеңді оқып жатқа жазу. Түбірлес сөздердің астын сызу.

54-жатт. Әңгімені оқыту,мазмұнын айтқызу. Ішінен түбірлес сөздерді табу.

Шалғышы сөзін сызба арқылы қалай көрсетер едіңдер ?

Ұйымдастыру

 Қосымша дегенiмiз не? Мысал келтiр.

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

басылады

Бірінші жолдағы сөздерге –жуан,екінші жолдағы сөздерге жіңішке қосымшалар жалғап,оларды көшіріп жазу Мыс: өнерпаз-дың,зергермент.б.

64-жатт.Түбір сөздің соңғы дыбыстарының неліктен өзгергенін байқату.

Ереже. Қосымша жалғанғанда кейбір түбір сөздердің жазылуы өзгереді. Кітап-кітабы,құрық-құрығы,әріп-әрпі

67-жатт. Жаңылтпашты оқытып,жатқа жазу.

Үш топқа ы,і әріптерінің тиістісін жалғапжазуға сөздер беріледі.

68*-жаттығу. 135-бет.

Ұйымдастыру

а) писихологиялық дайындық
Ана тілің – арың бұл
Ұятың боп тұр бетте .
Өзге тілдің бәрін біл
Өз тіліңді құрметте. Ана тілімізді құрметеп , тілімізді білуіміз біздің басты міндетіміз.

 Қосымша дегенiмiз не? Мысал келтiр.

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

басылады

60-жатт. Мәтінмен жұмыс Қарамен берілген сөздерге қосымша жалғау

• 
  Түбір сөзге жалғанған қосымшалардың жуан не жіңішке болуы неге байланысты.?
  
• 
  Ережелерді қайталау.
  

62-жатт. 133-бет

Ұйымдастыру

а) писихологиялық дайындық
Ана тілің – арың бұл
Ұятың боп тұр бетте .
Өзге тілдің бәрін біл
Өз тіліңді құрметте. Ана тілімізді құрметеп , тілімізді білуіміз біздің басты міндетіміз.

 Қосымша дегенiмiз не? Мысал келтiр.

басылады

Тақтада орындалады.

70-жатт. Ауызша Жұмбақ шешу

Кезікті бір жануар

Үстінде екі тауы бар.

Мойны ұзын,көзі улкен,

Бұл не ?

Өз бетімен жұмыс 71-жаттығу.

72-жатт. Мақалды оқып,жатқа жазу.

Ел көркі-мал,

Өзен көркі –тал.

Қарамен жазылған сөздің түбірін табу.

Тізбектің басында тұратын сөзді тауып, көп нүктенің орнына жазу. Түбір сөздерді қатыстырып сөйлем ойлау.

..... – жағу,жағады,жағып

.....- сөгу,сөгеді,сөгіп

.... – тағу,тағады,тағып.
74-жатт. 137-бет

Ұйымдастыру

а) психологиялық дайындық
Ана тілің – арың бұл
Ұятың боп тұр бетте .
Өзге тілдің бәрін біл
Өз тіліңді құрметте. Ана тілімізді құрметеп , тілімізді білуіміз біздің басты міндетіміз.

 Қосымша дегенiмiз не? Мысал келтiр.

басылады

Суреттегі сөздерді оқып,салыстыру.Тубір сөздегі п дыбысының у дыбысына өзгеруін байқату.

76-жатт. Берілген сөздермен сөйлем құрау сеуіп,кеуіп,тауып.

77-жатт. Тақтада орындалады.

78-жатт. Мәтінді оқып талдау. Қарамен жазылған сөздерді сөз құрамына талдау.

Жұптасқан сөздерді салыстырып,олардың бір-бірінен өзгешелігін тап. Түбір сөздің жазылуын өзгерткен косымшаны атау.

Құстай қанат қағамыз.

Дүниені аралап,

Оқып білім аламыз.

2. 
   Соңғы сөйлемдегі тұрлаулы мүшелерді тап.
   

басылады

Сәйкестендіру тесті.

 Көрнекілік: суреттер, тапсырмалар, жұмбақтар, логикалық тапсырмалар, флипчарттар, ойындар

ә) оқушылардың сабаққа даярлығын тексеру;

Күлім қағып қолымызды  қошеметпен соғайық,

Қатар тұрған көршімізге қолымызды бұлғайық.
Жылы шырай жүзбенен, мейірімді көзбенен, 
Бүгінгі күнге баршамызға сәттілікті тілейік.

Ерте, ерте, ертеде біз білмейтін «Сөз таптары» патшалығы болыпты. «Сөз таптары» патшалығының Зат есім, Етістік, Сан есім, Сын есім атты төрт  ханзадасы болыпты. Патшалық сан қилы құпиялар мен жұмбақтарға, қызықты сырлар мен тапсырмаларға толы екен. Сол «Сөз таптары» патшалығын саяхаттай отырып,  кездескен тапсырмаларды мүдірмей орындап, әр тапсырманың дұрыс шешімін таба білулеріңе тілектеспін.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

«Көктем» тақырыбына өлең құрастыру.

(Сөз таптарын табу, сұрақ қою)

ІІІ. Өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстыру сәті.

Сызба бойынша жұмыс.

• 
  Ұқсастығы мен өзгешеліктерін ата.
  

• 
  Заттың атын білдіретін сөздерді зат есім дейміз.Сұрақтары:  кім? не? кімдер? нелер?
  
• 
  Заттың қимылын, іс-әрекетін білдіретін сөздерді етістік дейміз. Сұрақтары: не істеді? не қылды? қайтті?
  
• 
  Заттың сынын, сапасын білдіретін сөздерді сын есім дейміз. Сұрақтары: қандай? қай?
  
• 
  Заттың санын, ретін білдіретін сөздерді сан есім дейміз. Сұрақтары: қанша? неше? нешінші?
  

1. «Жасырынған сөзді тап» ойыны

    Жылына бір құлпырар. (Жеміс ағашы)                                      Қонғанда ұстап үлгердім. (Көбелек)

ә) Жатты да жатты,                                                                      г) Күн күледі,

    Жылғаға тартты.  (Қардың еруі)                                                Жер түледі.  (Көктем)

б) Ақ сиыр тұрып кетті,                                                              д) Қырға кілем жайылды. (Қызғалдақ)

Қара сиыр жатып қалды.  (Қыс пен көктемнің ауысуы)

«Көрікті көктем» тақырыбына шағын әңгіме құрау.

Зат есімді табу, сұрақ қою, зат есімнің астын сызу.

V. Жаңа сабақ бойынша тапсырма орындау сәті.

 2. «Жалғасын тап» ойыны. Мақалды толықтыру, етістікті табу, сұрақ қою.

Ата-ананың сөзін жерге тастама,

Байып алсаң – менмендікке бастама.

 Әке көрген оқ жонар,

Шеше көрген тон пішер.

Қарт кісіні қадірле,

Өзің де қарт боларсың.

Ана сүтін ақтамағанды,

Ешкім мақтамайды.

Ана туралы өлеңдер оқу.

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

а) Көтерді, үйлер, биік, бой, қалада.

ә) Оқыды, Қайрат, кітап, қызықты.

б) Терді, бақшадан, Айгүл, алма, қызыл.

в) Бар, Айжанның, добы, ала.

а) Бір топ бала тоғаннан,                                                 б) Алпыс ала қарға,

Жиырма бес балық ұстадық,                                          Қырық қара қарға.

Бөліскенде оларды,                                                          Ұшады, қонады.

 Тиді әркімге бес балық. (5 бала)                                      Барлығын қоссаң, қанша болады?     (100 қарға)

ә) Бес бұтақты шыршада,                                                 в) 13 түйе, 5 жылқы,

Бұтақ сайын алты алма.                                                   7 сиыр, 5 ешкі.

Біреуін берсе Айдарға,                                                    2 қоян, 3 түлкі,

• 
  Айгүлдің алдында 3 зат тұр: шелек, доп, қуыршақ. Допты қозғамай қалай шетіне қоюға болады?
  
• 
  Үстел үстінде төрт алма тұр. Бір алманы алып ортасынан бөліп қайта қойды. Үстел үстінде неше алма болды?
  
• 
  Қоянға (көк), түлкіге (сары), аюға (қызыл) үш түрлі жалауша жасап берді - қызыл, сары, көк. Қояндағы жалауша қызыл емес, түлкідегі қызыл да,көк те емес. Кімнің жалаушасы қандай?
  
• 
  Отбасында төрт бала бар. Қыздар қанша болса, ұлдар сонша. Отбасында қанша ұл, қанша қыз бала бар?
  
• 
  Екі сыныпта 50 орындық бар. Бір сыныптан 10 орындықты алып кеткенде, екі сыныптағы орындықтар саны бірдей болды. Бастапқыда әр сыныпта неше орындықтан болған?
  
• 
  Әжесі немерелеріне 10 сырға және 2 машина алды. Әжейдің неше немересі бар? Нешеуі ұл , нешеуі қыз ?
  

Сабақтың әдісі: Топтастыру.

Көрнекіліктер: Оқулық. Әдістемелік нұсқау, электронды оқулық

Достасайық бәріміз.

Айтарым бар сендерге,

Тез тұрыңдар шеңберге.

Қандай жақсы бір тұру,

Достарменен бір жүру!

Қандай жақсы дос болу!

– Балалар, бір-біріміздің қолымыздан ұстап, алақан арқылы жүректің жылуын сезініп үйренген қандай тамаша, қандай қуаныш!

Жұмбақ

Отқа жанбайды.

               мұз

Сөзжұмбақ шешу.

Ал мұз сөзіне сұрақ қояйық МҰЗ не? Зат есім.

Ендеше балалар зат есім дегеніміз не?

Ережесі: Зат есім дегеніміз -заттың атын білдіреді. Кім? Не? Кімдер? Нелер? деген сұрақтарға жауап береді.

Зат есімдердің мағыналары кең, өте бай болып келетін аңғарту үшін мынандай тапсырмалар беремін. Тақтаға әртүрлі ұғымды білдіретін зат есімдер жазылады. Мысалы: Құрылысшы, сәби, кітап, үй, жаңбыр, найзағай, қой, парта, торғай, қияр, жолжелкен т.б. Жалқы есім бас әріппен басталып жазылады. Оған адам аттары, жер-су аттары, таудың аттары, жануарлардың ерекшелеп қойылған аттары жатады.

Қыс.

Соқыр мылқау танымас тірі жанды.

Үсті басы ақ қырау, түсі суық,

Басқан жері сықырлап келіп қалды.

                                 (А.Құнанбаев)

- Балалар  егер байқап отырсаңдар жұмбақ, өлең қай жыл мезгіліне сәйкес келеді?

- Қыс

•  Енді осы сөздерді дәптерлеріңе көркемдеп жазып алыңдар.

•  3-жатт.

Мәтіннен зат есімдерді тауып, астын сызу.Зат есімдерге сұрақ қою.

4-жаттығу. Көп нүктенің орнына тиісті зат есімдерді қойып, көшіріп жазыңдар.

Төрт түлік :................

Аңдар : ...........................

Құстар : ...........................

Отбасы мүшелері : ......................

5-жатт. Тақтада орындалады.Оқып,әр қатардағы сөздерді топтастырып,бір сөзбен қалайатауға болатынын айту.

Талып қалды қолымыз.

Бір, екі, үш,

Бойға жинап күш,

Отырамыз біз тыныш.

•  Балдырған – сөзіндегі әріптерді пайдаланып бірнеше сөз құрау.

Бал. Мал. Балдыр. Нар. Аға. Баға.

басылады

• 
  Қоржыннан асықтар алу арқылы сұрақтарға жауап берейік.
  
• 
  зат есімнің ережесін кім айтады?
  
• 
  Зат есімнің сұрақтарын атаңыз
  
• 
  Зат есімге мысал келтір және сұрақ қой
  
• 
  Сөйлем ішінен зат есімді тап. Далада боран соғып тұр.
  
• 
  Жылқы суыққа төзімді жануар. Зат есімді тап.
  

Сабақтың әдісі: Топтастыру.

Көрнекіліктер: Оқулық. Әдістемелік нұсқау, слайд, интерактивтік тақта.

Қол алысып, қәне, біз,

Достасайық бәріміз.

Айтарым бар сендерге,

Тез тұрыңдар шеңберге.

Қандай жақсы бір тұру,

Достарменен бір жүру!

Қандай жақсы дос болу!

– Балалар, бір-біріміздің қолымыздан ұстап, алақан арқылы жүректің жылуын сезініп үйренген қандай тамаша, қандай қуаныш!

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Сан есім
Екі қалам

Ой сергітеді,шаршағандары

басылады

«Домино» ойыны

Сөйлемдерді көшіріп жазу.

8-жатт. Суретпен жұмыс.Қыздарға ат қойып үщ сөйлем ойлау.

Топтық тапсырма Көп нүктенің орнына жалқы есімдерді қою.

І-топ Қазақстан қалалары :

ІІ-топ Қазақстан көлдері :

ІІІ-топ : Ауыл аттары :

10-жатт. Суреттегі үй жануарларына ат қойып, әрқайсысымен сөйлем құрап жазу.

Сабақтың әдісі: Топтастыру.

Көрнекіліктер: Оқулық. Әдістемелік нұсқау,электронды оқулық

Қол алысып, қәне, біз,

Достасайық бәріміз.

Айтарым бар сендерге,

Тез тұрыңдар шеңберге.

Қандай жақсы бір тұру,

Достарменен бір жүру!

Қандай жақсы дос болу!

– Балалар, бір-біріміздің қолымыздан ұстап, алақан арқылы жүректің жылуын сезініп үйренген қандай тамаша, қандай қуаныш!

Айналамыздағы қоршаған заттарды атау оларға сұрақ қою.

14-жатт. Жаңылтпашты оқып,жатқа жазу.Жекеше және көпше түрдегі зат есімдерді табу.

15-жатт. Көптік жалғауларының тиістісін қойып жазу.

16-жатт.

18-жатт.Берілген сөздерді оқы. Оларға сұрақ қою.

Кестеге сөздерді тауып жазады.